Verilənlərin lokallaşdırılması
Verilənlərin lokallaşdırılması və ya verilənlər rezidentliyi qanunu — bir ölkənin vətəndaşları və ya sakinləri haqqındakı verilənlərin beynəlxalq miqyasda ötürülməzdən əvvəl ölkə daxilində toplanmasını, işlənməsini və/və ya saxlanmasını tələb edir. Bu cür verilənlər adətən yalnız lokal məxfilik və ya verilənlərin mühafizəsi qanunlarına əməl etdikdən sonra ötürülür.[1]
Verilənlərin lokallaşdırılması müəyyən verilənlər növlərini verilənlər subyektlərinə və ya prosessorlarına tətbiq olunan qanunlarla tənzimləyən verilənlər suverenliyi konsepsiyasına əsaslanır. Verilənlər suverenliyi bir ölkənin vətəndaşları və ya rezidentləri haqqında qeydlərin onun şəxsi və ya maliyyə məlumatlarının emalı qanunlarına əməl etməsini tələb edə bilsə də, verilənlərin lokallaşdırılması onların ilkin mərhələdə toplanması, işlənməsi və saxlanmasının ölkə sərhədləri daxilində baş verməsini tələb etdir. Bəzi hallarda, bir ölkənin vətəndaşları və ya rezidentləri haqqında məlumatlar da məlumat subyektinin ölkəsindəki sistemlərdən silinməzdən əvvəl xarici sistemlərdən silinməlidir.[1]
Motivasiyalar və narahatlıqlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Verilənlərin lokallaşdırılması istiqamətində ilk addımlardan biri 2005-ci ildə Qazaxıstan hökumətinin bütün ".kz" domenlərinin ölkə daxilində işlədilməsi ilə bağlı qanun qəbul etməsi ilə baş tutmuşdur.[2] Bununla belə, 2013-cü ildə Edvard Snoudenin ABŞ-nin əks-terrorizm nəzarət proqramları ilə bağlı açıqlamalarından sonra verilənlərin lokallaşdırılmasına təkan xeyli artmışdır.[3][4] O vaxtdan bəri Avropanın və dünyanın bir sıra hökumətləri texnologiya vasitəsilə sakinlərin məlumat axınına nəzarət etmək arzusunu ifadə etmişdilər. Bəzi hökumətlər verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarından öz əhalisini izləmək və ya yerli iqtisadi fəallığı artırmaq üçün istifadə etməkdə ittiham olunur və bəziləri bunu açıq şəkildə etiraf etmişdir.[3][5][6]
Texnologiya şirkətləri və transmilli təşkilatlar verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarına tez-tez qarşı çıxırlar, çünki bu qanunlar məlumat mərkəzlərinin regional birləşməsi və ölkə sərhədləri boyunca xidmətlərin birləşdirilməsi nəticəsində əldə edilən səmərəliliyə təsir göstərir.[3][7] "Microsoft" kimi bəzi satıcılar bulud xidmətlərində ayırd edici xüsusiyyət kimi yerli məlumat saxlama nəzarətlərindən istifadə etmişlər.[8]
Beynəlxalq müqavilələr və qanunlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Almaniya və Fransa verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarını qəbul etdikdən sonra Avropa İttifaqında 2017-ci ildə üzv dövlətlər tərəfindən qəbul edilən verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarına məhdudiyyətlər qoyulması nəzərdə tutulmuşdur.[9][10]
Həm Avropa ölkələri, həm də ABŞ məlumatların sərbəst çatdırılmalı olduğuna inansa da, Çin əks mövqe tutmuş və verilənlərin lokallaşdırılmasını daha sərt qaydalarla qəbul etmişdir. Bu, başqa ölkələrin geniş istifadə etdiyi bir strategiya deyil. Digər ölkələr və maraqlı tərəflər məlumatların sərbəst axınını məhdudlaşdıran bu Çin strategiyasına etiraz etmişdilər.[11]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 "Data Localization Laws: an Emerging Global Trend". Jurist. January 6, 2017. June 8, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ Castro, Daniel; McQuinn, Alan. "Cross-Border Data Flows Enable Growth in All Industries" (ingilis). 2015-02-24. 2023-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-31.
- ↑ 1 2 3 Chander, Anupam. "Data Nationalism". Emory Law Journal. Emory Law. 64 (3). 2015: 677. 2020-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-31.
- ↑ "A Primer on Russia's New Data Localization Law". Proskauer. August 27, 2015. October 31, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "Risky Business: Data Localization". Forbes. February 19, 2015. October 31, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "Silicon Valley tech execs: Surveillance threatens digital economy". Palo Alto Online. October 9, 2014. October 31, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "Google Pushes Back Against Data Localization". The New York Times. January 24, 2014. October 27, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "Will Data Localization Kill the Internet?". eCommerce Times. February 10, 2014. October 17, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "Ansip promises EU rules on data flows by autumn". Euractiv. October 5, 2017. October 31, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "European Commission eyes an end to data localization in EU". IAPP. January 12, 2017. October 31, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 31, 2023.
- ↑ "https://csu-sfsu.primo.exlibrisgroup.com/discovery/fulldisplay?docid=cdi_crossref_primary_10_1080_17544750_2019_1649289&context=PC&vid=01CALS_SFR:01CALS_SFR&lang=en&search_scope=Everything_RAPIDO&adaptor=Primo%20Central&tab=Everything&query=any,contains,data%20localization&offset=0". csu-sfsu.primo.exlibrisgroup.com (ingilis). 2023-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-29.