Assamlılar
Assamlılar - Hindistanda[1], Butanda[2][3] və Nepalda[4] yaşayan xalq. Sayları 14,77 milyon nəfərdir.
Əsas məşğuliyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hind-ari xalqlarından olan assamların əsas məşğuliyyəti düyü, darı, qarğıdalı, paxlalı, araxis, banan, manqo, küncüt, texniki bitkilərdən cut əkinçiliyidir. Burada qoşqu qüvvəsi olan öküz və kəllər bəslənilir. Xüsusi ipək növü yetişdirilir. Ənənəvi sənətkarlıq sahələri qarğıdan, samandan, bambukdan müxtəlif əşyalar hazırlanması, parça toxuculuğudur.
Etnoqrafik xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Assamlıların əksəriyyəti kəndlərdə yaşayır, kənd evləri isə adətən, 3-4 tikilidən (yaşayış evi, dam, anbar, bəzən də ayrı mətbəx) ibarət olur. Evlər alçaq gil özüllər üzərində tikilir, çayların sahilində isə sütünların üzərində qaldırılır. Evin karkası bambukdan hazırlanır, divarlar gillə suvanır, döşəmə torpaqdan olur, evin damını isə otla örtürlər. Qadınlar uzun don, rəngli kofta və şal, kişilər dhoti və ya köynək-şalvar geyinirlər, bambukdan geniş papaqlar qoyurlar. Assamlıların əksəriyyəti vegeterian deyil, vegeterian yeməkləri yalnız həyat keçidlərində (nişan, toy və s.) istehlak olunur. Əsas yeməkləri ədviyyatlı, tərəvəzli düyü və balıqdır.
Assamlılar arasında kasta bölgüsü çox sərt deyil. Bir sıra cati- brahman (mahapuruşiya, damodariya, haridabiya), kayyastha, baroi, qop, mali, namusudra, tanti və s. mövcuddur. Burada 235 tayfa (qotra)- almayyan, almus, aqasti, aqnibayşi, andas, anadisa, adha, abay, anusan, astik, unapaş və s. vardır. Assamlılarda varna və kastalararası nikahlara daha çox rast gəlinir. Brahmanlardan başqa, boşanmış və ya dulların ikinci nikaha girməsinə icazə verilir.
Burada su mənbələri, məktəblər, ictimai binalar müxtəlif kastalar üçün ümumi istifadədir. Əsas varis böyük oğul olsa da, əmlak ata xətti ilə bütün oğullar (az hallarda qızlar) arasında bərabər bölünür. Monoqam patriarxal ailə əsas sayılır, kiçik ailələrlə yanaşı, ümumi təsərrüfata malik böyük ailələr də mövcuddur. Kişilər və qadınlar bütün sosial-dini fəaliyyətdə iştirak etsələr də qadınların sosial statusu nisbətən aşağıdır.
Sosial və ailə münasibətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Assamlılarda həyat keçidləri ilə bağlı adətlər ümumhind xarakterlidir. Qızlarla bağlı pubertta, santibiyya, qaneva, tulonibiyya, oğlanlarla bağlı mandana, upanayyana adətləri vardır. Assamlıların mühüm toy adətləri telabhara, sindur, adibasa; dəfn adətləri "tiloni" (mərhumun yandırılmasından sonra üçüncü gününün qeyd edilməsi), "daha" (onuncu gün), "şradha" (on birinci gün) və başqalarıdır.
Assamlarlıda çox rast gəlinən soyadlar Bhatla, Qosvami, Borua, Qoqoi, Hazarika, Mohanta, Mişradır. Onlar oturaq əkinçi xalqdırlar, şəhərlərdə əsasən dövlət qulluqçuları, şəxsi müəssisələrdə işləyənlər, fəhlələr, tacirlər yaşayırlar.
Ədəbiyyat və mədəniyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]
Assamlıların zəngin folkloru, xalq xoreoqrafiyası (dhol barabanı və fleyta sədaları altında rəqslər), orta əsrlərdən inkişaf etmiş teatral-dram sənəti (vişnuit dramları-Natak, Natiqa, Catra, Chumura, Qiti Nat, Sanqitalekhay, Ek Ankiyya Nat), bədii ədəbiyyat təşəkkül tapmışdır. XV əsrdə Şankardev və Madhavdev vişniut ənənələrinə söykənən, hökmdar Narayananın himayəsi altında olan bhaktilər tərəfindən yaradılmış assam ədəbiyyatı poeziya və dramlarla bağlıdır. XVI əsrdə Bhattadevanın "Bhaqavad-Qita"nın assam dilinə tərcümə olunması bu dildə nəzmin əsasını qoymuşdur. Assam müsəlmanları arasında dini zikr mahnıları, şair Azan Fakirin şeirləri yayılmışdır. Müasir assam ədəbiyyatına isə xristianlığın təsiri özünü göstərir.
Assamlıların əsas bayramları biçinin başlanması münasibətilə keçirilən Bihu (Ranqali Bihu, Bhoqi Bihu, Kanqali Bihu), Durqa puca, Kali puca, Tithi Şankardeva, Madhavdeva, Harideva, Canmaştmi, Dolcatra bayramları məşhurdur.
Xarici keçid[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Ассамцы Arxivləşdirilib 2017-11-14 at the Wayback Machine
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Народы Южной Азии, М., 1963
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "The Assamese of India". 2012-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-03.
- ↑ "The Assamese of Bhutan". 2012-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-03.
- ↑ "Ассамцы". 2014-01-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-03.
- ↑ "The Assamese of Bangladesh". 2012-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-03.