Bank panikası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bank panikası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
American Union Bank, Nyu-York, 26 aprel 1932-ci il

Bank panikası (ing. bank run or run on the bank) — banklara inamın geniş şəkildə sarsıldığı və əmanətçilərin böyük bir qisminin eyni anda pullarını çıxarmağa çalışdığı bir maliyyə hadisəsi. [1] Bu hadisə adətən iqtisadi və ya maliyyə qeyri-sabitliyi zamanı baş verir və tez-tez bank sistemində ciddi problemlərə yol açır. Bank panikası həm fərdi banklara, həm də ümumilikdə maliyyə sisteminə təsir edə bilər.[2] Bank panikası nadir baş verən, lakin ciddi nəticələrə səbəb olan hadisələrdən biridir. Onun təsirlərini minimuma endirmək üçün həm dövlət, həm də banklar effektiv tədbirlər görməlidir.[3]

Tarixi nümunələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 1929-1933-cü illərin Böyük Depressiyası — ABŞ-da bir çox bankların iflası zamanı kütləvi bank panikaları baş verdi.[4]
  • 2008-ci il qlobal maliyyə böhranı — bank panikaları birbaşa baş verməsə də, maliyyə sistemindəki çətinliklər əmanətçilər və investorlar arasında ciddi qorxu yaratdı.[5]

Əsas səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. İnamın itirilməsi
    • Əmanətçilər bankın ödəmə qabiliyyətinə malik olmadığını düşünəndə kütləvi şəkildə vəsaitlərini çıxarmağa çalışırlar.[6]
  2. Makroiqtisadi problemlər
    • Resessiya, defoltlar və ya iqtisadi qeyri-sabitlik kimi hadisələr bank panikasını tətikləyə bilər.
  3. Şayiələr və yanlış məlumatlar
    • Bankın maliyyə çətinliyi ilə üzləşdiyi barədə yayılan şayiələr əmanətçilər arasında qorxu yaradır və kütləvi çıxarışlara səbəb olur.
  4. Sistemli risklər
    • Əgər bir bank uğursuz olarsa, bu, digər banklara da inamın azalmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət "domino effekti" adlanır.[7]

Bank panikasının nəticələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bankların likvidlik problemlərinə görə əmanətçilərin tələblərini[8] qarşılamaq üçün kifayət qədər nağd pula malik olmadıqda, fəaliyyətlərini davam etdirə bilməzlər.[9] Kreditlərin dayandırılması nəticəsində bizneslər və fərdlər maliyyə dəstəyindən məhrum olur, bu da iqtisadi böyüməni ləngidə bilər.[10] Bir bankın uğursuzluğu digər bankların və maliyyə qurumlarının da çətinliklə üzləşməsinə səbəb ola bilər. Əgər hökumət və ya mərkəzi bank müdaxilə etməzsə, əmanətçilər pullarını itirə bilər.[11]

Bank panikasının qarşısını almaq üçün tədbirlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Əmanətlərin sığortalanması — dövlətlər adətən əmanətlərin müəyyən bir hissəsini sığortalamaq üçün sistemlər qururlar (məsələn, ABŞ-da FDIC)
  2. Mərkəzi bank müdaxilələri — mərkəzi banklar likvidlik təmin edərək və ya zəmanət proqramları tətbiq edərək bank sistemini sabitləşdirə bilər.[12]
  3. İctimai maarifləndirmə — yanlış məlumatların yayılmasının qarşısını almaq üçün effektiv kommunikasiya strategiyaları
  4. Tənzimləmə və nəzarət — bank sisteminin sağlamlığını qorumaq üçün daha sərt maliyyə qaydaları tətbiq edilə bilər[13]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Remarks by Governor Ben S. Bernanke At the Conference to Honor Milton Friedman, University of Chicago, Chicago, Illinois". Federalreserve.gov. November 8, 2002.
  2. ↑ Richardson, G. "The collapse of the United States banking system during the Great Depression, 1929 to 1933, new archival evidence" (PDF). The Australasian Accounting Business & Finance Journal. 1 (1). 2007: 39–50. doi:10.14453/aabfj.v1i1.4.
  3. ↑ Gross, David M. 99 Tactics of Successful Tax Resistance Campaigns. Picket Line Press. 2014. səh. 176. ISBN 978-1490572741.
  4. ↑ Sowell, Thomas. The Housing Boom and Bust (Revised). Basic Books. 2010. ISBN 978-0465019861.
  5. ↑ Wicker, E. The Banking Panics of the Great Depression. Cambridge University Press. 1996. ISBN 978-0-521-66346-5.
  6. ↑ Fuller, Robert L. Phantom of Fear: The Banking Panic of 1933. 2011. 16–22.
  7. ↑ Bernanke, B. S. "Nonmonetary effects of the financial crisis in the propagation of the Great Depression". American Economic Review. 73 (3). 1983: 257–76.
  8. ↑ Diamond, D. W. "Banks and liquidity creation: a simple exposition of the Diamond-Dybvig model" (PDF). Federal Reserve Bank of Richmond Economic Quarterly. 93 (2). 2007: 189–200. 2012-05-13 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-10-17.
  9. ↑ Friedman, Milton; Schwartz, Anna J. A Monetary History of the United States. 1993. 301–305, 342–346, 351–52.
  10. ↑ Diamond, D. W.; Dybvig, P. H. "Bank runs, deposit insurance, and liquidity" (PDF). J Political Econ. 91 (3). 1983: 401–19. CiteSeerX 10.1.1.434.6020. doi:10.1086/261155. Reprinted (2000) in Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review 24 (1), 14–23.
  11. ↑ Cooper, R.; Ross, T. W. "Bank runs: deposit insurance and capital requirements". International Economic Review. 43 (1). 2002: 55–72. doi:10.1111/1468-2354.t01-1-00003.
  12. ↑ Barrell, R.; Davis, E. P. "The evolution of the financial crisis of 2007–8". National Institute Economic Review. 206 (1). 2008: 5–14. doi:10.1177/0027950108099838.
  13. ↑ Bagehot, Walter. Lombard Street: A Description of the Money Market. New York: Charles Scribner's Sons. 1897. İstifadə tarixi: 21 July 2014. via Archive.org
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bank_panikası&oldid=7851097"