Tropik xəstəliklər

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
DALY 100.000 əhaliyə düşən tropik xəstəliklər üçün. Tripanosomiaz, Çaqas xəstəliyi, şistosomiaz, leyşmanioz, limfatik filariaz, onxoserkoz daxildir..
  no data
  ≤100
  100-200
  200-300
  300-400
  400-500
  500-600
  600-700
  700-800
  800-900
  900-1000
  1000-1500
  ≥1500

Tropik xəstəliklər — tropik və subtropik bölgələrdə üstünlük təşkil edən və ya yalnız orada rast gəlinən yoluxucu xəstəliklər qrupu.[1] Bu xəstəliklər mülayim iqlim olan bölgələrdə nadir halda olur, ilk növbədə həşəratların sayını məhdudlaşdıran soyuq mövsümün olması ilə.

Ağcaqanad və milçək kimi həşəratlar çox vaxt xəstəliyin daşıyıcısıdır. Onlar protozoylar, bakteriya və ya virusları insanlara və heyvanlara əksər halda dişləmə yolu ilə ötürüb yayırlar.

Tropik meşələrin insanlar tərəfindən öyrənilməsi, meşələrin qırılması, immiqrasiyanın artması və tropik bölgələrə beynəlxalq hava səyahətlərinin və digər turizmin artması qeyri-tropik ölkələrdə belə xəstəliklərin artmasına səbəb olmuşdur.[2][3]

Xarakteristikası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tropiklərdə müşahidə edilən bir sıra yoluxucu xəstəliklərin (difteriya, qızılca) klinik mənzərəsi mülayim iqlimi olan ölkələr üçün xarakterik olandan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Bundan əlavə, tropiklərin patologiyası xəstəliklərin yüksək genişliyi və intensivliyi ilə xarakterizə olunur ki, bu da bu xəstəliklərin patogenlərinin yayılması üçün müstəsna əlverişli təbii şəraitlə bağlıdır.[4]

Tropik təbabətdə yoluxucu və parazitar xəstəliklər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tropik təbabətin böyük bir hissəsini yoluxucu və parazitar xəstəliklər təşkil edir. Tropik və subtropiklərdə yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması onlar üçün əlverişli təbii şərait kompleksi ilə əlaqədardır.

Yalnız isti iqlimdə çoxlu istilik sevən patogenlər (müəyyən bakteriyalar, viruslar, protozoylar, helmintlər), onların aralıq sahibləri (məsələn, tropik mollyusklar "Bullinus tropicalis", şistosomiazda "Physopsis africana"), patogenlərin daşıyıcıları, Lassa qızdırmasının təbii mənbəyi (çət milçəkləri, tropik ağcaqanadlar), fruktoid yarasa — təbii su anbarları, Ebola virusunun yaratdığı xəstəlik və s. mövcuddur.

Yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması şərtləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması həm də sosial amillərlə bağlıdır. Yaşayış və təhsil səviyyəsinin aşağı olması, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin sağlamlığının olmaması mülayim iqlimi olan ölkələrdə artıq kökü kəsilmiş həmin tropik xəstəliklərin geniş yayılmasının səbəbləridir. Axı, tropik xəstəliklərə aid edilən bəzi yoluxucu və parazitar xəstəliklər mülayim iqlim qurşağında yerləşən ölkələr üçün endemikdir: malyariya, bəzi helmintozlar və s. Bu xəstəliklərin bir çoxu inkişaf etmiş ölkələrdə effektiv sağlamlığın mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi, sanitariya-gigiyenik həyat şəraitinin və qidalanmanın yaxşılaşdırılması səbəbindən nəzarət altındadır və hətta aradan qaldırılır. Tropik bölgələrdə bu xəstəliklərin endemikliyinin əsas səbəbi iqlim olmadığından, tibbin bu klinik sahəsinin adının "coğrafi tibb" və ya "üçüncü dünya təbabəti" adlandırılması təklifləri artır.

Tropik xəstəliklərin gedişatının ümumi xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi tropik xəstəliklər yoluxucu deyil, bunlara ilan sancmasından sonra baş verən ağırlaşmalar daxildir. Tropik və subtropik iqlimlərdə yüksək ətraf mühitin temperaturu və yüksək rütubətə məruz qalması səbəbindən orqanizmə yük artır və bu da bir çox xəstəliklərin gedişatını xeyli çətinləşdirir. Məsələn, qızılca tropik bölgələrdə mülayim bölgələrə nisbətən daha şiddətli keçir, çünki qızılcaya xas qızdırma zamanı yaranan artıq istiliyi bədəndən çıxarmaq çətinləşir. Nəticədə, termoregulyasiya ilə bağlı problemlər yaranır ki, bu da xəstənin, xüsusilə uşaqlarda, həddindən artıq istiləşmə səbəbindən ölümünə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, tropik ərazilərdə iqlimin xüsusiyyətlərinə görə səthi yaraların sağalması mülayim iqlimi olan ərazilərə nisbətən daha gec olur.

Tropik xəstəliklər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tropik xəstəliklərin nümunələri:

Ədəbiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Руководство по тропическим болезням (4-е изд., перераб. и доп 15000 nüs.). М.: Медицина (издательство). Под ред. проф. Лысенко, Андрей Яковлевич. 1983.
  • Тропические болезни. М.: Медицина. Под ред. Ю. А. Ильинского, В. М. Лучшева. 1984.
  • Бабаянц, Роберт Сергеевич. Кожные и венерические болезни жарких стран (8000 nüs.). М.: Медицина (издательство). 1972.
  • Бабаянц, Роберт Сергеевич. Кожные и венерические болезни жарких стран (2-е изд., перераб. и доп 12000 nüs.). М.: Медицина (издательство). Рец.: проф. Тищенко, Леонид Дмитриевич. 1984.
  • Гаскар, Пьер. Путешествие к живым (38000 nüs.). М. Пьер Гаскар; Пер. с фр. Л. М. Завьяловой; Предисл. акад. Павловский, Евгений Никанорович. 1960 [Pierre Gascar. Voyage Chez les vivants]. [1]
  • Лысенко А. Я. Тропические болезни // , 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия. — Т. 25.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Farrar, Jeremy; Hotez, Peter J; Junghanss, Thomas; Kang, Gagandeep; Lalloo, David; White, Nicholas. Manson's tropical diseases (New). Philadelphia: Saunders [Imprint]. 2013. ISBN 9780702051012.
  2. ↑ "Deforestation Boosts Malaria Rates, Study Finds". npr.org. 3 January 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2018.
  3. ↑ UK 'faces tropical disease threat' Arxivləşdirilib 2006-06-15 at the Wayback Machine, BBC News
  4. ↑ Тропические болезни, 1984

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tropik_xəstəliklər&oldid=7583555"