Şərqi Asiya modeli
| Kapitalizm |
|---|
Şərqi Asiya modeli — əsasən XX əsrin ikinci yarısından etibarən Şərqi Asiya ölkələrinin[1] (Cənubi Koreya, Yaponiya, Sinqapur, Tayvan və Honq-Konq) sürətli iqtisadi inkişafını təsvir edən bir inkişaf modeli anlayışıdır. Bu model, dövlətin iqtisadiyyatda aktiv rolu, ixrac yönümlü sənaye siyasəti və sosial mədəni faktorlar ilə xarakterizə olunur.[2]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Şərqi Asiya modelində dövlət iqtisadi inkişafda mühüm yer tutur.[3] Dövlət iqtisadiyyatı strateji şəkildə yönləndirir və sənaye siyasəti vasitəsilə əsas sektorları dəstəkləyir. Məsələn, Cənubi Koreyada dövlət texnologiya və ağır sənaye sektorlarını subsidiyalar və kreditlər vasitəsilə inkişaf etdirdi. Bu model ixracın artırılmasını əsas prioritet kimi götürür.[4] Şərqi Asiya ölkələri daxili bazara əsaslanan iqtisadiyyatdan çıxaraq, qlobal bazar üçün yüksək keyfiyyətli və rəqabətqabiliyyətli məhsullar istehsal etməyə fokuslanmışdır.[5] Məsələn, Yaponiya və Cənubi Koreya avtomobil və elektronika sənayesi ilə qlobal bazarda lider mövqeyə yüksəldi (Toyota, Samsung, LG kimi şirkətlər). Şərqi Asiya ölkələri yüksək qənaət dərəcəsi ilə xarakterizə olunur ki, bu da daha çox investisiyaya imkan yaradır. Qənaətlər bank sistemləri vasitəsilə iqtisadiyyatda mühüm investisiya resursuna çevrilir.[6]
Təhsilin və işçi qüvvəsinin peşəkarlığının artırılması bu modelin əsas elementidir. Şərqi Asiya ölkələri yüksək keyfiyyətli təhsil sistemlərinə və texniki hazırlığa xüsusi diqqət yetirmişdir.[7][8] Sinqapurun yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsi və təhsil səviyyəsi onun iqtisadi inkişafında mühüm rol oynadı. Şərqi Asiya ölkələrində Konfutsi dəyərləri (intizam, kollektivizm, iş etikası, ailə strukturu) iqtisadi inkişafda mühüm sosial dəstək rolunu oynadı. Sosial harmoniya və siyasi stabillik iqtisadiyyatı gücləndirən faktorlardan biri oldu.[9] Şərqi Asiya ölkələri Qərb ölkələrindən texnologiya transferi yolu ilə öz sənayelərini sürətlə inkişaf etdirdilər. Bu transferlər öz innovasiya potensiallarının inkişaf etdirilməsi ilə birləşdirildi.[10]
Tənqidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Həddindən artıq dövlət müdaxiləsi bazarın özünü tənzimləməsini məhdudlaşdıra bilər.[11] Sürətli iqtisadi artım sosial təbəqələr arasında gəlir fərqini artırır. İstehsal yönümlü iqtisadiyyat ətraf mühitə mənfi təsir göstərir. Bu modelin uğuru qismən mədəni dəyərlərə əsaslanır, bu da onun digər regionlarda təkrarlanmasını çətinləşdirir.
Şərqi Asiya modelinin bir çox elementi digər inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün nümunə kimi qəbul edilir. Lakin bu modelin tam olaraq başqa yerlərdə uğurlu olması həmin ölkənin sosial, mədəni və iqtisadi şəraitindən asılıdır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Kuznets, Paul W. "An East Asian Model of Economic Development: Japan, Taiwan, and South Korea". Economic Development and Cultural Change. 36 (S3). April 1988: S11–S43. doi:10.1086/edcc.36.s3.1566537.
- ↑ Chun, Lin. China and Global Capitalism. Palgrave Macmillan. 5 December 2013. səh. 78. ISBN 978-1137301253.
- ↑ Baek, Seung-Wook. "Does China follow 'the East Asian development model'?". Journal of Contemporary Asia. 35 (4). January 2005: 485–498. doi:10.1080/00472330580000281.
- ↑ Sawada, Yasuyuki, Estudillo, Jonna P.; Kijima, Yoko; Sonobe, Tetsushi (redaktorlar ), "Structural Transformation and Development Experience from Asian Countries", Agricultural Development in Asia and Africa: Essays in Honor of Keijiro Otsuka, Emerging-Economy State and International Policy Studies (ingilis), Singapore: Springer Nature, 2023, 257–269, doi:10.1007/978-981-19-5542-6_19, ISBN 978-981-19-5542-6, İstifadə tarixi: 2023-12-12
- ↑ Danju, Ipek; Maasoglu, Yasar; Maasoglu, Nahide. "The East Asian Model of Economic Development and Developing Countries". Procedia - Social and Behavioral Sciences. 109. 8 January 2014: 1168–1173. doi:10.1016/j.sbspro.2013.12.606.
- ↑ Leonardo Baccini, Giammario Impullitti, Edmund Malesky , "Globalisation and state capitalism: Assessing the effects of Vietnam’s WTO entry" Vox EU 17 May 2019 Arxiv surəti 24 mart 2015 tarixindən Wayback Machine saytındaArxivləşdirilib 24 mart 2015 at the Wayback Machine
- ↑ Berger, Peter L. "The Asian Experience & Caribbean Development." Worldview 27, no. 10 (1984): 4-7.
- ↑ Schmidt, Johannes Dragsbaek. "Models of Dirigisme in East Asia: Perspectives for Eastern Europe." In The Aftermath of ‘Real Existing Socialism’in Eastern Europe, pp. 196-216. Palgrave Macmillan, London, 1996.
- ↑ Singh, Ajit. Asian capitalism and the financial crisis // Eatwell, John; Taylor, Lance (redaktorlar ). International Capital Markets: Systems in Transition. Oxford University Press. 2002. 339–368. ISBN 978-0-19-514765-0. 2022-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-06.
- ↑ Campos, Jose Edgardo; Root, Hilton L. The Key to the Asian Miracle: Making Shared Growth Credible. Brookings Institution Press. 2001. ISBN 978-0-8157-2303-5.
- ↑ Kunio Yoshihara, The Rise of Ersatz Capitalism in South-East Asia, ISBN 978-0-19-588888-1, ISBN 978-0-19-588885-0
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Kristen E. Looney. 2021. "Mobilization Campaigns and Rural Development: The East Asian Model Reconsidered." World Politics.
- Shiping Hua, Ruihua Hu. 2015. East Asian Development Model