İslam Dövləti – Xorasan vilayəti

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
İslam Dövləti – Xorasan vilayəti
ولاية خراسان
Loqonun şəkli
Yaranma tarixi 26 yanvar 2015
Mərkəzi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İslam Dövləti – Xorasan Vilayəti (İŞİD–X) — İslam Dövləti silahlı qruplaşmasının Cənubi-Mərkəzi Asiyada, ilk növbədə Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən regional qolu. İŞİD-X İŞİD-in digər regionlardakı qolları kimi özünün sərt, fundamental islamçı idarəçiliyi altında islam xilafətini qurmaq üçün tarixi Xorasan regionunun mövcud hökumətlərini destabilləşdirməyə və devirməyə çalışır.

İŞİD-X Əfqanıstan və Pakistanda dinc sakinlərə qarşı çoxsaylı hücumlar həyata keçirmişdir. Ən diqqətəlayiq hücumlarından bəziləri arasında 2021-ci ilin avqustunda ABŞ-nin ölkədən çıxarılması zamanı Kabildə 13 ABŞ hərbçisinin və ən azı 169 əfqanıstanlının ölümünə səbəb olan intiharçı partlayış, 2018-ci ilin iyulunda Pakistanda seçki mitinqlərində ən azı 131 nəfərin ölümü ilə nəticələnən iki intihar hücumu və 2016-cı ilin iyulunda Kabil şəhərinin mərkəzində 97 həzara etirazçısının ölümünə səbəb olan iki partlayış daxildir.

İŞİD-X Xorasan regionunda İslam Dövlətinin qolu üçün döyüşçülər cəlb etmək məqsədilə təlimat və maliyyə ilə regiona qayıdan "Əl-Qaidə" ilə əlaqəli qruplardan əfqan və pakistanlı yaraqlıların Suriyada vətəndaş müharibəsinə göndərilməsi ilə başlamışdır. Onlar keçmiş narazı döyüşçülərdən və "Taliban"ın dissidentlərindən cəlb olunmuşdular.[1] Qrupun ənənəvi güc bazası Əfqanıstanın şərqində Pakistanla sərhəddə başlamış və belə olaraq qalır. İŞİD-X hücumlarının əksəriyyəti Əfqanıstanın şərqində və Pakistanın qərbində baş versə də, qrup Əfqanıstanın şimal qonşuları olan Tacikistan və Özbəkistana raketlər atdığını iddia etmişdir. 2024-cü ildə, yanvar ayının əvvəlində iki İŞİD-X hücumçusu İranın Kirman şəhərində ABŞ-nin "Qüds qüvvələri"nin lideri Qasım Süleymaniyə sui-qəsdi ilə bağlı matəm mərasimi zamanı iki intiharçı partlayış törətmişdir. Hücum İŞİD-X-nin Əfqanıstan və Pakistan bölgəsi sərhədləri xaricində ilk hücumu olmuşdur.[2][3]

Terror təşkilatı kimi təyin edilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir çox dövlətlər İŞİD-X-ni ayrı-ayrılıqda qeyd etməsələr də, faktiki olaraq daha böyük İslam Dövlətinin tabeliyində olan bir təşkilat kimi terror təşkilatı kimi təyin edirlər. 14 may 2019-cu il tarixində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının İŞİD (Dəeş) və Əl-Qaidə Sanksiyalar Komitəsi "İraq və Şam İslam Dövləti – Xorasan"ı QDe.161 olaraq təyin olunmuş qurum kimi siyahıya almışdır. Beləliklə, İŞİD-X İŞİD-in Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən fərdi olaraq təyin edilmiş ilk qolu olmuşdur.[4] Bundan dərhal sonra bəzi dövlətlər avtomatik olaraq BMT-nin İŞİD-X təyinatını qəbul etmişdilər.

Ölkə Tarix İstinad
ABŞ ABŞ 14 yanvar 2016-cı il [5]
Avstraliya Avstraliya 3 noyabr 2017-ci il [6]
Kanada Kanada 23 may 2018-ci il [7]
Hindistan Hindistan 21 iyun 2018-ci il [8]
BMT 14 may 2019-cu il [9]
Argentina Argentina 14 may 2019-cu il [10]
Yeni Zelandiya Yeni Zelandiya 14 may 2019-cu il [11]
İraq İraq 16 may 2019-cu il [12]
Əfqanıstan Əfqanıstan 3 iyul 2022-ci il [13]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Giustozzi, Antonio. The Islamic State in Khorasan: Afghanistan, Pakistan, and The New Central Asian Jihad. United Kingdom: C. Hurst & Co. August 2018. ISBN 978-1-84904-964-1.
  2. ↑ JonathanLanday. (Tweet) https://twitter.com/ (#bare_url_missing_title).; Missing or empty |number= (help); Missing or empty |date= (help)
  3. ↑ Russell, Ros, redaktor "Iran arrests 11 suspects over bomb blasts, mourners demand revenge – state TV". Reuters. January 5, 2024.
  4. ↑ "United Nations 1267 Sanctions Committee Designation of ISIS-Khorasan". United States Department of State. 15 May 2019. 1 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 January 2024.
  5. ↑ "Foreign Terrorist Organizations". 27 February 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 September 2020.
  6. ↑ "Listed terrorist organisations". Australian National Security. Australian Government. n.d. 24 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2021.
  7. ↑ "Entités terroristes inscrites". Sécurité publique Canada. Gouvernement du Canada. 25 June 2021. 18 August 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2021.
  8. ↑ "Centre bans affiliates of al-Qaeda, Islamic State". The Hindu. 21 June 2018. 30 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 June 2018.
  9. ↑ "ISIL (Da'esh) & Al-Qaida Sanctions Committee / Narrative Summaries of Reasons for Listing". United Nations Security Council. United Nations. n.d. 14 February 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 September 2021.
  10. ↑ "Registro Público de Personas y Entidades vinculadas a actos de Terrorismo y su Financiamiento – RePET –". Ministero de Justicia y Derechos Humanos. Presidencia de la Nación. n.d. 2 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 September 2021.
  11. ↑ "Lists associated with Resolutions 1267/1989/2253 and 1988" (PDF). New Zealand Police. New Zealand Government. 21 June 2021. 17 August 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 September 2021.
  12. ↑ "Archived copy" (PDF). 31 May 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 September 2020.
  13. ↑ Akbarzai, Sahar; Ehsan, Popalzai; Kottasová, Ivana. "Taliban labels Islamic State affiliate a 'false sect'". CNN. 3 July 2022. 4 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 July 2022. The Taliban has declared the Islamic State affiliate ISIS-K a corrupt "sect" and forbidden Afghans from contact with it.

Əlavə Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İslam_Dövləti_–_Xorasan_vilayəti&oldid=7418507"