Karnal döyüşü
| Karnal döyüşü | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nadir şahın Hindistan yürüşü | ||||||||
 "Karnal döyüşü" şəkli Adil Adili tərəfindən çəkilmişdir (1987) |
||||||||
|
||||||||
| Münaqişə tərəfləri | ||||||||
 Moğol imperiyası |
 Səfəvi İmperiyası |
|||||||
| Komandanları | ||||||||
| Məhəmməd şahNizam-əl-MülkBurhan-əl-MülkDövran xanVəzir Qəmərəddin xanSəadəddin xan, Mir Atış Nisar Məhəmməd xan Şər CunqXvaca AşuraMüzəffər xanAli HamidMöhtərəmAslih xanƏli Əhməd xanŞahdad ƏfqanYadqar Həsən xan KokaƏşrəf xanEtibar xanAqil bəyMir KaluRatan ÇandCan Nisar xan |
Nadir şah Əfşar Nəsrullahqulu Təhmasibqulu Cəlayır Fəthəli Əfşar Lütfəli Əfşar II İrakli |
|||||||
| Tərəflərin qüvvəsi | ||||||||
| ~300,000 | ~160,000 | |||||||
| İtkilər | ||||||||
| ~20,000 | ~5,500 | |||||||
Karnal vuruşması — 13 fevral 1739-cu ildə Dehli şəhərindən 110 km şimalda, Karnal yaxınlığında Nadir şah Qırxlı-Avşar ilə Böyük Moğol imperiyası hökmdarı Məhəmməd şah arasında baş vermiş döyüş. Nadir Şahın Böyük Moğol imperiyasına qarşı Hindistana yüryüşünün kulminasiya anı[1][2]. Bu döyüş eyni zamanda Hadir şahın hərbi taktikasının incilərindən biri[3][4].
Mündəricat
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Müharibənin səbəbləri[redaktə | əsas redaktə]
Hakimiyyətin həqiqi sahibi olandan sonra da Nadir şah Qırxlı-Avşar öz mövqeyini müharibələrlə möhkəmləndirir və onun hərbi dühası həmişə onun köməyinə çatır. Yer üzündə onun qədər parlaq hərbi qələbələr qazanmış sərkərdələri barmaqla saymaq olar. Nadir şah yürüşlərə çıxmaqla həm də ölkənin iqtisadiyyatını dirçəltmək, hakimiyyətdəki sülalə dəyişikliyindən narazı qalan qızılbaş əyanlarını varlandırmaqla onları öz tərəfinə çəkmək məqsədi güdürdü. 1737-ci ildə Nadir şah üsyana qalxmış əfqanlara qarşı çıxış edir və həm Herat, həm də Qəndəharı tutur. Sonra o, qaçqın əfqanlara sığınacaq verən Hindistana hücum çəkir.
Müharibənin başlanması[redaktə | əsas redaktə]
Nadirin qoşunları müqavimət görmədən Karnala (Dehlinin şimal-qərbində) qədər gəlib çıxır və 1739-cu ilin 24 fevralında Böyük Moğol imperiyasının hökmdarı Məhəmməd şahın ordusunu darmadağın edərək, martın 20-də Dehlini tutur. Böyük Moğol imperiyası üzərinə altı milyon rupilik xərac qoyulur. Alınmış hərbi qənimət 700 milyon rupi dəyərində hesablanırdı. Bunun böyük bir hissəsi Kəlata aparılır və Nadir qəniməti ölənəcən burada saxlayır. Əvvəllər qayda belə idi ki, qiymətli daşlar qızılbaşlar arasında bölüşdürülürdü, Nadir bu dəfə həmin qaydanı pozur və daş-qaşı özünə götürür. Bu da döyüşçülər arasında narazılıq doğurur. Ödəncin həmin qismində dünyanın ən iri brilyantı sayılan «kuhi-nur» («nur dağı») adlanan daş da vardı. Başqa məşhur qiymətli daş da az deyildi.
Səfəvi ordusu[redaktə | əsas redaktə]
- Atlı, piyada və topxana 90.000 əsgər
- Ağır və yüngül toplar 150 ədəd
- Hərbi fillərə qarşı göndərilən dəvələr 200 baş
- Baş komandan Nadir şah Qırxlı-Avşar
- I sütun ağır silahlı süvari, ağir topxana, zənburəkli dəvələr, sərkərdə Nadir şah.
- II sütun ağir topxana, zənburəkli dəvələr, sərkərdə Nadir şah.
- III sütun ağır silahlı piyadalar, bəxtiyarilər, gürcülər, sərkərdələr Nəsrulla mirzə Qırxlı-Avşar
- IV sütun şah qvardiyası, kəlatlılar, kürdlər, sərkərdə Hacı xan Qırxlı-Avşar
Böyük Moğol ordusu[redaktə | əsas redaktə]
- Atlı, piyada və topxana 200.000 əsgər
- Ağır və yüngül toplar 500 ədəd
- Hərbi fil 2000 baş
- Baş komandan Dövran xan
- I sütun 2000 fil, sərkərdə Sərdar Nəzər xan
- II sütun 30 000 süvari.Baş sərkərdə Dövran xan, sağ cinahda sərkərdələr: Müzəffər xan, Əli Həmid xan, Mirqulu xan, Şahdad xan. Sol cinahda sərkərdələr: Fəxrəddin xan, Əzimulla xan, Cani xan, Səyid Niyaz xan
- III sütun 40.000 süvari və piyada. Sərkərdə Səadət xan Bürhanülmülk
- IV sütun ehtiyat hissədən ibarət idi. Sərkərdə vəzir Sədulla xan.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ "INDIA vii. RELATIONS: THE AFSHARID AND ZAND – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. http://www.iranicaonline.org/articles/india-vii-relations-the-afsharid-and-zand-periods. İstifadə tarixi: 16 November 2015.
- ↑ Sarkar, Jagadish Narayan. A Study of Eighteenth Century India: Political history, 1707—1761 Saraswat Library, 1976. (Volume 1 of A) original from the University of Virginia. p 115
- ↑ Цит. по: Christopher Bellamy, The Evolution of Modern Land Warfare: Theory and Practice (London, 1990), 214.
- ↑ Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Batlles of Nader Shah. Donyaye Ketab
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, “Şuşa”, 2008, 352 səh.
