Qaraxanilər sülaləsi
Naviqasiyaya keç
Axtarışa keç
Qaraxanlılar sülaləsi | |
---|---|
Ölkə | |
Banisi | Bilgə Qul Qədir xan |
Sonuncu hökmdar | IV Məhəmməd Buğra xan və Osman xan Qaraxani |
Əsası qoyulub | 840 |
Soyun kəsilməsi | - |
Milliyyət | Türk |
Titullar | |
xaqan, xan, xatun |
Qaraxanlılar (840–1212) — Qaraxanlılar dövlətini idarə etmiş türk sülaləsi.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qaraxanlıların kökü ilə bağlı 8 fərziyyə var, hamısını da fərqli alimlər ortaya atıb:
- Uyğur fərziyyəsi: J. Deqinye, J. H. Klorot, J. P. Abel Remyusa, M. Fraen, J. Reyno, H. Vamberi, Vilhelm Radlov və J. Markvart[1]
- Türkman fərziyyəsi: J. V. Hammey, Purgstall, G. Weil
- Yağma fərziyyəsi: V. Minorski, Faruk Sümer, Reşat Genç[2]
- Karluk fərziyyəsi: F. Qrenar, Eduard Şavannes, M. Fuat Köprülü
- Yağma fərziyyəsi: M. F. Köprülü
- Çigil fərziyyəsi: V. Bartold[3]
- Aşina fərziyyəsi : Zəki Vəlidi Toqan
- Türkeş fərziyyəsi: Sadettin Gömeç[4]
Böyük xaqanları (840–1041)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Bilgə Qul Qədir xan – xaqan (840–893).
- Bazir Arslan xan – xaqan (893–920).
- Oğulcaq xan – xaqan (893–940).
- Satıq Buğra xan – xaqan (940–955).
- Musa Baytaş Buğra xan – xaqan (955–970).
- I Harun Buğra xan – xaqan (970–993).
- Nəsr bin Əli xan – xaqan (993–999).
- I Əhməd xan – xaqan (999–1015).
- Mənsur Arslan xan – xaqan (1015–1024).
- II Əhməd xan – xaqan (1024–1026).
- Yusif Qadir xan – xaqan (1026–1041).
Şərq xanlığı (1041–1211)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yeddiçay, Şərqi Türkistan mərkəzi Balasaqun, 1130-cu ildən mərkəzi Qaşqar. Titul: xan.
- Süleyman Arslan xan – xan (1041–1055)
- II Məhəmməd Buğra xan – xan (1055–1057).
- I İbrahim Buğra xan – xan (1057–1059).
- Mahmud Toğrul xan – xan (1059–1074).
- Ömər Toğrul xan – xan (1074–1075).
- II Harun Buğra xan – xan (1075–1102).
- Əhməd Arslan xan – xan (1102–1130).
- II İbrahim Buğra xan – xan (1130–1156)
- III Məhəmməd Buğra xan – xan (1156–1180).
- II Yusif Tamğaç xan – xan 1180–1205).
- IV Məhəmməd Buğra xan – xan (1205–1211)
Şərq xanlığı Özkənddə (1141–1211)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Orta Asiya. Mərkəzi Özkənd. Titul: xan.
- Hüseyn Toğrul Qara xan – xan (1141–1156)
- Mahmud Toğan xan – xan (1156–1162)
- III İbrahim Buğra xan – xan (1162–1178)
- Əhməd Qadir xan 1178–1210
- Mahmud Gücarslan xan 1210–1211
Qərb xanlığı (1041–1212)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Orta Asiya. Mərkəzi Səmərqənd. Titul: xan.
- Məhəmməd xan Qaraxani – (1041–1052).
- İbrahim Tamğaç xan (1052–1068)
- Şəmsmülk Nəsr xan – xan(1068–1080).
- Xızır xan Qaraxani – xan (1080–1087).
- Əbülmüzəffər Əhməd xan – xan (1087–1095).
- I Məsud xan Qaraxani – xan (1095–1097).
- Süleyman Təkin xan – xan (1097–1098).
- I Mahmud xan Qaraxani – xan (1998–1099).
- Cəbrayıl Qədir xan – xan (1099–1102).
- II Məhəmməd xan Qaraxani – xan (1102–1129).
- III Nəsr xan Qaraxani – xan (1129).
- Əhməd xan Qaraxani – xan (1129–1130).
- Həsən xan Qaraxani – xan (1130–1132).
- II İbrahim xan Qaraxani – xan (1132–1132).
- II Mahmud xan (Qaraxani) – xan (1132–1141).
- III İbrahim xan Qaraxani – xan (1141–1156).
- Əli xan Qaraxani – xan (1156–1163).
- II Məsud xan Qaraxani – xan (1163–1178).
- IV İbrahim xan Qaraxani – xan (1178–1201).
- Osman xan Qaraxani – xan(1201–1212).
Memarlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Bilgə Qul Qədir xanın türbəsi, Taraz şəhəri
-
Satıq Əbdülkərim Buğra xan türbəsi
-
Rabat Məlik karvansarası
-
Şəmsmülk Nəsr xanın əmri ilə arvadı Ayşə Bibi xatun üçün tikilən Ayşə Bibi xatun türbəsi, Taraz şəhəri
-
Qaraxanlı mavzoleyi, Qırğızıstan
-
Deqqaroni məscidi
-
Buxara məscidi
-
Uzgen minarəsi
-
Burana qülləsi
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Hikmet Yurdu, Yıl: 6, C: 6, Sayı: 11, Ocak–Haziran 2013/1, ss.415–424, Karahanlıların Menşe Ve Kuruluş Faraziyeleri, Muhammet Kemaloğlu
- ↑ SÜMER, Faruk, Oğuzlar (Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları), İstanbul, 1999
- ↑ BARTHOLD, V. V, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, İstanbul, 1981.
- ↑ GÖMEÇ, Saadettin, Kök Türk Tarihi, Ankara, 1997.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- [1] История СССР, с древнейших времен, т. 1, с. 429. (rus.)
- [2] Щербак А.М. К истории образования узбекского национального языка. ВЯ, 1954, № 6, с. 107–115. (rus.)
- [3] Гафуров Б.Г. История таджикского народа, т. 1, с. 213. (rus.)
- [4] Svat Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge University Press (Februar 2000) ISBN 978-0-521-65704-4 (ing.)
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et] Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |