Xardal
| Xardal | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sinapis | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Sinapis L. | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Xardal (lat. Sinapis)[1] — kələmçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2] Tərkibində yüksək keyfiyyətli yağ olduğu üçün xardal toxumundan bitki yağı istehsalında xammal kimi istifadə olunur. Yağı aldıqdan sonra yerdə qalan hissədən üyüdülmüş xardal tozu əldə edilir. Bu xardal tozundan süfrə xardalı hazırlanır. Xardalı əsas təsiredici maddəsi siniqrin qlükozididir. Qara xardalda 2,81 %, qırmızı xardalda 2,35 %, ağ xardalda isə 0,61 % siniqrin qlükozidi var.
Haqqında[redaktə | əsas redaktə]
Xaççiçəklilər fəsiləsindən olan birillik ot bitkisidir. Vətəni Aralıq dənizidir. Xardalın üç növü var: ağ xardal, qara xardal və qırmızı xardal. Hər üç növ xardalın hündürlüyü təqribən 0,5-1,0 metrdir. Xardalın tərkibində növündən asılı olaraq 7,2-7,6 % su, 27,6-29,1 % azotlu maddə, 32,7-33,8 % yağ, 0,87-0,93 % efir yağı, 20-29 % azotsuz ekstraktlı maddələr, 5-5,8 % mineral maddə, siniqrin və sinalbin qlükozidləri var. Xardal tozunu isti su ilə qarışdırdıqda toxumlarda olan mirozin fermentinin təsiri ilə siniqrin parçalanır və nəticədə, allil yağı, kalium-hidrosulfat və qlükoza əmələ gəlir. Allil yağı tünd yandırıcı xassəyə malikdir. Bu yağın həm də kəskin fitonsid xassəsi var. Digər tərəfdən, allil yağı zərərli mikroorqanizmlərin artmasının qarşısını alır. Ağ xardalın tərkibindəki sinalbin qlükozidi parçalandıqda isə turş sinapin, qlükoza və sinalbin yağı əmələ gəlir. Xardaldan tibdə də geniş istifadə olunur.
Faydaları[redaktə | əsas redaktə]
- Mədə və bağırsaqların fəaliyyətini nizamlayır
- Həzmi asanlaşdırır
- iştahanı açır
- Qəbizliyə qarşı faydalıdır
- Sidikqovucu təsriə malikdir
- Tənəffüs yolu xəstəliklərinin (həmçinin, bronxitin, plevritin, pnevmoniyanın) müalicəsinə kömək edir.
- Öskürəyi kəsir
- Ağrıkəsici təsirə malikdir
- Qan dövranını nizamlayır
- Sinir xəstəliklərini aradan qaldırır
- Revmatizmaya (həmçinin, artritə) qarşı faydalıdır
- Zəhərlənməyə qarşı istifadə olunur
- Burun tutulmalarını aradan qaldırır
- Baş və diş ağrılarına qarşı faydalıdır
- Sakitləşdirici təsirə malikdir
Növləri[redaktə | əsas redaktə]
Azərbaycanın dərman bitkiləri[redaktə | əsas redaktə]
Dində[redaktə | əsas redaktə]
"Quran"da xardal haqqında belə bir ifadə var:
"Biz, qiyamət günü üçün ədalət tərəziləri qurarıq. Artıq kimsəyə, heç bir şəkildə haqsızlıq edilməz. Görülən iş bir xardal dənəsi qədər dahi olsa, onu ədalət tərəzisinə gətirərik. Hesablaşan olaraq biz hər kəsə yetərik."[3]
— Ənbiya surəsi, 47
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- ↑ Quranda adı çəkilən bitkilər (azərb.)
|
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
