Dek (tatu)
Dek (kürd. deq, دەق) və ya xal (kürd. xał , خاڵ) — kürdlərə aid ənənəvi və unikal tatular. Dek daha çox kürd qadınları arasında rast gəlinir, lakin kişilər arasında da müşahidə olunur. İslamın təsiri ilə dekin tətbiqi daha az yayılmış və xına ilə əvəz edilmişdir. Xınadan fərqli olaraq, dek müvəqqəti deyil. Kürd kimliyini yenidən təsdiq etmək üçün dekdən istifadəni canlandırmaq üçün səylər göstərilmişdir. Dek yezidilər tərəfindən də tətbiq edilir.[1]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dekin mənşəyi məlum deyil.[2]
XVI əsrin əvvəllərində Amidalı Aesi "Medicae Artis Principes" əsərində dek və onun necə hazırlandığını yazmışdır. O, bu əsərdə dek materialının şam ağacını, bir qədər korroziyaya uğramış tunc, saqqız və ağacların yağını əzərək qarışdırmaqla hazırlandığını izah etmişdir. Bu qarışıqdan başqa, ikinci qarışığı yaratmaq üçün korroziyaya uğramış bürünc sirkə ilə qarışdırılır. Sonra kəvər şirəsi və su qarışdırılır. Sonra döymə yeri bu kəvər şirəsi qarışığı ilə təmizlənir, pirsinqlə dizayn çəkilir və birləşmiş qarışıq dəriyə çəkilir.[3]
Jak de Morqan 1895-ci ildə kürd qadınlarının döymələrini müşahidə etmiş və ən çox yaşlı qadınların döymə etdirdiklərini, bəzən bütün bədəninə döymə vurulduğunu qeyd etmişdir. Kişilərə döymə vurulduqda, bu, əsasən əllərində, nadir hallarda isə üzlərində olurdu. Henri Fild 1950-ci illərdə İranın Kürdüstan və Kirmanşah ostanlarına səfər edərkən də bu hadisəni müşahidə etmişdir.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ DeMello, Margo. Inked: Tattoos and Body Art around the World. I. ABC-CLIO. 2014. 347–348. ISBN 9781610690768.
- ↑ Baker, Mohammad. "خاڵ كوتان له كوردهواریدا" [Xal in Kurdish culture]. Diplomatic Magazine (kürd). 4 February 2019. 10 November 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 July 2021.
- ↑ Kaya, Yilmaz. "Antik Çağ'dan günümüze ulaşan bir gelenek: Deq". Yeni Özgür Politika (türk). 26 April 2021. 7 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 July 2021.
- ↑ Floor, William. "ḴĀLKUBI". Encyclopedia Iranica. 2000. 2023-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-30.