Qafqaz Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti
| Qafqaz Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti | |
|---|---|
 | |
| Yaranma tarixi | 15 noyabr 1881 |
| Mərkəzi | |
| Qurucusu | |
| Sədr | Samson Harutyunyan[d], Aleksandr Ananov[d] |
Qafqaz Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti (erm. Կովկասի հայոց բարեգործական ընկերություն; rus. Кавказское армянское благотворительное общество) — erməni qaçqınlarına kömək məqsədilə 1881-ci ildə yaradılan və 1921-ci ilə qədər fəaliyyət göstərən xeyriyyə və mədəni-maarif təşkilatı.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Cəmiyyət 15 noyabr 1881-ci ildə Tiflisdə, Rusiya-Osmanlı müharibəsindən sonra Osmanlıdan Cənubi Qafqaza köçən erməni qaçqınlarına kömək məqsədilə qurulmuşdur. Cəmiyyətin yaradılmasının təşəbbüskarı, fəxri sədri olan Bağrat Navasardyan olub. Yazıçı Qabriel Sundukyan da cəmiyyətin yaradılmasında fəal iştirak edib.[1]
Cəmiyyətin nizamnaməsinin ilkin versiyası Qafqaz və Qərbi Ermənistan ermənilərinə yardım təklif edirdi, lakin buna baxmayaraq Qafqaz canişini Mixail Nikolayeviç Romanov, Qərbi Ermənistandakı siyasi məqsədlərin fəaliyyətini nəzərdən keçirdi və sonda yalnız Qafqaz ermənilərinə kömək etdi.
Redaktə olunmuş nizamnamə 6 oktyabr 1881-ci ildə təsdiq edildi və "Mşak" qəzetində nəşr olundu. Cəmiyyətin rəsmi açılışı Artsruni Teatrında baş tutdu.[1]
1899–1908-ci illərdə cəmiyyətin fəaliyyəti qismən məhdudlaşdırıldı: filialların olması qadağan edildi, yalnız rus dilində yazışmalar aparmaq tələbi qoyuldu. Bu dövrdə cəmiyyət əsasən yoxsullar, məsələn, sığınacaq, qocalar evi, pulsuz və ya ucuz yeməkxanalar kimi sosial problemlərlə məşğul idi.[1]
2 mart 1921-ci ildə Tiflisdə Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra cəmiyyət bağlandı və idarə heyətinin qərarı ilə mülkiyyət Ermənistan SSR-ə verildi.[1]
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Cəmiyyətin idarə heyəti tərəfindən idarə olunurdu. İdarə heyətinin sədrləri Aleksandr Ananov və Samon Harutyunyan (1908-ci ildən bəri), sədr müavini isə Aleksandr Mantaşev idi.
Cəmiyyət 1894-cü ildə Tiflisdə 6 min kitabı olan kitabxana, 1895-ci ildə Qoridə tələbə yataqxanası, 1898-ci ildə Aleksandropolda tikiş emalatxanası və Abovyan Nazaryan ədəbi fondu, 1899-cu ildə isə Qoridə tikiş emalatxanası, 1893–1899-cu illərdə Aleksandropol, Axalsıx, Tiflis, Şuşa və İrəvanda pedaqoji kurslar açmışdır. Bu Nersisyan məktəbinə və Gevorqyan seminariyasına kömək etmişdi.[1] 1899-cu ildən etibarən (məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsindən əvvəl) cəmiyyətin Aleksandropol, Axalsıx, Vağarşapat, Vladiqafqaz, Dərbənd, Qars, Kutaisi, Pyatiqorsk,[2] Şuşa və İrəvan şəhərləri də daxil olmaqla ümumilikdə 21 filialı var idi və maddi cəhətdən yüzdən çox məktəb və kitabxanaya kömək edirdi. 1911-ci ildən etibarən məhdudiyyətlər aradan qalxandan sonra, şirkətin 45 filialı var idi və 140-dan çox məktəbə maddi kömək edirdi.[1]
Cəmiyyətin tərkibində sərbəst dərsliklər də daxil olmaqla, erməni dilində ədəbiyyat dərc edən mətbəə fəaliyyət göstərirdi. 1916-cı ildən bəri həftəlik "Ambavaber" qəzetini nəşr etməyə başladı.
Birinci Dünya müharibəsi zamanı, cəmiyyət rus ordusuna kömək, maliyyə yardımı edib və könüllüləri işə qəbul edib, həmçinin erməni soyqırımında sağ qalan qaçqınlara da kömək edib.[1]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 // . Հայկական սովետական հանրագիտարան = Ermənistan Sovet Ensiklopediyası. Ереван. 1979. 631/.
- ↑ С. В. Боглачёв. Армянская церковь (ул. Крайнего, 55) // Архитектура старого Пятигорска. Пятигорск: Снег. 2012. ISBN 9785903129027.
