Məsud Mahmudov

Məsud Mahmudov
Məsud Əhməd oğlu Mahmudov
Doğum tarixi	3 may 1951
Doğum yeri	Boladı, Lənkəran rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Elm sahələri	türk dilləri, dil nəzəriyyəsi, kompüter dilçiliyi
Elmi dərəcəsi	filologiya elmləri doktoru
Elmi adı	professor
İş yeri	AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu
Təhsili	Azərbaycan Dövlət Universiteti
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Məsud Əhməd oğlu Mahmudov (3 may 1951, Boladı, Lənkəran rayonu) — türkoloq, ümumi dilçi, filologiya elmləri doktoru, professor.

Həyatı

Məsud Mahmudov 1951-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Lənkəran rayonunun Boladı kəndində, müəllim ailəsində anadan olub. Bakı Maliyyə-Kredit texnikumunun “Tezişləyən riyaziyyat maşınlarının proqramlaşdırılması” fakültəsini bitirib. Macarıstanda hərbi xidmətdə olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib (1976). Azərbaycan Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutu yanında ikillik ingilis dili kursunu əla qiymətlərlə bitirib (1978).

Leninqrad Dövlət Pedaqoji İnstitutunda professor R.Q.Piotrovskinin rəhbərlik etdiyi “Инженерная лингвистика» labaratoriyasında elmi təcrübə keçib. Eyni zamanda Leninqrad (Sankt-Peterburq) Dövlət Universiteti “Математическая лингвистика» kafedrasının aspirantı olub, “Struktur, tətbiqi və riyazi dilçilik”, “Türk dilləri” ixtisasları üzrə namizədlik, “Türk dilləri” və “Dil nəzəriyyəsi” ixtisasları üzrə doktorluq dissertasiyaları müdafiə edib. “Türk dilləri” ixtisası üzrə baş elmi işçi diplomu alıb (1991). “Dil nəzəriyyəsi” ixtisası üzrə professor elmi adı alıb (2005).

Dilçilik üzrə Respublika Əlaqələndirmə Şurasının sədr müavini, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının filologiya elmləri üzrə ekspert şurasının sədri vəzifələrində çalışmış, Azərbaycan və Qazaxıstan dil komissiyalarının üzvü olmuşdur. 1976-cı ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda işləyir. 1985-1988-ci illərdə İnstitutun elmi katibi, 1988-ci ildən 2013-cü ilə kimi isə elmi işlər üzrə direktor müavini və eyni zamanda ictimai əsaslarla Nəzəri və tətbiqi dilçilik şöbəsinin müdiri vəzifələrini aparmışdır. Hazırda həmin İnstitutun kompüter dilçiliyi şöbəsinin baş elmi işçisidir. 20 monoqrafiya və kitabın, 100-dən çox məqalə və tezisin müəllifidir. Alma-Ata, Ankara, Bakı, Kişinyov, Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq), Mahaçqala, Minsk, Moskva, Takestan, Tallin, Tbilisi, Türkestan, Çimkənd, Simferopol, Astana şəhərlərində keçirilmiş nüfuzlu elmi məclislərdə Azərbaycanı təmsil edib. Ailəlidir, iki oğlu, bir qızı var.

Elmi yaradıcılığı

Formal təhlil sistemlərinin qurulmasının nəzəri və təcrübi problemləri, maşın tərcüməsi, avtomatik maşın lüğətlərinin, müxtəlif tipli statsitik lüğətlərin (tezlik, əks və s.) tərtibi sahəsində respublikamızda və onun hüdudlarından kənarda tanınmış mütəxəssisdir. “Kitabi-Dədə Qorqud”un və Məhəmməd Füzulinin əsərlərinin statistik cəhətdən öyrənilməsi sahəsində dəyərli araşdırmaların müəllifidir. Onun həmmüəllifi olduğu “Bitişik, yoxsa ayrı?” sorğu kitabı və “Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət” “Azərnəşr” tərəfindən çox böyük tirajlarla (50 min və 70 min) nəşr olunmasına baxmayaraq, sonralar da bir neçə dəfə çap olunmuşdur. Həmtərtibçisi olduğu “Rumınca-azərbaycanca-azərbaycanca-rumınca lüğət” Azərbaycan və Rumıniya arasında dostluq əlaqələrinin möhkəmlənməsinə və inkişafına xidmət edən bir kitab kimi ictimaiyyət tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır.

1999-cu ildə çapdan çıxmış “Heydər Əliyev dil haqqında və Heydər Əliyevin dili” monoqrafiyası elmi ictimaiyyətin dərin rəğbətini qazanmışdır. Nəzəri dilçiliyin bir çox aktual problemlərinə və dilçiliyin müxtəlif sahələrinə aid dəyərli elmi əsərlərin müəllifidir. Əsərlərinə xarici ölkə alimləri tərəfindən istinadlar edilir.

2002-ci ildə çapdan çıxmış “Mətnin formal təhlili sistemi” kitabı informatika, dil nəzəriyyəsi, maşın tərcüməsi və süni intellekt problemləri ilə məşğul olan mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və maşın tərcüməsi sistemlərində uğurla tətbiq olunmaqdadır. Onun tərtibçisi olduğu “Azərbaycan dilinin tezlik lüğəti” üçcildliyinin I cildi (söz kökləri) çapdan çıxmış və qalan iki cildin çapı gözlənilir. “Azərbaycan dilinin tezlik lüğəti”ni Azərbaycan dilçilik elminə sanballı töhfə kimi səciyyələndirmək olar.

“Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti” və “Azərbaycan dilinin əks əlifba lüğəti” kitablarının elektron variantının hazırlanması və internetdə yerləşdirilməsini də (Ə. Fətullayevlə birlikdə) onun uğurlu işlərindən hesab etmək olar.

İnternetdə geniş istifadə olunan “Poliqlot”lüğətlər kompleksinin və “Dilmanc” maşın tərcüməsi sisteminin yaradılmasında yaxından iştirak etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə "azerbaycandili.az" və "korpus.azerbaycandili.az" portalları hazırlanmışdır. 30-a yaxın elmlər namizədi və 8 elmlər doktoru yetişdirmişdir. Hazırda bir çox aspirant və dissertantlara elmi rəhbərlik sahəsində səmərəli fəaliyyətini davam etdirməkdədir.

Əsərləri

1. Elektron hesablayıcı maşınlar dilçilikdə (V.Pineslə birlikdə). Bakı: AZETETMİ, 1977. 32 s.
2. Bitişik, yoxsa ayrı? (sorğu lüğəti L.Kərimov və C.Rəhmanovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1987. 256 s.
3. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1991. 312 s.
4. Система автоматической переработки тюркского текста на лексико-морфологическом уровне. Баку: «Элм», 1991. 144 c.
5. «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının statistik təhlili (K.Vəliyeva, V.Pines, C.Rəhmanov, V.Sultanovla birlikdə). Bakı: «Siyasət», 1997. 78 s.
6. Heydər Əliyev dil haqqında və Heydər Əliyevin dili (A.Axundov və M.Məmmədovla birlikdə). Bakı: «Elm», 1999. 168 s.
7. Kitabi-Dədə Qorqud»un statistik təhlili (ilkin nəticələr) (K.Vəliyeva, V.Pines, C.Rəhmanov, V.Sultanovla birlikdə). Bakı: «Elm», 1999. 248 s.
8. Mənim doğma İnstitutum, mənim əziz həmkarlarım. Bakı:"Nurlan", 2001, 111 s.
9. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (təkrar nəşr – L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2001. 15 ç. v.
10. Mətnin forma təhlili sistemi. Bakı: «Elm», 2002. 242 s.
11. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (təkrar nəşr – L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2002. 15 ç. v.
12. Bitişik, yoxsa ayrı? (sorğu lüğəti, ikinci, artırılmış və təkmilləşdirilmiş nəşr - L.Kərimli və C.Rəh¬manovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2002. 280 s.
13. Rumınca-azərbaycanca, azərbaycanca-rumınca lüğət (10 min söz – V.Qərənfillə birlikdə). Buxarest: «Paedia», 2004. 248 s.
14. Azərbaycan qəzet dilinin tezlik lüğəti (K.Vəliyeva və V.Pineslə birlikdə). Bakı: «Nurlan», 2004. 264 s.
15. Azərbaycan dilinin əks əlifba lüğəti (Ə.Fətullayevlə birlikdə). Bakı: «Nurlan», 2004. 524 s.
16. Məhəmməd Füzulinin nəzm əsərlərinin əlifba-tezlik sözlüyü (K.Vəliyeva, C.Rəhmanov, V.Sultanovla birlikdə). Bakı: «Elm», 2004. 548 s.
17. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (təkrar nəşr – L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2004. 176 s.
18. Professor Əbülfəz Rəcəbli fenomeni və ya öz oduna əriyən şam. Bakı: «Nurlan», 2007. 34 s.
19. Azərbaycan dilinin tezlik lüğəti (söz kökləri), I cild (kollektiv). Bakı: «Elm», 2010. 464 s.
20. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (təkrar nəşr – L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2007. 176 s.
21. Azərbaycanca-rusca, rusca-azərbaycanca lüğət (təkrar nəşr – L.Kərimovla birlikdə). Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 2011. 176 s.
22. Kompüter dilçiliyi. – Bakı: “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2013. 356 s.
23. Türk dillərinin milli korpusları.- Bakı: "Elm və təhsil" nəşriyyatı, 2018, 392 s.
24. Heydər Əliyev - Azərbaycan dili və azərbaycançılıq( A. Axundov, M. Məmmədov, N. Məmmədli ilə birlikdə), Bakı, " Elm və təhsil", 2023, 256 s.
25. Süni intellektin linqvistik problemləri. Bakı. "Elm və təhsil" nəşriyyatı, 2024, 376 s.