Xan Şuşinski

Xan Şuşinski
İsfəndiyar Cavanşir
Ümumi məlumatlar
Doğum adı	İsfəndiyar Aslan oğlu Cavanşirov
Doğum tarixi	20 avqust 1901
Doğum yeri	Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi	18 mart 1979 (77 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Fəxri Xiyaban
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti	xanəndə
Fəaliyyət illəri	1918–1979
Janrlar	xalq mahnısı, muğam
Təhsili	Azərbaycan Milli Konservatoriyası nəzdində Musiqi Kolleci
Mükafatları
xan.musigi-dunya.az
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xan Şuşinski (doğum adı: İsfəndiyar Aslan oğlu Cavanşir; 20 avqust 1901, Şuşa – 18 mart 1979, Bakı) — xanəndə, Azərbaycan SSR xalq artisti (1943).

Həyatı

Xan Şuşinski – Şikəsteyi-Fars (Şur)

Xan Şuşinski 1901-ci ildə avqust ayının 20-i Şuşa şəhərində anadan olmuşdur.

16 yaşında olarkən ustadı İslam Abdullayevlə birgə iştirak etdiyi məclisdə təbrizli xanəndə Əbdülhəsən xanın yolu ilə "Kürd-Şahnaz" muğamını heyrətamiz bir tərzdə ifa etdiyinə görə müəllimi ona "Xan Şuşinski" adını vermişdir. Xanın bir xanəndə kimi yetişməsində, həmçinin Cabbar Qaryağdıoğlunun və Seyid Şuşinskinin böyük təsiri olmuşdur.

1920-ci illərdə Xan Şuşinski Bakıya gələrək öz ifaçılıq fəaliyyətini genişləndirmişdir. Xanın repertuarında "Mahur–Hindi", "Bayatı-Qacar", "Qatar" dəsgahları, "Qarabağ şikəstəsi", "Arazbarı", "Heyratı" zərbi muğamları ilə yanaşı, xalq mahnıları və təsniflər böyük yer tuturdu. Xan Şuşinski xalq mahnılarını xüsusi bir şövqlə oxuyur, onlara yeni bir çalarlar aşılayırdı.

1934-cü ildə Xan Şuşinski Tiflis şəhərində keçirilən Zaqafqaziya xalqlarının birinci incəsənət olimpiyadasında böyük müvəffəqiyyət qazanaraq, birinci mükafata layiq görüldü. O, digər ölkələrdə də Azərbaycan musiqi mədəniyyətini yüksək səviyyədə və layiqincə təmsil etmişdir.

1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının nəznində "Muğam studiyası" yaratmış və burada gənc xanəndələrə muğamın sirrlərini öyrətmişdir.

O, həmçinin Azərbaycan Dövlət Musiqi Məktəbində dərs demiş, muğam ifaçılarının yeni nəslini yaratmışdır. Xan əsl yaradıcı sənətkar kimi milli musiqi xəzinəsini yeni mahnılarla zənginləşdirirdi. Bu baxımdan onun "Qəmərim", "Şuşanın dağları" mahnıları dillər əzbəri olmuşdur. Xan Şuşinski öz yaradıcılığında bəstəkar mahnılarına da müraciət etmişdir. Bu mənada Üzeyir Hacıbəyovun "Qara göz" mahnısının ilk ifaçısı olmuş və mahnını yüksək zövqlə oxuyaraq yaşatmışdır.

Xan Şuşinski 18 mart 1979-cu ildə vəfat etmişdir. İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Fayl:Yusif bəy Behbudov.jpg

Yusif bəy Behbudov

Ailəsi

• Dayısı Yusif bəy Murad bəy oğlu Behbudov — Qarabağ atlarının seleksiyaçısı, zootexnik. Yusif bəy Murad bəy oğlu 1896-cı ildə Üçoğlankəndində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini molla yanında almışdı. Sonra Şuşa şəhər real məktəbində oxumuşdu. Tiflisdə ali təhsil almışdı. At zavodlarını bərpa etmiş, cins atlar yetişdirməklə məşğul olmuşdu. 1918–1920-ci illərdə Şuşa qəzasında polis pristavı işləmişdi. Qarabağ general-qubernatoru Xosrov bəy Sultanovun tapşırığı ilə müsəlman camaatı erməni zülmündən qorumuşdu.Sovet dönəmində Azərbaycan Xalq Torpaq Komissarlığının tədarük kantorunda çalışmışdı. 1934-cü ildən 1936-cı ilədək qohumları kimi Qubada yaşamışdı. Atçılığın inkişafı üçün xeyli işlər förmüşdü. 1937-ci ildə tutulub 10 il həbs aldı. Bir müddət də sürgündə yaşamışdı. Sürgündən dönəndən sonra bacısıoğlu Xan Şuşinskigildə vəfat etmişdi.

Xatirəsi

Xanəndənin adının əbədiləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycanda "Xan Şuşinski Fondu" fəaliyyət göstərir. Fondun direktoru xanəndənin qızı Bəyimxanım Verdiyevadır.

Azərbaycan poçt markası (2014)

Mükafatları

• "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 17 iyun 1943 (birbaşa)
• "Şərəf Nişanı" ordeni — 9 iyun 1959
• Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar yubiley medalı
• Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı — 29 dekabr 1971

Əsərləri

• Şuşinski X. Yaxşı adamın hekayəti. "Azərbaycan gəncləri", 1976, 20 noyabr.
• Şuşinski X. Nəğmələr susmur. "Kommunist", 1975, 1 may.
• Şuşinski X. Səs, söz və ifaçılıq. "Ədəbiyyat və incəsənət", 1979, 23 mart.

Filmoqrafiya

• Bakı bağları. Buzovna (film, 2007)
• Biz qayıdacağıq (film, 2007)
• Havalansın Xanın səsi (film, 2001)
• Muğamat var olan yerdə… (film, 2009)
• Muğamlar (film, 1965)
• O olmasın, bu olsun (film, 1956)
• Özgə ömür (film, 1987)
• Prima (film, 1992)
• Qızıl fonddan seçmələr (film, 2001)
• Səs (film, 1988)

Haqqında olan ədəbiyyat

• Muxtaroğlu V. Havalansın Xanın səsi. Bakı: Azərnəşr, 1971, 104 s.
• Şuşinski F. Azərbaycan xalq musiqiçiləri. Bakı: 1985, 480 s.
• Çəmənli Mustafa. Muğam dünyasının Xanı (xatirələr). Bakı: 2001, 271 s.
• Babayev Aydın. Xanın səsi. "Ədəbiyyat və incəsənət", 1971, 25 dekabr.
• Quliyev T. Ölməzliyə qovuşan ömür. "Ədəbiyyat və incəsənət", 1979, 23 mart.
• Quliyev C. Muğam dünyamızın parlaq ulduzu. "Ədəbiyyat və incəsənət", 1989, 24 fevral.
• Əliyev T. Çörəyin şəninə şikəstə. "Sovet kəndi", 1986, 3 aprel.
• Əliyev T. Nəğməli ömür. "Azərbaycan", 1979, №8, s.194–198.
• Kərimli Kərim. Sənətkara məhəbbətlə. "Qarabağ", 1991, 4 iyul.
• Şükür Müzəffər. Xan Şuşinskinin xatirəsi. "Ədəbiyyat və incəsənət", 1989, 24 fevral.
• Quliyev Zəkurə. Şuşanın dağları başı dumanlı… /Xan Şuşinski – 100/. "Azərbaycan", 2001, 4 sentyabr.
• Əliyeva R., Aslanova X. Xan Şuşinski – 100. "Mədəni-maarif", 2002, N1–2, s.6–7.
• Məhərrəmli Z. Muğam mülkünün Xanı /Xan Şuşinski – 100 /. "Bakı", 2001, 2–8 noyabr.
• Çəmənli M. Şur dərsi. "Xalq qəzeti", 2001, 24 avqust.
• Şərif. Havalansın Xanın səsi. "Yeni Azərbaycan", 2003, 21 avqust.
• Ənvər Çingizoğlu, Behbudovlar, Bakı, "Mütərcim", 2008, 164 səh.

Xarici keçidlər

• Xan Şuşinskiyə həsr olunmuş rəsmi sayt
• Azərbaycan Milli Konservatoriyası Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine
• AMK Arxivləşdirilib 2007-10-09 at the Wayback Machine
• Xan Şuşinski. Günay Azəri, Kəpəz TV, 18.03.2013  (az.)
• "Qarabağın görkəmli şəxsiyyətləri:Xan Şuşinski (1901-1979)". "Virtual Qarabağ" İKT Mərkəzinin rəsmi portalı (az.). virtualkarabakh.az. 2013. İstifadə tarixi: 2014-10-14.
• Xan Şuşinskiyə dinlə