Ərbil qətliamı
| Ərbil qətliamı | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Yeri | |
| Hücumun hədəfi | İraq türkmanları |
| Tarix | 31 avqust 1996 |
| Hücum metodu | qətliam |
| Ölü sayı |
|
| Törədən(lər) | İraq Hərbi Birləşmələri |
Ərbil qətliamı — 31 avqust 1996-cı ildə İraq Silahlı Qüvvələrinin Ərbildə İraq Türkman Cəbhəsinə basqınları. Hadisə nəticəsində 48 nəfər edam edilmiş, 38 nəfər həbs edilmişdir.
Qətliam[redaktə | mənbəni redaktə et]
İraq qüvvələri 1991-ci ildə İraq üsyanları zamanı kürd üsyançılarının qələbəsindən sonra İraq Kürdüstanından geri çəkilmişdi. Kürd səlahiyyətliləri, xüsusən də Ərbilə nəzarət edən Kürdüstan Demokrat Partiyası İraq Türkman Cəbhəsinə sığınacaq vermiş, onların region daxilində fəaliyyət göstərməsinə və türkman məktəbləri açmasına icazə vermişdi, bu da İTC-nin şəhərdə əhəmiyyətli dərəcədə səlahiyyət əldə etməsinə səbəb olmuşdu.[1]
Qətliam İraq Kürdüstanında vətəndaş müharibəsinin qızğın vaxtında İraq Silahlı Qüvvələrinin KDP lideri Məsud Bərzaninin Səddam Hüseynə Cəlal Tələbani ilə mübarizədə kömək istəməsi və KVİ-nin Ərbildən sıxışdırılması üçün məktub göndərməsindən sonra baş vermişdir. Səddam Hüseyn 31 avqust 1996-cı ildə 45,000 əsgər göndərmişdir. Bərzani qətliam əmrini verməmişdi, lakin İraq qüvvələri bu Ərbilə dəvəti Səddam rejiminə qarşı çıxan İraq türkman siyasi dissidentlərini cəzalandırmaq üçün bir fürsət kimi qəbul etmiş və binalara basqın etmişdilər. İTC qərargahı, 38 türkman məktəbi və mədəniyyət mərkəzində 38 nəfər həbs edilmiş, 48 nəfər edam edilmiş və basdırılmadan əvvəl naməlum yerə aparılmışdır. KDP, çox güman ki, İraq qüvvələrini narahat etmək və KVİ-yə qarşı İraqın silahlı dəstəyini itirmək istəmədikləri üçün qırğına məhəl qoymamışdı.[2][3][4]
Nəticəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmin gün KDP qüvvələri Ərbildə 13 KVİ silahlısını ələ keçirərək edam etmişdir,[5] İraq əsgərləri isə Ərbilin kənarında 700 KVİ və İraq Milli Konqresi döyüşçüsünü öldürmüşdür. İraq qoşunları daha sonra Ərbili KDP-yə qaytarmış və oradan çəkilmişdir. KDP KVİ-ni İran–İraq sərhədinə qədər sıxışdırmış, burada ABŞ növbəti qətliamların qarşısını almaq üçün müdaxilə etmişdir. Bu zaman 6,000-dən çox KVİ döyüşçü İraqdan təxliyə edilmişdir.[6] KDP KVİ-nin qalası olan Süleymaniyyəni ələ keçirmiş, lakin KVİ oktyabrda onu geri almışdır.[7]
Mirası[redaktə | mənbəni redaktə et]
2018-ci ildə İraq Türkman Cəbhəsinin lideri Aydın Maruf Səddam Hüseynin BƏƏS rejiminin silahlı qüvvələrinin 48 türkmanı mühakimə olmadan edam etdiyini demiş və əlavə etmişdir ki, "İraq tarixinin əvvəlki mərhələsi türkmanların ölkədəki siyasi, mədəni və sosial varlığını məhv etmək cəhdlərinin şahidi olub". İraq Türkman Cəbhəsinin Ərbil qolunun lideri İmdad Bilal bildirmişdir ki, Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra "bir çox İraq rejimi İraq türkmanlarına təzyiq göstərmək və onların kimliyini ortadan qaldırmağa çalışmaq siyasəti həyata keçirmişdir".[8]
2022-ci ildə İraq Türkləri Dərnəyi "Ərbil qətliamının 26-cı ildönümündə vətən, millət, bayraq, azadlıq uğrunda şəhidliyə gedən şəhidlərimizi hörmət, sevgi və həsrətlə yad edirik. ruhları şad olsun, məkanları cənnət olsun".[9] Ərşad Saleh qeyd etmişdir ki, "Dörddə bir əsrdən çox, düz 26 il əvvəl Gökbörü şəhəri Ərbildə türkman soyqırımı baş vermişdir. 31 avqust 1996-cı ildə Ərbil Türkman soyqırımında şəhid olan qəhrəmanlarımızı anırıq. Bu, yaxın tariximizin ən ağrılı hadisələrindən biridir".[10]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Irak Türkmenleri ne durumda?". Fikir Turu (türk). 2023-04-03. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-15.
- ↑ "31 Ağustos 1996: Saddam rejimi Erbil'de Türkmenleri katletti". www.qha.com.tr. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-16.
- ↑ "العراق.. إحياء الذكرى الـ22 لمجزرة أربيل بحق التركمان". www.aa.com.tr. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-16.
- ↑ "تركمان العراق يحيون الذكرى 26 لمجزرة أربيل". www.aa.com.tr. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-16.
- ↑ Staff, Editorial. "The August 31 Barzani's betrayal: Occupation of Erbil with Saddam's tanks". Kurd Net – Ekurd.net Daily News (ingilis). 2017-09-01. 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-15.
- ↑ Plotz, David. "The Kurds". Slate (ingilis). 1996-09-28. ISSN 1091-2339. 2011-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-16.
- ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld – Chronology for Kurds in Iraq". Refworld. 17 oktyabr 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 may 2016.
- ↑ "العراق.. إحياء الذكرى الـ22 لمجزرة أربيل بحق التركمان". www.aa.com.tr. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-16.
- ↑ "Irak Türkleri Derneğinden Erbil Katliamı mesajı". www.tebaajansi.com. 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-15.
- ↑ "SALİHİ'DEN ERBİL KATLİAMI MESAJI". avim.org.tr (türk). 2024-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-15.