Yabuka (ada)
| Yabuka | |
|---|---|
| xorv. Jabuka | |
 Adanın qərb hissəsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 0,022585 km² |
| Hündür nöqtəsi | 99,333 m |
| Əhalisi | 0 nəfər |
| Yerləşməsi | |
| 43°03′30″ şm. e. 15°27′37″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Xorvatiya |
| Arxipelaq | |
| Akvatoriya | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yabuka (xorv. Jabuka) — Adriatik dənizində Xorvatiyaya məxsus vulkanik ada. Ada Vis arxipelaqına aiddir. İnzibati baxımdan ölkənin Split-Dalmasiya jupaniyasına məxsusdur. Adanın sahəsi 0,022585 km², ən yüksək zirvəsi dəniz səviyyəsindən ― 99,333 metrdir.[1]
Ada ilk dəfə xəritələrdə XIV əsrdə göstərilmişdir. XV—XVII əsrlərdə adada qızılquş yumurtalarının toplanması həyata keçirilmiş və məqsəd onların çoxaldılması idi. 2013-cü ildən Yabuka və ətraf sular «Natura 2000»-nin qorunan ərazilər siyahısına salınmışdır. 2017-ci ildən Yabuka akvatoriyasında balıqçılığa məhdudiyyət qoyulmuşdur. 17 aprel 2019-cu ildən bütün arxipelaq UNESCO-nun geopark statusunu almışdır.
Adlandırılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
1318-ci ildə ada Millo adlanırdı (it. Millo). Sonrakı dövrlərdə ada bir çox ölkə xəritələrində müxtəlif adla qeyd olunmuşdur. Ən geniş yayılmış ad isə italyan mənşəli Pomo idi (it. Pomo).[1]
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ada Adriatik dənizində, Vis arxipelaqına daxildir.[2]Uzunluğu — 310 metr, eni — 130 metr, sahil xəttinin uzunluğu ― 715 metrdir.[3][1]
Vulkanik ada olan Yabuka Adriatik piltəsinin mərkəzində yerləşir. Ada geoloji duzlu diapir üzərində yerləşir.[4] Yura dövrünə aid subvlkanik dolerit adanın əsasını təşkil edir və maqmanın səthdə kristallizasiyası nəticəsində formalaşmışdır.[5][6]
İqlimi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yabuka adası quraq iqlim zonasına daxildir. Orta illik yağıntının miqdarı 200 mm-dir. Orta illik temperatur — 16 °C, illik günəşli saatların miqdarı — 2700-dir.[7]
Fauna və flora[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ada da Frankenia pulverulenta, Convolvulus cneorum, Euphorbia dendroides, Limonium vestitum [8] geniş yayılıb.[7] Eyni zamanda endemik bitki növlərindən Centaurea crithmifolia, Centaurea friderici, Aurinia leucadea, Limonium pomoense və Centaurea jabukensis misal göstərmək olar.[9][8]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 Kužić, 2015
- ↑ Terzi et al, 2019. səh. 242
- ↑ Duplančić Leder, Ujević i Čala, 2004. səh. 26
- ↑ Velicogna et al, 2023. səh. 2560
- ↑ Terzi et al, 2019. səh. 243
- ↑ Spaić, 2012. səh. 34
- ↑ 1 2 Gabelica i dr., 2016
- ↑ 1 2 Terzi et al, 2019. səh. 249
- ↑ Terzi et al, 2019. səh. 245, 251