Dəmir dövrü
 | Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. |
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
 | Bu məqalə qaralama halındadır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. |
(İlk) Dəmir dövrü e.ə XI–VIII əsrləri əhatə edir. Tunca nisbətən daha möhkəm, keyfiyyətli dəmirin kəşfi, ondan hazırlanan əmək alətləri və silahlar yeni yüksəlişə səbəb oldu. At və dəvədən minik vasitəsi kimi istifadəyə başlanmışdır. Süni suvarmanın yaranması ilə bağçılıq və bostançılıq inkişaf etmişdir.
Son Tunc və Erkən Dəmir dövründə Azərbaycanda müdafiə tikililəri, siklopik qalalar inşa edilmişdir. E.ə. 7-ci əsrdən etibarən dəmirdən geniş istifadə edilməyə başlanmışdır.Bu dövrdə yazı meydana gəldi.Yazını papirus,gil lövhələr,daş,dəri və başqa materiallar üzərində yazırdılar. E.ə.II minilliyin I yarısını əhatə edir.Bu dövrdə 3-cü ictimai əmək bölgüsü yaranmışdır.Bu əmək bölgüsündə sənətkarlıqla əkinçilik birləşir.
Qədim Yaxın Şərq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qədim Yaxın Şərqdə dəmir dövrünün eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin sonlarında (e.ə. 1300-cü il) Anadoluda və ya Qafqaz və Balkanlarda dəmir əritmə və dəmirçilik texnikasının kəşfi ilə başladığı güman edilir.[1] Dəmirin ən erkən çiçəklənən əriməsi eramızdan əvvəl 930-cu ildə İordaniyanın Tell Hammeh şəhərində aşkar edilmişdir (14C tarix).
Qafqaz ərazisində Erkən Dəmir dövrü şərti olaraq iki dövrə bölünür: Eramızdan əvvəl təxminən 1100-cü ilə aid edilən Erkən Dəmir I və eramızdan əvvəl onuncu əsrdən IX əsrə qədər olan Erkən Dəmir II mərhələsi. Son Tunc dövrünün bir çox maddi mədəniyyət ənənələri Erkən Dəmir dövrünə qədər davam etmişdir. Beləliklə, bu keçid dövründə sosial-mədəni davamlılıq mövcuddur.[2] İranda ən qədim faktiki dəmir artefaktlar eramızdan əvvəl 9-cu əsrə qədər məlum deyildi.[3] İran üçün bu müddət ərzində ən yaxşı öyrənilmiş arxeoloji obyekt Təppe Həsənludur.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Л.Н. Корякова. Археология раннего железного века Евразии (Rus dilində) Arxivləşdirilib 2011-03-07 at the Wayback Machine
|
Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
 | |||
|---|---|---|---|
| Daş dövrü |
| ||
| Tunc dövrü |
| ||
| Dəmir dövrü |
| ||
- ↑ Jane C. Waldbaum, From Bronze to Iron: The Transition from the Bronze Age to the Iron Age in the Eastern Mediterranean (Studies in Mediterranean Archaeology, vol. LIV, 1978).
- ↑ IRON AGE CAUCASIA. Arxivləşdirilib 2022-04-11 at the Wayback Machine encyclopedia.com
- ↑ IRON AGE (Iran). Arxivləşdirilib 2022-06-16 at the Wayback Machine iranicaonline.org