Musa Haşımov

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Musa Haşımov
Musa Əli oğlu Haşımov
Doğum tarixi
Doğum yeri Tiflis, Tiflis qəzası, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (79 yaşında)
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası
SSRİ SSRİ
Milliyyəti azərbaycanlı
Elm sahəsi kimya
Elmi dərəcəsi kimya üzrə elmlər doktoru
Elmi adı professor
Təhsili Leninqrad Texnologiya İnstitutu
Mükafatları "Şərəf nişanı" ordeni, SSRİ-nin fəxri ixtiraçısı, Əmək veteranı

Hacı Hacıyev (tam adı: Musa Əli oğlu Haşımov; 18 avqust 1905, Tiflis4 yanvar 1985) — Azərbaycan alimi, kimya üzrə elmlər doktoru, professor.

Musa Əli oğlu Haşımov 1905-ci il avqustun 18-də Tiflis şəhərində fəhlə ailəsində anadan olmuşdur. Orta təhsilini 1921-1925-ci illərdə komsomol məktəbində almışdır. 1925-1928-ci illərdə Bakı Əczaçılıq Texnikumunda əczaçı ixtisasına yiyələnmişdir. 1928-1933-cü illərdə Leninqrad Texnologiya İnstitutunun (LTİ) kimya-texnologiya fakültəsində kimyaçı-mühəndis ixtisasını almışdır. Tələbəlik illərində Leninqrad şəhərində laborant vəzifəsində işləmişdir. 1928-1933-cü illərdə eyni zamanda LTİ əczaçılıq fakültəsinin 4-cü kursunu bitirmişdir. 1933-cü ildə Bakıya qayıdıb 1935-ci ilədək Sintetik Kauçuk təcrübə zavodunda kimyaçı-mühəndis vəzifəsində çalışmışdır. 1935-1937-ci illərdə o, Frunze adına Neftqovma və 1937-1938-ci illərdə isə Vano Strua zavodunun direktoru olmuşdur. 1938-1947-ci illərdə pedaqoji işə keçərək Azərbaycan Sənaye İnstitutunda müəllim, dosent, prorektor vəzifələrində çalışmışdır. 1942-1943-cü illərdə II Dünya müharibəsi cəbhələrində batalyon komissarı olmuşdur.

Professor M.Ə.Haşımov 1985-ci il yanvar ayının 4-də vəfat etmişdir.

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1947-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Neft İnstitutununda (Nİ) mühəndis və böyük elmi işçi vəzifəsində işləmişdir. M.Ə.Haşımov 1947-ci ildə “Seçilmiş Suraxanı neft kerosinindən aromatik karbohidrogenlərin ekstraksiya edilməsi və onların katalik çevrilmələri” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1948-1956-cı illərdə Nİ-də elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır. O, 1947-1959-cu illər Azərbaycan EA Nİ-də, 1959-1965-ci illərdə Azərbaycan EA NKPİ-də və 1965-1974-cü illər isə NKPİ-nin Sumqayıt Filialında “Səthi-aktiv maddələr” laboratoriyasına rəhbərlik etmişdir. 1962-ci ildə neft emalının ikinci məhsulları əsasında səthi-aktiv maddələrin və Azolyat-A, Azoylat-B və s.yuyucu maddələrinin sintezi və texnologiyası” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1964-cü ildə isə “Kimya texnologiyası” ixtisası üzrə professor adına layiq görülmüşdür.

1974-1982-ci illərdə o, Təbii Qazın Nəqlə Hazırlanması və Emalı üzrə Elmi-Tədqiqat Layihə İnstitutunda “Səthi-aktiv maddələr” laboratoriyasının müdiri, 1982-1985-ci illərdə isə orada böyük elmi işçi və məsləhətçi olmuşdur.

Professor M.Ə.Haşımovun elmi işləri səthi-aktiv maddələr, o, cümlədən yuyucu maddələr, deemulqator, emulqator, flotasiyaedici və köpüksöndürücü maddələr istehsalına aiddir. Onun rəhbərliyi ilə işlənib hazıralnan texnologiya əsasında neft-qazın çıxarılması və nəql edilməsində parafin çökməsinin, duzlaşma və hidratlaşmanın qarşısını alan “Azolyot-30” maddəsi istehsal edilmiş və Orenburq, Şadlıq qaz yataqlarında və s.-də tətbiq edilmişdir. O, neft məhsullarının krekinq məhsullarının yüksək fraksiyasından, pentan və amilendən Azolyat-A, Azərbaycanın aromatik karbohidrogen ilə zəngin olan neftləri əsasında Azolyot-B, aromatik karbohidrogenlərin alkilləşməsindən SB-1 kimi səthi-aktiv birləşmələr almış və onların yuyucu xassələrini tədqiq etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə Azolyat-A yuyucu maddəsinin hazırlanmış və sənaye qurğusunda istehsal edilmişdir. Həmçinin, neft emulsiyalarının deemulqatoru kimi Arzu, Arzu-1, Arzu-2 və Arzu-3 yaradılmış və onların sinergetik qarışıqları hazırlamışdır. O, neft məhsulları əsasında polimetal filizlərini zənginləşdirmək üçün Azolyat-5 flotoreagentini işləyib hazırlamış və Gəncə Alüminium zavoduna təqdim etmişdir.

Elmi tədqiqatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Professor M.Ə.Haşımovun coxcəhətli elmi-tədqiqat işləri 1 monoqrafiya, 250-dən çox elmi əsərdə, o cümlədən 45 müəlliflik şəhadətnaməsində öz əksini tapmışdır. Onun rəhbərliyi ilə 1 elmlər doktoru, 10 elmlər namizədi hazırlanmışdır.

Təltif və mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • O, iki dəfə “SSRİ-nin fəxri ixtiraçısı” adına layiq görülmüşdür.
  • 1982-ci ildə təbii qazın nəqli sahəsindəki nailiyyətlərinə görə SSRİ Dövlət Mükafatı Laureatı adına layiq görülmüşdür.
  • Elmin inkişafındakı və elmi kadrlar hazırlanması sahəsindəki əməyini yüksək qiymətləndirərək “Şərəf nişanı” ordeni,
  • Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı,
  • “Əmək veteranı” və digər medallarla təltif etmişdir.

Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun alimləri: bioqrafik portret, elmə və təhsilə töhfələr. “Müəllim” nəşriyyatı. Bakı 2019. s.57-58.