Jas Alaş
Jas Alaş — 1921-ci ildə təsis edilmiş, Qazax dilində gündəlik dərc olunan siyasi qəzetdir.[1] Sovet dövründə " Лениншіл жас" ("Lenin Gəncliyi") adı altında nəşr olunurdu.
İlk illəri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Qəzet, 1921-ci il martın 22-də Türkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının (Türkistan MSSR ) Komsomol təşkilatı liderlərindən biri olan Gəncə Muratbayev tərəfindən respublikanın paytaxtı Daşkənddə təsis edilib və nəşrin baş redaktoru olub. Altı ay ərzində qəzet Sovet hakimiyyəti orqanları tərəfindən bağlanıb və bu nəşrin millətçi, demokratik və anti-bolşevik "Alaş" hərəkatından təsirləndiyini hesab edilirdi.[2] Türkistan Sovet Sosialist Respublikasının Qazaxıstan gəncləri üçün (Qazaxıstanın cənubu) və Türkistan Komsomol təşkilatının əsası kimi xidmət edən nəşri, 1922-ci il sentyabrın 1-də "Jas Kayrat" qəzetinin yayımına başlandı (redaktor E. Aldonqarov ). Qəzet təxminən 1 il nəşr edildi və 1924-cü ildə eyni ad altında jurnal buraxıldı. Bununla belə, 3 fevral 1925-ci ildən 30 oktyabr 1926-dək Orenburqda, daha sonra isə Qızılordada "Jas Kayrat" adı altında həftəlik qəzetin nəşri bərpa olundu. Təkrar dərcini bərpa edən qəzet oxuculara ölkədə və xaricdə olan xəbərləri təqdim etdi.[3] "Qazaxıstan Gəncliyi" bölməsində yerli gənclər təşkilatlarının fəaliyyəti barədə məqalələr dərc edilmişdir. "sağlam bədən – sağlam ruh" başlığı tibb və idmana həsr edilmişdir. 1926-cı ilin sentyabrında, bağlanmamışdan qısa bir müddət əvvəl, qəzet Sırdərya vilayətinin Qazaxıstan regional və gənclər komitəsinin bir orqanına çevrildi.[4] 1922-ci ildə Qırğızıstan Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtında Orenburqda(Qazaxıstan da daxil olmaqla) dərhal etibarsızlığı üçün bağlanmış gənclər üçün qəzet "Orten" dərc olundu. Bunun əvəzinə, "Jas Kazax" jurnalı dərc edildi. 1925-ci ildə "Jas Kazax" və "Jas Kayrat" jurnallarının birləşərək "Leninşil Jas" adı altında fəaliyyət göstərdi. Bu jurnal 1926-cı il noyabr ayından etibarən Qazaxıstanda gənclərin yeganə nəşri olub, nəhayət, 22 sentyabr 1927-ci ildə eyni adlı bir qəzetə çevrildi.
Leninşi Jas
[redaktə | vikimətni redaktə et]1929-cu ildə qəzet respublikanın yeni paytaxtı Almatıya'ya köçərək fəaliyyət məkanını dəyişdi. 1931-ci ilin yanvarında ərəb dilindən latın, sonra isə kirilə keçdi. 1941-ci ilin oktyabr ayından etibarən qəzet işçilərinin cəbhəyə kütləvi getməsi səbəbindən təxirə salındı, dərc 1945-ci ilin sentyabrında bərpa edildi.[5] 1973-cü ildə qəzet "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltif edilmişdir.[6]
Sovet dövründən sonra
[redaktə | vikimətni redaktə et]1991-ci ildə o adını original – "Jas Alaş" a dəyişdi. 2000-ci ildə "Qızıl ulduz" da "İlin ən yaxşı qəzeti" adına layiq görülüb. Bu dövrdə, təxminən 50.000 nüsxədə bir dövriyyəsi var idi. (Sovet dövründə tiraj 300 min nüsxəyə çatırdı) və həftədə üç dəfə dərc olunurdu. Daha sonra qəzet məzmununu dəyişərək gənclərə deyil, müxalif yönümlü fəaliyyət göstərməyə başladı ki bu da , müxalifət lideri A. Sarsenbayevin qardaşı, qəzetdə baş redaktər olan R. Sarsenbayla bağlı idi.[7][8]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Национальная библиотека Республики Казахстан[ölü keçid]
- ↑ Alaş hərəkatı[ölü keçid]
- ↑ "Киргызбаева Г. А. К вопросу об истории казахской молодежной печати. Изв. АН КазССР. Серия общественных наук, 1990, No 5". 2022-04-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-27.
- ↑ Казахстан. Национальная энциклопедия. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. II. — ISBN 9965-9746-3-2.
- ↑ "90 лет газеты «Жас Алаш» // А. Мамасулы, Радио Азаттык, 18 марта 2011 года". 2022-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-27.
- ↑ "Жас Алаш — «Лениншил жас»". 2019-05-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-27.
- ↑ Президент читает «Жас Алаш», а его пресс-секретарь — нет… // ЗОНАКЗ, 26 маpта 2001[ölü keçid]
- ↑ "Казахские массмедиа: «Жас Алаш» – народная газета". 2019-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-27.