Namaz

Namaz (Ərəbcə: صلاة) — İslam dininin sütunlarından biridir. Həmçinin İslamın 5 şərtindən 2-cisidir. Qurani-Kərimdə buyurulur: "(Ya Rəsulum!) Quranda sənə vəhy olunanı oxu və (vaxtı-vaxtında) namaz qıl. Həqiqətən, namaz (insanı) çirkin və pis əməllərdən çəkindirər." Buradan aydın olur ki, insanların günah işlərdən uzaqlaşması bilavasitə onun qıldığı namazdan asılıdır.

Gündəlik vacibi namazlar

Şəriətə görə, müsəlmanlar gündə beş vaxt vacib namazı qılmalıdırlar:

1. Sübh namazı - Sübh namazı 2 rükətdir. Vaxtı dan yeri söküləndən günəş çıxana qədərdir.
2. Zöhr namazı - Zöhr namazı 4 rükətdir. Vaxtı günəş zeniti keçdikdən sonra hər şeyin kölgəsi özü boyda olana qədər davam edir.
3. Əsr namazı - Əsr namazı 4 rükətdir. Vaxtı hər şeyin kölgəsi özü boyda olandan günəş batana qədər davam edir.
4. Məğrib namazı - Məğrib namazı 3 rükətdir. Vaxtı günəş batandan şəfəq itənə qədər davam edir.
5. İşa namazı - İşa namazı 4 rükətdir. Vaxtı şəfəq itəndən gecə yarısına qədər davam edir.

Müstəhəb namazlar

Gündəlik müstəhəb namazlar

Gündəlik müstəhəb (nafilə) namazlar 34 rəkətdir.

1. Sübh namazının nafiləsi 2 rükətdir və sübh namazından əvvəl qılınır.
2. Zöhr namazının nafiləsi 6 rükətdir və 4 rükəti zöhr namazından əvvəl, 2 rükəti isə sonra qılınır;
3. Əsr namazının nafiləsi yoxdur.
4. Məğrib namazının nafiləsi 2 rükətdir və şam namazından sonra qılınır.
5. İşa namazının nafiləsi 2 rükətdir və işa namazından sonra qılınır.

Namazın rükunları

Namazın fərz və vacib əməlləri vardır ki, namaz onlardan ibarətdir. Əgər onun fərz əməllərindən biri edilməzsə, şəriət qaydalarına əsasən həmin namaz düzgün olmaz. Həmin rükunlar bunlardır:

1. Təkbirətul ihram - Namazın başlanğıcında edilən təkbirdir. „Namazın başlanğıcı təmizlikdir. Namazda artıq hərəkətləri haram edən təkbir etməkdir. Artıq hərəkətləri halal edən isə salam verməkdir.”
2. Fərz namazının ayaq üstə qılınması - Gücü çatan hər kəs namazı ayaq üstə qılmalıdır. Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) İmran ibn Hüseyn adlı səhabəyə əmr edərək demişdir: „Namazı ayaq üstə qıl. Əgər bacarmasan otur qıl. Əgər bunu da bacarmasan onda uzan qıl.”
3. Hər rükətdə fatihə surəsini oxumaq - Namaz qılarkən hər bir rükətdə mütləq fatihə surəsi oxunmalıdır. Ubadə ibn əs-Sammit Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət edir: „Fatifə surəsini oxumayanın namazı yoxdur.”
4. Rüku etmək - Namaz qılarkən qiyamdan sonrakı hərəkət rüku etməkdir. Uca Allah buyurur: „Ey iman gətirənlər! (Namaz qıldıqda) rüku edin, səcdəyə qapanın.”
5. Rükudan qalxandan sonra qamətini düzəltmək - Rükudan qalxandan sonra səcdəyə etməmişdən əvvəl qamətini tam düzəltmək lazımdır. Əbu Məsud əl-Ənsari Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət edir: „Namaz zamanı rüku və səcdə edəndə qamətini düzəltməyən kimsənin namazı düzgün deyil.”
6. Səcdə etmək - Rükudan qalxdıqdan sonra səcdə edilir. Uca Allah Qurani-Kərimdə buyurur: „Ey iman gətirənlər! (Namaz qıldıqda) rüku edin, səcdəyə qapanın.”' Səcdə isə 7 əza üzərində edilməlidir. İbn Abbas Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət edir: „Mənə yeddi əza üzərində səcdə etmək əmr olunmuşdur. Həmin əzalar: Alın, sonra burnuna da işarə etdi. İki əl, iki diz, iki ayağın baş tərəfi.” Həmçinin İbn Abbas Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət etmişdir: „Burnunu alnı kimi yerə qoymayanın namazı düzgün olmaz.”
7. İki səcdə arasında oturmaq - Birinci səcdə və ikinci səcdə arasında oturmaq lazımdır. Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) demişdir: „Namaz zamanı rüku və səcdə edəndə qamətini düzəltməyən kimsənin namazı düzgün deyil.”
8. Axırıncı təşəhhüd - Namazın son rükətində təşəhüddə oturmaq lazımdır. İbn Məsud rəvayət etmişdir ki, Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) məni qarşısında oturtub təşəhhüdü Qurandan bir surə öyrətdiyi kimi öyrətmişdir.
9. Axırıncı təşəhhüddən sonra Peyğəmbərə (səllallahu aleyhi və səlləm) salavat demək - Fudalə ibn Ubeyd əl-Ənsari deyir ki, Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) demişdir: „Biriniz namaz qılarkən namazını Rəbbinə tərif deyib, Ona həmd-səna etməklə başlasın. Peyğəmbərə (səllallahu aleyhi və səlləm) salavat desin, sonra istədiyi duanı etsin.”
10. Salam vermək - Namazın sonunda salam verilir. Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) demişdir: „Namazın başlanğıcı təmizlikdir. Namazda artıq hərəkətləri haram edən təkbir etməkdir. Artıq hərəkətləri halal edən isə salam verməkdir.”

Cümə namazı

Cümə günü zöhr namazının vaxtında qılınır. Hazırda Sünni məzhəbində cümə namazının qılınması vacib, şiə məzhəbində isə zəmanə imamı (ə.f.) qeybdə olduğundan, təxyiri-vacibdir, yəni cümə namazı (yaxud cümə gününün zöhr namazı) qılımaq mükəlləfin öz ixtiyarındadın.

Cümə namazı 2 xütbə və namazdan ibarətdir.

Xütbələrin vacibi miqdarı

1. Allaha həmd etmək. 2. Allaha səna (tərif) etmək 3. Peyğəmbər (s) və Əhli-Beytinə salam və salavat göndərmək! 4. Camaatı təqvaya dəvət etmək. 5. Qurani-Kərimin kiçik surələrindən birini oxumaq.

Qeyd: Xütbə ayaq üstə oxunur və xütbə söyləyən iki xütbə arasında bir qədər oturur.

Namaz

Bu namaz 2 rəkətdən ibarət olub, birinci rəkətində rukudan qabaq, ikinci rəkətdə isə rukudan sonra qunut tutulur.

Müstəhəbdir ki, birinci rəkətdə həmd surəsindən sonra Cümə surəsi, ikinci rəkətdə isə həmd surəsindən sonra Munafiqun surəsi oxunsun.

Namazın qılınma qaydası

Namaz qılarkən insan təharətli olmalıdır, yəni boynunda cənabət qüslü olmamalı və dəstəmazlı olmalıdır.

Namaz qılanın paltarı və bədəni pak olmalıdır.

Namazın vacib olduğu kəslər

Namaz və habelə islam şəriətinin bütün göstərişləri şəriət baxımından həddi-büluğa çatmış bütün oğlan və qızlara vacibdir.

Oğlanların həddi-büluğa çatma şərtləri aşağıdakı üç əlamətdən biridir:

1.Hicri-qəməri tarixi ilə on beş yaşına çatmaq;

2.İhtilam (yuxuda olarkən ondan sperma xaric olması);

3. Hətta on beş yaşından qabaq olsa belə, cinsiyyət üzvlərinin ətrafında qalın tüklərin bitməsi.

Qızların həddi-büluğa çatması ilk aybaşı olması ilə müəyyən olunur. Bu hal müxtəlif yerlərdə müxtəlif olur və adətən hicri-qəməri tarixi ilə doqquz yaşına çatmanda baş berir.

Kişi və qadın bir sıra təbii fərqlərdən başqa, bütün vacib əməl və hüquqlarda bir-biri ilə bərabər sayılırlar.

Qadınla kişinin namazlarının arasında olan əsas fərqlər

1. Kişilər qısa paltarla da namaz qıla bilərlər və onlar üçün təksə cinsiyyət üzvlərini örtmək vacibdir. Amma müstəhəbdir ki, kişilər də təmiz və səliqəli paltar geyindikləri halda namaz qılsınlar.

Qadınlar isə namazı otaqda tənha olsalar belə, yalnız şəri örtüklə qılmalıdırlar. Şəri örtük dedikdə üz, əllər və ayaqlardan başqa bədənin qalan hissəsini tamamilə örtmək nəzərdə tutulur. Həmçinin bu örtüyün müəyyən bir paltar olması da şərt olunmamışdır. Beləliklə də, bədəni göstərən nazik paltarlar istisna olmaqla, hər hansı bir adi paltarla namaz qılmaq olar.

2. Kişinin ipək paltar geyib qızıldan istifadə etməsi haramdır və belə bir halda namazı batil sayılır. Qadının isə istər namaz, istərsə də başqa hallarda ipək və qızıldan istifadə etməsi caizdir.

3. Kişiyə sübh, şam və işa namazlarının həmd və surələrini ucadan, Zöhr, və Əsr namazlarının həmd və surəsini isə asta oxuması vacibdir. Bu hökm qadına vacib deyil, əksinə qadın Sübh, Məğrib və Işa namazlarının həmd və surələrini uca və ya asta oxumaqda ixtiyara malikdir.

Amma bununla belə, onlara da kişilər kimi zöhr və əsr namazlarının qiraətini asta oxumaq vacibdir.

4. Heç bir halda namaz kişinin boynundan götürülməz, qadınlar isə aybaşı (heyz) və nifas hallarında namaz qılmamalıdırlar. Bu günlərdə qılmadıqları namazların qəzası vacib də deyildir. Oruclarının qəzasını isə tutmalıdırlar.

Təsbih namazı

Rəsulullah (s.) əmisi Həzrəti Abbasa bir hədiyyə və lütf olaraq bu namazı tövsiyə etmişdir. "Bax, sənə on faydası olan bir şey öyrədim, bunu etsən ilk-son, köhnə-yeni, bilməyərək və ya bilərək işlədiyin, böyük-kiçik günahlarını və gizli və aşkar işlədiyin on cür gunahını Allah bağışlayar".

Təsbih namazı dörd rükətli bir namazdır. Hər rükətində 75 dəfə "Subhənəllahi vəl-həmdulilləhi və lə iləhə illəllahu vallahu Əkbər" cümləsi oxunur.

• İlk rükətdə "Subhanəkə" dən sonra, ikinci rükətdə isə "Fatihə"dən əvvəl 15 dəfə
• "Fatihə" və surə oxunduqdan sonra 10 dəfə
• Rükuda 3 dəfə "Subhanə-Rabbiyəl azim" dedikdən sonra 10 dəfə
• Rükudan qalxandan sonra 10 dəfə
• Səcdədə 3 dəfə "Subhanə Rabbiyəl ala" deyilndən sonra 10 dəfə
• Səcdədən qalxıb oturanda 10 dəfə
• İkinci dəfə səcdəyə gedib 3 dəfə "Subhanə Rabbiyəl ala" deyiləndən sonra 10 dəfə

Beləcə, 4 rekətdə cəmi 300 təsbih oxunmuş olur.

Bu namazı heç olmazsa həyatında bir dəfə qılmaq tövsiyə edilir.

Namazın qılınması üçün qadağan olunmuş yerlər

1. Murdar yerlər;

2. Qəbrstanlıqda (meyit dəfn olunmuş yerdə), qəbrə üz tutmaqla və ya onun üstündə namaz qılmaq (cənazə namazı müstəsnadır);

3. Hamam və tualetdə;

4. Dəvə saxlanınan yerdə;

Namazda bəyənilməyən əməllər (məkruhlar)

1. Yuxarı baxmaq;
2. Səbəbsiz yerə başı döndərmək;
3. Namazdan yayındıran şeylərə baxmaq;
4. Əlləri belə qoymaq;
5. Səcdədə dirsəkləri yerə qoymaq;
6. Gözləri yummaq;
7. Səbəbsiz yerə namazı batil etməyən artıq hərəkətlər etmək (qaçınmaq, tərpənmək və s.);
8. Ortalığa yemək qoyulduğu zaman;
9. Eyni rəkətdə Fatihəni təkrar oxumaq;
10. Sidiyi, havanı zorla saxlayaraq ayaqyoluna getməmək.
11. Namazdan qabaq pencəyin və ya köynəyin qollarını çırmalamaq;
12. Çiyni açıq namaz qılmaq;
13. Üzərində müxtəlif heyvan, quş, insan və s. şəkli olan paltarda, habelə bu növ şəkillərin qarşısında və ya üstündə namaz qılmaq;
14. Namaz qılanın qabağında sütrənin olmaması; (Əhli Sünnədə)
15. Niyyəti ürəkdə deyil, dillə ifadə etmək;
16. Rükuda olarkən belin və qolların düz olmaması;
17. Sıraların tam şəkildə düzəldilməməsi, namaz qılanlar arasında boşluğun olması;
18. Səcdə zamanı başla dizlər, həmçinin dirsəklərlə bel arasında məsafə (boşluq) qoymamaq.
19. Camaat namazında imamdan qabaq hərəkət ermək.
20. Rüku və səcdədə Quran oxumaq.
21. Məsciddə yer seçib daima yalnız o yerdə namaz qılmaq.

Namazın təsirləri

Тəql olunan rəvayət və hədislərdən namazın aşağıda qeyd olunan bəzi fərdi və ictimai təsirləri məlum olur:

— Tövhidin, Аllаh-tәаlаnın rübubiyyәtinin, mәbudluq vә bәndәliyin еtirаfı; Аllаhın dаim zikri vә аzğınlıqdаn uzаqlıq; qаdir vә qahhаr Аllаh qаrşısındа çаrәsizliyin izhаrı;

— Аllаhı böyük sаnmаq; ruzi vеrәn Аllаh qаrşısındа şükür üçün vаsitә; şеytаnlа sаvаş üçün vаsitә; аzğın nәfs istәklәri vә zаlım qüvvәlәrlә sаvаş üçün vаsitә; qәlblәrin аrаmlığı üçün vаsitә;

— Prоblеmlәrdәn qurtulmаq; fәsаd vә pоzğunluğun qаrşısını аlmаq; günаhlаrın yuyulmаsı; ruhu sığоrtаlаmаq; zаhir vә bаtinin pаklаnmаsı.

Həmçinin bax

• Azan
• Müəzzin
• Təravih namazı
• Cümə namazı