Raqıb Zarakolu
| Raqıb Zarakolu | |
|---|---|
| türk. Ragıp Zarakolu | |
| Doğum tarixi | 1948 |
| Doğum yeri | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, naşir, tərcüməçi, yazıçı |
Raqıb Zarakolu (türk. Ragıp Zarakolu; 1948, Böyükada, İstanbul ili) — Türkiyəli insan haqqları müdafiəçisi, jurnalist və naşiri.
Həyat yoldaşı Ayşə Nur Zarakolu ilə birlikdə qurduqları Bəlgə nəşriyyatının dəstəyi ilə təşkil etdikləri konfranslarda ümumilikdə "Türkiyədəki azlıqlar" məsələsini müzakirə ediblər. Bunla bağlı olaraq onlara qarşı 50-dan çox məhkəmə işi açılıb.
Həyatı və fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Raqıb Zarakolu 1948-ci ildə atası Rəmzi Zarakolunun (1902-1968) mahal valisi olduğu Böyükadada anadan olub. Kabataş liseyində təhsilini başa vurduqdan sonra Raqıb bəy 1965-ci ildə daxil olduğu İstanbul Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsini bitirib.[1] 12 mart Memorandumu (Türkiyədə dövlət çevrilişi (1971)) və müəllimi Cavid Orxan Tütəngilin öldürülməsi səbəbindən doktorantura təhsili iki dəfə yarımçıq qalıb.
Raqıb Zarakolu yazıçılıq fəaliyyətinə 1968-ci ildə "And" və "Yeni üfüqlər" jurnallarında başlayıb. 1971-ci ildə Amnesty İnternational təşkilatı ilə əlaqəsinin üzə çıxmasından sonra 5 ay müddətinə həbs olunan Raqıb bəyə səyahət qadağası qoyuldu (1991-ci ilə qədər). 1972-ci ildə Ho Şi Min haqqında yazdığı məqaləyə görə həbs olunmuş, 1974-cü ildə azadlığa buraxılmışdır.
1977-ci ildə həyat yoldaşı Ayşə Nur Zarakolu ilə Bəlgə nəşriyyatını qurdu. Həmtəsisçisi olduğu və 1979-cu ildə nəşr olunmağa başlayan Demokrat qəzeti 12 sentyabr çevrilişindən sonra qadağan edildi, bu səbəblə də Zarakolu bir müddət həbs cəzası aldı.[2] O, 1986-cı ildə yaradılmış İnsan Hüquqları Assosiasiyasının yaradıcılarından olub.[3] Raqıb bəy Türkiyə Nəşriyyatçılar Birliyi (TYB) Nəşriyyat Azadlığı Komitəsinin sədri vəzifəsində də çalışıb.[4] Qurucusu olduğu Bəlgə nəşriyyatının ofisi 4 dekabr 1994-cü ildə bombalanıb.[5]
28 oktyabr 2011-ci ildə Kürdüstan İcmalar İttifaqı işi çərçivəsində həbs edilən Raqıb Zarakolu 2012-ci il aprelin 10-da azad edildi. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 2020-ci il 15 sentyabrda elan etdiyi qərarla Zarakolunun həbsdə saxlandığı üçün hüquqlarının pozulduğuna və ona 6 min 500 avro mənəvi təzminat ödənilməsinə qərar verdi.
2013-cü ildə İsveçə köçən Zarakolu bir müddət sonra ölkənin vətəndaşlığını aldı.[6] İstanbul 3-cü Ağır Cəza Məhkəməsində mühakimə olunduğu iş çərçivəsində 7 iyun 2018-ci ildə barəsində məcburi həbs qərarı çıxarıldı. Məhkəmə Zarakolunun həbsi üçün 2018-ci ilin sentyabrında İnterpola müraciət edərək, Beynəlxalq Ekstradisiya müqaviləsinə əsasən onun ekstradisiyası üçün İsveç hakimiyyət orqanlarına sorğu da göndərdi. 2019-cu ilin iyununda İsveçdə ifadə verən Zarakolunun Türkiyəyə ekstradisiya tələbi rədd edildi.[7] 5 may 2020-ci ildə yazdığı məqaləsində keçmiş baş nazir Adnan Menderesi Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana bənzətdiyi, çevrilişə yönümlü ifadələrin olduğu əsas götürülərək haqqında istintaq işi açıldı.[8]
O, uzun müddət "Azad Gündəm" qəzetində jurnalist və məsləhət şurasının üzvü kimi fəaliyyət göstərib. "Evrensel" qəzetində yazıları bu gündə dərc olunur.[9]
Şəxsi həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Raqıb Zarakolu məhşur türk yazıçı və tərcüməçisi Cəmil Meriçin sevgilisi Lamiyə Çataloğlunun qızı Ayşə Nur Sarısözenlə evli idi.[10] Onların bu evlilikdən Cihan Dəniz (1975) və Sinan Savaş (1977) adlı iki oğlu dünyaya gəlmişdi. 2002-ci ildə Ayşə Nur Zarakolunun ölümündən sonra 2004-cü ildə o, ABŞ vətəndaşı, fotoqraf Katerin Holl ilə evlənib.[11]
Raqıb Zarakolunun böyük bacısı siyasətçi Mehmed Rıza Çərçellə evli olub.
O, 2013-cü ildən İsveçdə yaşayır.
Mükafatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 2007 Türkiyə Jurnalistlər Cəmiyyəti Mətbuat Azadlığı mükafatı[12]
- 2007 Türkiyə Nəşriyyat İttifaqı Fikir və İfadə Azadlığı mükafatı[13]
- 2008 Beynəlxalq Nəşriyyat İttifaqı Nəşr Azadlığı mükafatı[14]
- 2012 PEN Jeri Laber Beynəlxalq Nəşr Azadlığı mükafatı[15]
- 2012 Assuriya Mədəniyyəti mükafatı[16]
- 2012 Ayrı-seçkiliyə qarşı Evrim Alataş mükafatı[17]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Gündemi, Ötekilerin. "Ragıp Zarakolu yazdı: TKP ve Kürtler deyince" (Türkçe). 12 Mayıs 2021 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Fighting for free speech in Turkey" (en GB). 12 Nisan 2008. 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "AİHM'den Ragıp Zarakolu kararı". BİA Haber Merkezi. 15 Eylül 2020.
- ↑ "Yazar Ragıp Zarakolu Kimdir? - Yeni Akit". www.yeniakit.com.tr (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Belge Yayınları'nın bombalanmasının 27. yılı – Bati Ermenistan Ve Bati Ermenileri Sorunlari Araştirmalar Merkezi" (ingilis). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Şafak, Yeni. "İsveç'ten teröristlere vatandaşlık". Yeni Şafak (türk). 20 Mayıs 2022. 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Duvar, Gazete. "İsveç mahkemesi Ragıp Zarakolu'nun Türkiye'ye iadesini reddetti". www.gazeteduvar.com.tr (türk). 21 Aralık 2019. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Ragıp Zarakolu kimdir aslen nereli ve kaç yaşında? Darbe mesajı verdiği iddiasıyla soruşturma başlatıldı". KARAR (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Gazetesi, Evrensel. "Ragıp Zarakolu - Tüm Yazıları". Evrensel.net (türk). 11 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ odatv4.com. "RAGIP-DENİZ ZARAKOLU VE DOĞU-MEHMET PERİNÇEK AİLESİNİN HİKAYESİ". www.odatv4.com (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 Temmuz 2022.
- ↑ "Ragıp Zarakolu cezaevinden bir alışveriş sepeti dolusu kitapla çıktı". T24 (Türkçe). İstifadə tarixi: 6 Temmuz 2022.
- ↑ Basın Özgürlüğü Ödülleri verildi Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine. Milliyet. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü Arxivləşdirilib 2016-03-08 at the Wayback Machine. Türkiye Yayıncılar Birliği. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Zarakolu"na özgürlük ödülü. Radikal. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Ragıp Zarakolu'na ABD'den ödül Arxivləşdirilib 2012-09-13 at the Wayback Machine. NTVMSNBC.com. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Asurilerden Ragıp Zarakolu'na Ödül[ölü keçid]. Agos. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Evrim Alataş ödülü Ragıp Zarakolu'ya verildi[ölü keçid]. Agos. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Raqıb Zarakolu (ing.)
