Namibiya almanları
Namibiya almanları (alm. Deutschnamibier) — Afrikanın cənub-qərb bölgəsində yerləşən Namibiyada məskunlaşmış alman əsilli əhali. Namibiyada alman icmasının yaranması, alman tacir Adolf Lüderitzin adı ilə bağlıdır. 1883-cü ildə ölkənin cənub sahillərində yerli qəbilə başçısından torpaq sahəsi alan tacir, burada öz soyadını daşıyan Lüderitz şəhərinin əsasını qoymuşdur.
Bölgə sonradan Alman Cənub-Qərb Afrikası olaraq adlandırılmış və Almaniya imperiyasının koloniyalarından birinə çevirilmişdir. XIX əsrin sonlarına yaxın bölgəyə az sayıda etnik alman köç etmiş və köç edənlərdə əsasən hərbiçilər, tacirlər və almaz mədənlərinin sahibkarları və ailələri olmuşdur.
Birinci Dünya Müharibəsinin gedişatında Almaniya imperiyası Alman Cənub-Qərb Afrikasını itirmiş (1915-ci ildə) və bölgə Cənubi Afrika Respublikasının mandatı altına keçmişdir. Bölgənin müttəfiqlərin əlinə keçməsinə baxmayaraq, almanlar bölgədə yaşamağa davam etdilər və 1990-cı ilə qədər alman dili Namibiyada rəsmi dil səviyyəsində tanınmağa davam etdi.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Namibiyaya gələn ilk almanlar London Missionerlər Cəmiyyətinin tərkibində ölkəyə gəlmişdilər və daha sonra Reyinşix Missionerlər Cəmiyyətinin nümayəndələri də ölkəyə gəldilər. Missioner cəmiyyətlərin ilk başlarda hər hansısa təsisatları yox idi və bu səbəbdən onlar birlikdə fəaliyyət göstərirdilər. 1805-ci ildə Albrext qardaşları və bir necə missioner ailə Cənub-Qərbi Afrikada məskunlaşdı. Mədəni və ictimai sahədə görülən işlər, gələcəkdə bölgənin müstəmləkə halına çevirilməsi üçün zəmin yaradırdı.
1883-cü ildə tacirlərin sahil şəhərlərinə gəlişindən sonra Lüderitz körfəzində gəmiçilik inkişaf etdiriliməyə başlandı. 1884-cü ildə Alman Cənub-Qərb Afrikasının yaradılması və onun İngiltərə tərəfindən rəsmən tanınmasından sonra bölgəyə gələn almanların sayı sürətlə artmağa başladı. Miqrantların sayı Lüderitz şəhəri ətrafında almaz mədənlərinin kəşf edilməsi ilə daha da çoxaldı. Birinci Dünya Müharibəsində Almaniya imperiyasının məğlub olmasından sonra imzalanan Versal sülh müqaviləsində imperiyanın bütün müstəmləkələrdən imtina etdiyi göstərilirdi.
Versal sülh müqaviləsinin müstəmləkələrlə bağlı bəndləri Alman Cənub-Qərb Afrikasının varlığına son qoymaqla yanaşı, Namibiyaya alman köçünü də dayandırdı. Cənub-Qərbi Afrika bölgəsi Millətlər Liqası tərəfindən Cənubi Afrika Respublikasının mandatına verildi. Ölkədə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan 15 minə yaxın almanın mülkü müsadirə edilərək, bölgədən deportasiya edildi və əmlakları yerli əhaliyə verildi. 1923-cü ilin 23 oktyabr tarixində London müqaviləsinin imzalanmasından sonra bölgədə qalan almanlara Böyük Britaniya vətəndaşlığının verilməsi razılaşdırıldı. London müqaviləsi 3.200 etnik almana yeni vətəndaşlıq imkanı yaratmaqla yanaşı, alman dilinin inkişaf etdirilməsinə də yeni imkanlar tanıyırdı.
İkinci dünya müharibəsinə Namibiyanın qoşulmamasına rəğmən ölkədə yaşayan almanlar Böyük Britaniyanın maraqlarından çıxış etməkdə idilər. 1939-cu ildə Namibiya almanlarının əksəriyyəti ev həbsi şəraitində saxlanılırdı. 1940-cı ildə Cənubi Afrika Respublikasında yerləşən düşərgələrə göndərilərək, 1946-cı ilə qədər burada qalmağa məcbur edildilər. 1942-ci ildə London müqaviləsinə əsasən vətəndaşlıq verilən almanlardan vətəndaşlıq hüquqları alındı. Namibiya almanlarına qarşı münasibətin köklü şəkildə dəyişməsinin əsas səbəbi bölgənin Böyük Britaniyanın Nasist Almaniyası ilə müharibə şəraitində olması idi.
50–60-cı illərdə Namibiya almanlarının önəmli hissəsi iqtisadi və sosial səbəblərdən Almaniyaya köç etmək məcburiyyətində qaldı. Müasir alman icması əsasən (alm. Schutztruppe) adı verilən xüsusi polis dəstəsinin nəsilindən gələn insanlardan ibarətdir. (alm. Schutztruppe) birlikləri zamanında Almaniya imperiyasının müstəmləklərində imperiya daxili maraqların təmin edilməsi məqsədi ilə yaradılmışdı. 1980-cı ildən etibarən Almaniya ilə yerli icma arasındakı münasibətlər daha da inkişaf etməyə başladı və Almaniyadan ölkəyə gələn turist sayında artım müşahidə olundu.
Dil[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bu gün Namibiyada yeganə rəsmi dil ingilis dilidir. 30 min alman əsilli şəxs gündəlik həyatda alman dilindən istifadə edir və bundan əlavə 15 minə yaxın qara dərili əhalinin də gündəlik danışıq dili almancadır. Almanca danışan əhali, ölkə əhalisinin 2% təşkil etməkdədir. Bununla yanaşı Namibiyada alman dilini bilən əhalinin dəqiq sayı məlum deyil. Bir çox namibiyalı alman dilini bilsə də, özünü namibiyalı kimi yox, afrikanes kimi təqdim edir. Namibiyada alman dili təkcə məişət səviyyəsində yox, eyni zamanda məktəb və universitetlərdə, qəzet və televiziyalarda işlədilir. Ölkə də alman dilində fəaliyyət göstərə kilsələrdə mövcuddur. Almaniyada yayımlanan televiziyalar, kitablar və musiqilər icma daxilində məşhurdur. Namibiya almanlarının gənc bölümü öz təhsillərinə Almaniyada davam etməyə üstünlük verirlər. Dövlət dilinin ingilis dili olması və rəsmi yazışmaların ingilis dilində aparılması səbəbindən, alman dili Namibiyada yalnız alman əsilli insanlar tərəfindən yayılır. Namibiya almanların əksəriyyəti ikinci bir dil kimi ingilis dilini və bölgədə geniş yayılmış bir başqa dil olan fransız dilinə də hakimdirlər.