Terez Karaç
| Terez Karaç | |
|---|---|
| mac. Karacs Teréz | |
 | |
| Doğum tarixi | 18 aprel 1808[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 7 oktyabr 1892[1] (84 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | pedaqoq, yazıçı, aktivist |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Terez Karaç (mac. Karacs Teréz 18 aprel 1808[1], Peşt[d], Peşt medyesi – 7 oktyabr 1892[1], Bekeş[d], Bekeş medyesi) — Macar yazıçısı, ictimai və təhsil sahəsi üzrə xadim. Macarıstanda erkən feminist və islahat hərəkatının liderlərindən biri. Mişkoltsdakı İlona Zrin Qrammatika Məktəbinin qurucusu.
Bioqrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
1808-ci ildə Budapeştdə anadan olmuşdur[2]. Anası Eva Takaç qadın hüquqları uğrunda fəal, atası Ferenc Karaç mühəndis idi. Ailənin evi çox vaxt ziyalıların görüş yeri kimi xidmət edirdi. İbtidai təhsili 1814–1819-cu illərdə oxuduğu Peşt məktəbində alır. Sonra öz-özünə təhsilini davam etdirir. Baxmayaraq ki, beş qardaş və bacılarına baxmalı olur. 1824-cü ildə Vyanada olduğu on aylıq müddət dünyagörüşünün formalaşmasına böyük təsir göstərir. O dövrdə bir neçə Macar yazıçısı peşə vəziyyətlərini tanıyırdılar, lakin 1922-ci ildən Karaç Macar ədəbiyyatında məşhur bir simaya çevrilərək şeirlərini, bilməcələrini, romanlarını və digər əsərlərini nəşr etdirdi. Macarıstan ədəbi jurnallarında da fəal müxbir oldu. 1838–1844-cü illərdə aristokratik bir əmlakın sahibi idi, onu öz əlində saxlayırdı. Bu zaman o, anasını təqlid edərək qadın hüquqları uğrunda mübarizə aparır. Fəal işçi olaraq o, oğlan və qızların məktəbdə təhsil alması üçün bərabər hüquqlar uğrunda mübarizə aparıb. Tək qadınların özlərini təmin etmək üçün peşə almaq hüquqlarına sahib olduqlarını müdafiə edirdi.
1846-cı ildə Karaç 1859-cu ilə qədər Mişkoltsda nəzarət etdiyi qızlar üçün öz məktəbini qurur. Məktəbdə dörd müəllim çalışırdı və təlim üç il davam edirdi. Macar və alman dilləri, həndəsə, iqtisadiyyat və tikiş fənlərini tədris etdilirdi. 1848-ci il inqilabından əvvəl inqilabi qəzetləri fəal şəkildə yayırdı. 1853-cü ildə qısa romantik hekayələr toplusunu nəşr etdiri. 1865–1877-ci illərdə Budapeştdə xüsusi müəllim işləmişdir. Nüfuzuna görə I Lui Filippin nəvəsi şəxsi müəllim olaraq dəvət edilir, amma imtina edir və Mişkoltsdakı İlona Zrin qrammatika məktəbinə rəhbərlik edir.
1877-ci ildə yaşayış xərclərini azaltmaq üçün Kişkunhalaşa köçür və qohumları ilə birlikdə yaşayır. 1880-ci illərdə bəzi jurnallarda çox tənqidi fikirlər səsləndirilən xatirələri dərc edilir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Teréz Karacs (1808-1892) (fr.). 2011.
- ↑ Kft, Antikvarium hu. Szarka Ágota: Karacs Teréz (1808–1892) (Országos Pedagógiai Könyvtár és Múzeum, 1993)