Xorvatiya almanları
Xorvatiyada özlərini alman hesab edən 2900 nəfərdən çox əhali var ki, bunların əksəriyyəti Dunay şvabiyalılardır. Almanlar rəsmi olaraq avtoxton milli azlıq kimi tanınırlar və beləliklə, onlar Xorvatiya Parlamentinə on bir digər milli azlığın üzvləri ilə birgə xüsusi nümayəndə seçirlər.[1] Onlar əsasən Şərqi Slavoniyada Osijek (almanca: Esseg) ətrafında cəmləşiblər.
Etnologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Alman icması ənənəvi olaraq Şimali Xorvatiya və Slavoniyada yaşayırdı. Erkən müasir dövrdə onlar Habsburq monarxiyasının digər ərazilərindən məskunlaşmışdılar və indiki Xorvatiya ərazisində əsasən Hərbi Sərhəd ərazilərində məskunlaşmışdılar.[2] Qərbi Slavoniyada yaşayan Dunay şvabları güclü xorvatlaşmaya məruz qalmışdılar.[3] Xorvat ziyalıları yalnız 1865-ci ildə alman azlığını tanımışdılar.[2]
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Avstriya-Macarıstan İmperiyasının dağılması və Serb- Xorvat-Sloven Krallığının yaradılması ilə Xorvatiya almanları etnik azlığa çevrildi. 1920-ci ildə almanlar Kulturbund mədəniyyət birliyini yaratdılar. Kulturbund 11 aprel 1924-cü ildə Daxili İşlər Naziri Svetozar Pribiçeviç tərəfindən qadağan edildi.[4] Ljuba Davidoviçin başçılıq etdiyi növbət hökuməti və Demokratik Partiya bu qadağanı götürdü.
1922-ci ildə onlar Alman Partiyasını (Partei der Deutschen) yaratdılar.[5] Partiya 1929-cu ildə Kral Alekandr diktaturasının bir hissəsi olaraq qadağan olunana qədər mövcud oldu.
Xorvatiyada alman əhalisi 1900-cü il siyahıyaalınmasında 85,781 nəfərə çatmışdı, halbuki bu rəqəm İkinci Dünya müharibəsindən sonra almanların köçündən sonra kəskin şəkildə azaldı.[6] 1910-cu il Avstriya-Macarıstan siyahıyaalmasında 134.000 nəfər alman qeydə alınıb.[7] İkinci Dünya müharibəsindən sonra 100 min yuqoslav almanı Avstriyaya qaçdı.[8] Onların Almaniyaya repatriasiya edilməsinə mane olan Potsdam müqaviləsində nəzərdə tutulmamışdı.[8] Çünki müttəfiqlər onları Yuqoslaviya vətəndaşları hesab edirdilər.[8] Lakin iyunun 4-də Yuqoslaviya Kommunist Partiyası Yuqoslaviya almanlarının vətəndaşlığını ləğv edən fərman imzaladı.[8] Bundan sonra onların əmlakı müsadirə olundu və əksəriyyəti Almaniya və Avstriyaya köçdü. Bəziləri Yuqoslaviyaya qayıtmağa müvəffəq olaraq öz evlərinə döndülər.[8]
Tarixən almanların üstünlük təşkil etdiyi Çeminak şəhərində 1906–1907-ci illərdə kilsə tikilmişdi.[9] Şəhərdəki alman əhalisi 1945-ci ildə tərk etmək məcburiyyətində qalmışdı. 1990-cı ildə Xorvatiyada baş verən demokratik dəyişikliklərdən sonra, əsasən Almaniyada yaşayan şəhərin keçmiş sakinləri kilsəni təmir etdirdilər. Lakin, 10 aprel 1992-ci ildə kilsə Xorvatiya istiqala müharibəsi çərçivəsində serb qüvvələri tərəfindən yandırıldı.[9] 2001-ci ildə Xorvatiya hökumətinin müxtəlif səviyyələri 2005-ci ilə qədər aparılan təmir işlərinə öz töhfəsini verdi[9]
1996-cı ildə Xorvatiya və Almaniya Xorvatiyada Dünya Müharibəsi zamanı alman məzarlarının müəyyənləşdirilməsini asanlaşdırmaq üçün müqavilə imzaladılar.[10] Pula, Split və Zaqrebdə alman hərbi qəbiristanlıqları mövcuddur. 2005-ci ildə Xorvatiya hökuməti milliləşdirilmiş Avstriya əmlakının qanuni sahiblərinə qaytarılması haqqında geniş qanun qəbul etdi.[11]
Demoqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
2011-ci il siyahıyaalmasına görə, Xorvatiyada 2965 alman yaşayır.
| Rayon | Almanların sayı |
Ümumi faiz |
|---|---|---|
| Osijek-Baranja | 813 | 27,4% |
| Zaqreb şəhəri | 364 | 12,3% |
| Primorje-Gorski Kotar | 237 | 8,0% |
| İstriya | 226 | 7,6% |
| Split-Dalmaçya | 220 | 7,4% |
| Zadar | 176 | 5,9% |
| Vukovar-Syrmia | 137 | 4,6% |
| Zaqreb | 109 | 3,7% |
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Pravo pripadnika nacionalnih manjina u Republici Hrvatskoj na zastupljenost u Hrvatskom saboru". Zakon o izborima zastupnika u Hrvatski sabor (xorvat). Croatian Parliament. 2018-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-29.
- ↑ 1 2 Oberkersch, 2006
- ↑ Institutul de Istorie "A.D. Xenopol". East-Central Europe and the great powers politics: 19th-20th centuries. Editura Junimea. 2004. ISBN 978-973-37-0167-5.
- ↑ Zoran Janjetović.
- ↑ Vladimir Geiger.
- ↑ "Emigration of Italians and Germans from Croatia during and immediately after the Second World War". 2022-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-21.
- ↑ William R. Shepherd: "Distribution of Races in Austria-Hungary", Historical Atlas, 1911
- ↑ 1 2 3 4 5 Vladimir Geiger, Povratak slavonskih Nijemaca nakon Drugoga svjetskog rata iz izbjeglištva / prognaništva u zavičaj i njihova sudbina Arxivləşdirilib 2022-06-16 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 3 "Sacral heritage". 2007-09-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-08.
- ↑ "Zbirka međunarodnih ugovora". 2012-11-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-05.
- ↑ Eduard Šoštarić. "Diplomate razbjesnio povrat imovine Austrijancima" [Diplomats angered by restoration of property to Austrians] (xorvat). Nacional (weekly). 6 December 2005. 9 July 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 June 2012.