Jujan xaqanlığı
Jujan xaqanlığı (Tan Tan) — Şimali Çin çöllərində türk-monqol dövləti. Çinlilər tərəfindən Juan-Juan da adlanır. Hunlarla qonşu idilər. Dinləri tanrıçılıq idi.
V əsrin əvvələrindən Xinqandan başlayaraq Altaya qədər olan ərazilərdə Jujanların xanı Deuday—"at çapa-çapa ox atan" ləqəbli Şelun başçılıq edirdi.[1]
Dövlət başçısı xaqan ünvanı daşıyırdı. Şimali Vey dövlətinin tarixçisi qeyd edir ki, hakim tayfa Syanbi qoluna mənsub idi. Güman var ki, avarlar Jujan birliyinə daxildir. Bir çox sənədlərdə Juan-Juan xalqının Avar və ya Asiya Avarları adı ilə qeyd edilməsi[2] və digər tərəfdən Juan-Juanrin Monqol kimi göstərilməsi Avropa Avarlarının da bu qəbildən olmasını təsdiq edir.Jujanlar IV yüzildən VI yüzilədək tarixin səhnəsində olmuşlar.[3]
Lev Qumilyov da özünün “Qədim türklər” kitabında Göytürklərin tarixləri-nin ən başlarında jujanlar üçün dəmir hasil etmək və metal əşyalar yaratmaqla məşğul olduqlarını bildirir.[4]
Jujan xaqanları[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Yuğlu-yuy
- Huylu-huy
- Şelun - (402-411)
- Yuyçzülyü Hulü - (410-411)
- Yuyçzülyü Datan - (411-430)
- Vuti(430-445)
- Tuxeçjen(445-464)
- Yuyçzülyü Yuçenq(464-485)
- Yuyçzülyü Tulun(485-492)
- Yuyçzülyü Naqay (492-493)
- Yuyçzülyü Futu(493-508)
- Yuyçzülyü Çunu(508-520)
- Anaxuan (520, 521-552)
- Yuyçzülyü Polomen (520-521)
- Yuyçzülyü Tiefa (553)
- Yuyçzülyü Denqçu (553)
- Yuyçzülyü Kanqti (553-555)
- Yuyçzülyü Anloçen (555)