Karnal döyüşü

Karnal döyüşü
Əsas münaqişə: Nadir şahın Hindistan yürüşü
"Karnal döyüşü" şəkli Adil Adili tərəfindən çəkilmişdir (1987)
Tarix	13 fevral, 1739
Yeri	Karnal, Haryana, Hindistan
Nəticəsi	Səfəvi qələbəsi
Münaqişə tərəfləri
Moğol imperiyası Səfəvi İmperiyası
Komandan(lar)
Məhəmməd şah Nizam-əl-Mülk Burhan-əl-Mülk Dövran xan Vəzir Qəmərəddin xan Səadəddin xan, Mir Atış Nisar Məhəmməd xan Şər Cunq Xvaca Aşura Müzəffər xan Ali Hamid Möhtərəm Aslih xan Əli Əhməd xan Şahdad Əfqan Yadqar Həsən xan Koka Əşrəf xan Etibar xan Aqil bəy Mir Kalu Ratan Çand Can Nisar xan Nadir şah Əfşar Nəsrullahqulu Təhmasibqulu Cəlayır Fəthəli Əfşar Lütfəli Əfşar II İrakli
Tərəflərin qüvvəsi
~300,000 ~160,000
İtkilər
~20,000 ~5,500
VikiAnbarda əlaqəli mediafayllar

Karnal vuruşması — 13 fevral 1739-cu ildə Dehli şəhərindən 110 km şimalda, Karnal yaxınlığında Nadir şah Qırxlı-Avşar ilə Böyük Moğol imperiyası hökmdarı Məhəmməd şah arasında baş vermiş döyüş. Nadir Şahın Böyük Moğol imperiyasına qarşı Hindistana yüryüşünün kulminasiya anı. Bu döyüş eyni zamanda Nadir şahın hərbi taktikasının incilərindən biridir.

Tarixi

Müharibənin səbəbləri

Hakimiyyətin həqiqi sahibi olandan sonra da Nadir şah Qırxlı-Avşar öz mövqeyini müharibələrlə möhkəmləndirir və onun hərbi dühası həmişə onun köməyinə çatır. Yer üzündə onun qədər parlaq hərbi qələbələr qazanmış sərkərdələri barmaqla saymaq olar. Nadir şah yürüşlərə çıxmaqla həm də ölkənin iqtisadiyyatını dirçəltmək, hakimiyyətdəki sülalə dəyişikliyindən narazı qalan qızılbaş əyanlarını varlandırmaqla onları öz tərəfinə çəkmək məqsədi güdürdü. 1737-ci ildə Nadir şah üsyana qalxmış əfqanlara qarşı çıxış edir və həm Herat, həm də Qəndəharı tutur. Sonra o, qaçqın əfqanlara sığınacaq verən Hindistana hücum çəkir.

Müharibənin başlanması

Nadirin qoşunları müqavimət görmədən Karnala (Dehlinin şimal-qərbində) qədər gəlib çıxır və 1739-cu ilin 24 fevralında Böyük Moğol imperiyasının hökmdarı Məhəmməd şahın ordusunu darmadağın edərək, martın 20-də Dehlini tutur. Böyük Moğol imperiyası üzərinə altı milyon rupilik xərac qoyulur. Alınmış hərbi qənimət 700 milyon rupi dəyərində hesablanırdı. Bunun böyük bir hissəsi Kəlata aparılır və Nadir qəniməti ölənəcən burada saxlayır. Əvvəllər qayda belə idi ki, qiymətli daşlar qızılbaşlar arasında bölüşdürülürdü, Nadir bu dəfə həmin qaydanı pozur və daş-qaşı özünə götürür. Bu da döyüşçülər arasında narazılıq doğurur. Ödəncin həmin qismində dünyanın ən iri brilyantı sayılan «kuhi-nur» («nur dağı») adlanan daş da vardı. Başqa məşhur qiymətli daş da az deyildi.

Səfəvi ordusu

• Atlı, piyada və topxana 90.000 əsgər
• Ağır və yüngül toplar 150 ədəd
• Hərbi fillərə qarşı göndərilən dəvələr 200 baş
• Baş komandan Nadir şah Qırxlı-Avşar
• I sütun ağır silahlı süvari, ağir topxana, zənburəkli dəvələr, sərkərdə Nadir şah.
• II sütun ağir topxana, zənburəkli dəvələr, sərkərdə Nadir şah.
• III sütun ağır silahlı piyadalar, bəxtiyarilər, gürcülər, sərkərdələr Nəsrulla mirzə Qırxlı-Avşar
• IV sütun şah qvardiyası, kəlatlılar, kürdlər, sərkərdə Hacı xan Qırxlı-Avşar

Böyük Moğol ordusu

Karnal yaxınlığındakı döyüşün sxemi

• Atlı, piyada və topxana 200.000 əsgər
• Ağır və yüngül toplar 500 ədəd
• Hərbi fil 2000 baş
• Baş komandan Dövran xan
• I sütun 2000 fil, sərkərdə Sərdar Nəzər xan
• II sütun 30 000 süvari.Baş sərkərdə Dövran xan, sağ cinahda sərkərdələr: Müzəffər xan, Əli Həmid xan, Mirqulu xan, Şahdad xan. Sol cinahda sərkərdələr: Fəxrəddin xan, Əzimulla xan, Cani xan, Səyid Niyaz xan
• III sütun 40.000 süvari və piyada. Sərkərdə Səadət xan Bürhanülmülk
• IV sütun ehtiyat hissədən ibarət idi. Sərkərdə vəzir Sədulla xan.

Mənbə

• Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, “Şuşa”, 2008, 352 səh.