Çin–Özbəkistan münasibətləri
Çin-Özbəkistan münasibətləri (çincə:中國－烏茲別克斯坦關係; özbəkcə:Xitoy-O'zbekiston munosabatlari) — Çin və Özbəkistan Respublikası arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Hər iki ölkə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzvdür.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çin Özbəkistanın müstəqilliyini 1991-ci il dekabrın 27-də tanıdı və iki ölkə 1992-ci il yanvarın 2-də beynəlxalq münasibətlər qurdular.[1] 2005-ci ildə Özbəkistan prezidenti İslam Kərimovun Çin prezidenti Hu Cintao ilə görüşü zamanı hər iki ölkə Pekində "Çin-Özbək dostluğu və əməkdaşlıq müqaviləsi" imzalamışdır.[2]
Özbəkistan Çin əleyhinə Çin uyğur fəallarını geri qaytarmaq üçün əməkdaşlıq edir.[3] Özbəkistanın Baş naziri Abdulla Oripov 26 avqust 2019-cu il tarixli iclasda Çini Özbəkistanın "ən yaxın tərəfdaşı" olaraq xarakterizə etmişdir.[4]
Özbəkistan ərazisinin çox hissəsi bir zamanlar Tan sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu və yalnız şimal-qərbdəki kiçik bir torpaq ərazisi Tang sülaləsi tərəfindən idarə olunmurdu. Sui və Tang sülalələri dövründə Orta Asiyanın bəzi ölkələri kollektiv olaraq "Zhaowu doqquz soyad" adlandırıldı.Onlara Kang (indiki Səmərqənddə yerləşir), Anguo (indiki Buxarada yerləşir) və Cao (indiki Səmərqəndin şimalında) daxildir ), Şi Dövləti (indiki Daşkənddə yerləşir), Rays Dövləti (indiki Səmərqəndin cənub-şərqində yerləşən) və He State (indiki Səmərqəndin şimal-qərbində yerləşən); Çin bu qədim ölkələrlə tez-tez ticarət mübadiləsi edir və tez-tez elçilərlə görüşür, Kang Çin, Anguo, Rays və Shiguo musiqi və rəqsi də Çinə tanıdıldı. Kang Guo, Tang sülaləsinə təqdim olunan "qızıl şaftalı" adlı bir şaftalı istehsal etdiyi deyilir. Tang sülaləsindən kömək almaq və Ərəb İmperiyasının istilasına qarşı durmaq üçün Kang Tang sülaləsinə qoşulmağı xahiş etdi və bəzi ölkələr sonradan eyni tələb etdi; buna görə də Tan Sülaləsi bu qədim ölkələrlə birləşərək Ərəb İmperiyasına qarşı çıxdı. Tang sülaləsinin keşişlərindən olan Xuan Zang də üsul axtarmağa qərbə gedəndə Daşkənddən istifadə etdi.
İqtisadi münasibətlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çin, hazırda ölkə üçün ən böyük ixrac və idxal mənbəyi olaraq Özbəkistanla ticarət ortağıdır.[5] Çin Özbəkistanı Bir Nəsil və Bir Yolun vacib bir hissəsi olaraq gördüyünü bildirmişdir.[6]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Uzbekistan — Uzbekistan and the countries of the world". mfa.uz. 22 oktyabr 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ Buckley, Chris. "China 'honors' Uzbekistan crackdown". The New York Times (ing. ). nytimes.com. 27 may 2005. 31 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "China's Surveillance State Has Eyes on Central Asia" (ing. ). foreignpolicy.com. 15 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "Uzbekistan Increasingly Turns to China for Development Loans" (ing. ). jamestown.org. 9 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "China-Uzbekistan partnership to reach higher level" (ing. ). xinhuanet.com. 31 oktyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ Preiss, Rainer Michael. "Uzbekistan Is The Hidden Gem In China's New Silk Road" (ing. ). forbes.com. 9 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.