İspaniya krallarının siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

İspaniya kralı (isp. Rey de España) — XV əsrin sonu — XVI əsrin əvvəllərində Kastilya və Leon Krallığının Araqon Krallığı ilə birləşməsi ilə yaranan İspaniya Krallığının hökmdarlarının adı. İspaniya monarxlarının nömrələnməsi Kastiliya krallarının nömrələnməsini davam etdirir.

Orta əsrlərdə bütün İspaniyanın imperatoru titulundan istifadə olunurdu. Rəsmi olaraq İspaniya Kralı titulunu ilk alan II Filip oldu.

İzabella və Ferdinandın hökmranlığı altında Kastiliya və Araqon kral sülalələri vahid birləşmişdilər. Bütövlükdə İspaniyanın tarixşünaslığı bunu İspaniya Krallığının yaranması kimi şərh edir, amma əslində iki krallıq öz ayrı qurumları ilə əsrlər boyu davam etmişdir. Yalnız XVIII əsrin əvvəllərində Nueva Plantanın fərmanları ilə bu iki torpaq rəsmi olaraq vahid dövlətə birləşdirildi.

Portret Adı Həyat illəri Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
V və II Ferdinand

Katolik isp. Fernando V & II

10 mart 1452 – 23 yanvar 1516 15 yanvar 1475

Kastiliya

20 yanvar 1479

Araqon

26 noyabr 1504

Kastiliya

23 yanvar 1516

Araqon

Araqon kralıValensiya II Ferdinand adı ilə;

Kastiliya və Leon kralı V Ferdinand adı ilə.

Araqonlu II YuanYuanna Enrikesin oğulu

I İzabella

Katolik isp. Isabel I

22 aprel 1451 – 26 noyabr 1504 11 dekabr 1474

Kastiliya

26 noyabr 1504

Kastiliya

Kastiliya ve Leon kraliçası.

Kastiliyalı II YuanPortuqaliyalı İzabellanın qızı

I Yuanna

Dəli isp. Juana I

6 noyabr 1479 – 12 aprel 1555 26 noyabr 1504

Kastiliya

23 yanvar 1516

Araqon

12 aprel 1555 Kastiliya və Leonun kraliçası;

Araqon kraliçası.

V Ferdinand və I İzabellanın qızı

I Filipp

Gözəl isp. Felipe I

22 iyul 1478 – 25 sentyabr 1506 27 iyun 1506

Kastiliya

25 sentyabr 1506

Kastiliya

Kastiliya kralı. I Yuannanın həyat yoldaşı

İspaniyada "Avstriyalı" (isp. Casa de Austria) kimi tanınır. I Yuanna və sonra oğlu I Karl altında Kastiliya və Araqonun iki taxtları nəhayət bir monarxın hakimiyyəti altında birləşdirildi. Monarxların ənənəvi nömrələnməsi Kastilya tacının nömrələnməsi ilə davam edir. Bundan əlavə, XII Alfonso bu adı olan İspan monarxlarından əvvəl Araqondan V Alfonso deyil, Kastiliyanın XI Alfonsodan sonra XII nömrəsini alır.

Portret Adı Həyat illəri Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
I Karl

İmperator isp. Carlos I

24 fevral 1500 – 21 sentyabr 1558 14 mart 1516 16 yanvar 1556 (rədd edildi) V Karl adı ilə Müqəddəs Roma İmperiyasının imperatoru. I Filipp və I Yuannanın oğlu
II Filipp

Ağlabatan isp. Felipe II

21 may 1527 – 13 sentyabr 1598 16 yanvar 1556 13 sentyabr 1598 I Filipp' adı ilə Portuqaliya kralı (1581–1598) '. I Karlın oğlu
III Filipp

Dindar isp. Felipe III

14 aprel 1578 – 31 mart 1621 13 sentyabr 1598 31 mart 1621 II Filipp' adı ilə Portuqaliya kralı (1598–1621). II Filippin oğlu
IV Filipp

Böyük isp. Felipe IV

8 aprel 1605 – 17 sentyabr 1665 31 mart 1621 17 sentyabr 1665 III Filipp' adı ilə Portuqaliya kralı (1621–1640). III Filippin oğlu
II Karl

Heyrətlənmiş isp. Carlos II

6 noyabr 1661 – 1 noyabr 1700 17 sentyabr 1665 1 noyabr 1700 IV Filippin oğlu
İspaniyanın varisliyi müharibəsi illərində Habsburqlardan İspan taxtına iddiaçı
Avstriyalı Ershersoq Karl (III Karl)

İmperator isp. Archiduque Carlos, (Carlos III)

1 oktyabr 1685 – 20 oktyabr 1740 12 sentyabr 1703 2 iyul 1715 Avstriyalı Ershersoq, və 1711-ci il 12 oktyabr tarixindən etibarən VI Karl adı altında Müqəddəs Roma İmperatoru.

I Leopold imperatorun oğlu

II Karl 1700-cü ildə vəfat etdi. Öz iradəsi ilə, İspaniyanın Karl bacısının nəvəsi Mariya Terezanın nəvəsi, 16 yaşındakı Filipp, bütün İspan İmperatorluğunun varisi adını verdi. Bölünməmiş İspan əşyalarından hər hansı bir imtina ilə, İspaniyanın Vəliəhdi Filipin kiçik qardaşı Karl, Berri hersoqu və ya Avstriyalı Ershersoq Karl ilə birlikdə təklif ediləcəkdir.

Hər iki iddiaçı, Filipp və Karl, İspaniyanın taxtına qanuni hüquqa sahib idilər, çünki Filippin babası, Fransa kralı XIV Lui və Karlın atası Müqəddəs Roma İmperatoru I Leopold , Karl, Anna və Mariya Annanın xalaları idi. Filipp, Maria Annadan daha böyük olduğu üçün doğuş haqqını iddia etdi. Bununla birlikdə, IV Filipp, mirasın Habsburqun Avstriya xəttinə getməli olduğunu ifadə etdi və avstriyalılar, Filippin nənəsi Mariya Terezanın, evlilik müqaviləsinin bir hissəsi olaraq özü və nəsilləri üçün İspan taxtından imtina etdiyini iddia etdi. Fransızlar, bunun heç ödənilməyən cehizə söykəndiyini iddia edərək təkzib edildi.

Dofinin oğlunun hüquqları üçün danışdığı uzun bir məclis yığıncağından sonra Philipin taxtdan qalxacağı qərara alındı. Bunun ardınca İspan Ardıcılığı Müharibəsi baş verdi və Ershersoq Karl, V Filippdən fərqli olaraq, III Karl olaraq İspaniya Kralı elan edildi. Vyanada və 1706 və 1710-cu illərdə Madriddə də elan edildi. Karl, 1714-cü il müqaviləsində Raşttatın İspan taxtına iddiasından imtina etdi, ancaq İspaniya monarxının üslublarından daha sonra istifadəsinə icazə verildi. İspan taxtına qalxdı, lakin özü və nəsilləri üçün Fransa taxtına olan iddialarından imtina etmək məcburiyyətində qaldı.

Burbonlar sülaləsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
V Filipp
19 dekabr 1683 9 iyul 1746 16 noyabr 1700 14 yanvar 1724 Lüdovikin nəvəsi, Böyük Lüdovik Dofinin oğlu; 1724-cü ildə taxtaclıqdan rədd edildi
Luis Manuel Fernandes de Portokarrero 8 yanvar 1635 14 sentyabr 1709 1 sentyabr 1701 17 yanvar 1703 V Filippin olmaması dövründə Krallığın General-qubernatoru
I Luis 25 avqust 1707 31 avqust 1724 15 yanvar 1724 31 avqust 1724 V Filippin oğlu; I Luisin ölümü ilə atasının taxt-taca qayıtması arasında qısa ara var idi
Fətrət (31 avqust — 6 sentyabr 1724)
V Filipp 19 dekabr 1683 9 iyul 1746 6 sentyabr 1724 9 iyul 1746 XIV Lüdovikin nəvəsi, Böyük Lüdovik Dofinin oğlu; I Luisin oğlunun ölümündən sonra taxta qayıtdı
VI Ferdinand 23 sentyabr 1713 10 avqust 1759 9 iyul 1746 10 avqust 1759 Сын Филиппа V
İzabella Farneze 25 oktyabr 1692 11 iyul 1766 10 avqust 1759 9 dekabr 1759 Karl III Karlın olmaması zamanı kraliça-regent
III Karl 20 yanvar 1716 10 dekabr 1788 10 avqust 1759 14 dekabr 1788 Сын Филиппа V
IV Karl 11 noyabr 1748 20 yanvar 1819 14 dekabr 1788 19 mart 1808 III Karlın oğlu; 1808-ci ildə taxt-tacdan imtina etmişdir (ilk dəfə)
VII Ferdinand 14 oktyabr 1784 29 sentyabr 1833 19 mart 1808 6 may 1808 IV Karlın oğlu; 1808-ci ildə imtina edildi; İspaniyanın bir çoxu VII Ferdinandın imtina etməsini tanımadı, çünki bu məcburiyyət altında qərar qəbul edildi. 25 sentyabr 1808-ci ildə bir sıra xarici güclər tərəfindən İspaniyanın qanuni hökuməti kimi tanınan Ali Hökmdar Xunta quruldu; Ferdinandı kral olaraq tanımağa davam etdi.
IV Karl 11 noyabr 1748 20 yanvar 1819 6 may 1808 6 may 1808 III Karlın oğlu; 1808-ci ildə imtina edildi (yenidən); IV Karl imtina etdikdən sonra, bir ay ərzində bir ara qarışıqlıq yaşandı, bu müddətdə Marşal İoahim Mürat krallığın vəziri və qubernator idi
Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
İoahim Mürat 25 mart 1767 13 oktyabr 1815 6 may 1808 20 iyul 1808 İosif I Bonapartın ölkəyə gəlməsindən əvvəl İspaniyanın General-leytenantı; böyük hersoq Berq (1806–1808) və Neapol Kralı (1808–1815)

Bonapartlar sülaləsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu sülalədən yeganə monarx, qardaşı I Napoleon tərəfindən IV Karl və VII Ferdinand ləğv edildikdən sonra təqdim edilmiş I idi. Istifadə edilən İosif, Allahın lütfü və Dövlət Konstitusiyası ilə İspaniya və Hindistan kralı idi. Həm də əvvəlki bütün monarxların adlarını daşıyır. Hökumət 25 sentyabr 1808-ci ildə quruldu, ancaq VII əsir Ferdinandı kral olaraq tanımağa davam etdi. Bu hökumət, Fransa ilə müharibə edərkən Böyük Britaniya və digər ölkələr tərəfindən İspaniya hökuməti tərəfindən diplomatik olaraq qanuni olaraq tanınıb.

Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
İosif I Napoleon 7 yanvar 1768 28 iyul 1844 6 iyun 1808 11 dekabr 1813 Jozef, I Napoleonun qardaşı. Hər kəs onu kral kimi tanımırdı və Burbonlar bərpa edildikdən sonra qərarlarının əksəriyyəti etibarsız sayıldı.

IV Karlın böyük oğlu taxta bərpa edildi.

Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
VII Ferdinand 14 oktyabr 1784 29 sentyabr 1833 11 dekabr 1813 29 sentyabr 1833 IV Karlın oğlu; 1813-cü ildə taxta geri qayıtmışdır
II İzabella 10 oktyabr 1830 9 aprel 1904 29 sentyabr 1833 30 sentyabr 1868 VII Ferdinandın qızı; İzabella devrildikdən sonra (1868), uzun bir fətrət (iki ildən çox) oldu, bu müddət ərzində hökumət yeni bir padşahın namizədliyi üçün xaricə baxdı.
Böyük I Mariya Kristina 27 aprel 1806 27 aprel 1878 29 sentyabr 1833 12 oktyabr 1840 I Fransisin qızı, hər iki Siciliyanıın kralı; regent-kraliça, onun səlahiyyətinə Don Karlos tərəfindən etiraz edildi
Baldomero Espartero 27 fevral 1793 8 yanvar 1879 12 oktyabr 1840 23 iyul 1843 II İzabellanın yaşı az olduqda onun regenti
Fransisko de Asis Burbon 13 may 1822 17 aprel 1902 10 oktyabr 1846 30 sentyabr 1868 II İzabellanın əri, 1846-cı ildən İspaniyanın kralı
Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
Fransisko Serrano 17 dekabr 1810 26 noyabr 1885 30 sentyabr 1868 2 yanvar 1871 İspaniyanın regenti (əvvəlcə — xaricdəki monarxın axtarışı zamanı; sonra — I Amadeya altında)

Savoyya sülaləsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

II İzabellanı devirən 1868-ci il İspan inqilabından sonra, 8 oktyabr 1868-ci ildən 1871-ci il yanvarın 2-dək Fransisko Serrano və Dominges başçılığı ilə Müvəqqəti Hökumət və Regency quruldu, yeni bir monarxın axtarışı davam edərkən.

Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
I Amadey 30 may 1845 18 yanvar 1890 16 noyabr 1870 11 fevral 1873 İtaliya kralı II Viktor Emmanuelin oğlu; 1873-cü ildə rədd edildi

Fətrət: Birinci Respublika

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
Kiçik Karlos
VII Karl adı ilə
30 mart 1848 18 iyul 1909 3 oktyabr 1868 18 iyul 1909 1872-ci ildən 1876-cı ilə qədər Navarrens və Basklar ölkəsinin kralı sayılırdı

Burbonlar sülaləsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci İspaniya Cümhuriyyətinin qısa müddətdə mövcud olmasından (1873–1874) sonra monarxiyanın bərpası qərara alındı. Burbon sülaləsi, kraliça II İzabellanın oğlu XII Alfons yenidən taxta bərpa edildi.

Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
Antonio Kanovas del Kastilo 8 fevral 1828 8 avqust 1897 31 dekabr 1874 14 yanvar 1875 Kral XIII Alfonsonun yoxluğu zamanı regentlik sədri
XII Alfons 28 noyabr 1857 25 noyabr 1885 29 dekabr 1874 25 noyabr 1885 İzabella II və Fransisko de Asis de Burbonun oğlu; ölümündən sonra bir nizam quruldu, çünki tacın mirası Alphonse dulunun gözlədiyi doğmamış uşağın cinsindən asılı idi. Bir qız dünyaya gəlsəydi, mərhum kralın böyük qızı İnfanta Mariya Mersedes, varis olacaqdı. Kral XIII Alfonso tərəfindən anadan olduğu bir oğlan dünyaya gəldi.
Kiçik II Mariya Kristina 21 iyul 1858 6 fevral 1929 25 noyabr 1885 17 may 1902 Karl Ferdinandın qızı, Avstriyalı ershersoq; XIII Alfonsonun az yaşlı vaxtında regent
XIII Alfons 17 may 1886 28 fevral 1941 17 may 1886 14 aprel 1931 XII Alfonsun oğlu; 1931-ci ildə taxt-tacdan imtina etmişdir

Fətrət: İkinci respublika və Frankonun hakimiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1947-ci ildə Franko monarxiyanın bərpa olunacağını elan etdi, lakin iddiaçı Barselonanın taxtını almasına icazə vermədi və ölümündən sonra tacın Barselonanın qubernatoru oğlu Xuan Karlosa verilməsini təmin etdi.

Fətrət (1975)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
Alexandro Rodriqes de Valkarsel 25 dekabr 1917 22 noyabr 1976 20 noyabr 1975 22 noyabr 1975 İspaniya regenti

Burbonlar sülaləsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kaudilyo Fransisko Frankonun ölümündən sonra İspaniyada monarxiya bərpa edildi. Taxtı Barselona əyalətinin qubernatoru Juan oğlu və Kral XIII Alfonsonun nəvəsi I Xuan Karlos aldı.

Portret Adı Doğulma tarixi Vəfat tarixi Hökmranlığın başlanğıcı Hökmranlığın sonu Qeyd
I Xuan Karlos 5 yanvar 1938 İndi sağdır 22 noyabr 1975 18 iyun 2014 XIII Alfonsun nəvəsi Qraf Barseloniyalı Xuanın oğlu; 2014-cü ildə taxt-tacdan imtina etmişdir.
VI Filipp 30 yanvar 1968 İndi sağdır 19 iyun 2014 Нal-hazırda I Xuan Karlosun oğlu

Genealoji cədvəllər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. 1947-ci ildə Franko, monarxiyanın bərpasını elan etdi, lakin iddiaçı Barselonanın qubernatoru taxtını almasına icazə vermədi və ölümündən sonra tacın Barselonanın qubernatoru oğlu Juan Charles-ə verilməsini təmin etdi.