Reka (çay)
| Reka | |
|---|---|
| sloven. Reka it. Timavo | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Qorski-Kotar dağları |
| • Yüksəkliyi | 720 m |
| Mənsəbi | Adriatik dənizi |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | 85 km |
| Hövzəsinin sahəsi | 442 km² |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Reka (sloven. Reka) və ya Timavo (it. Timavo) — Sloveniyanın qərb, İtaliyanın şimal-şərq hissəsindən axan çay.
Reka çayı, Kars yaylasının karst boşluqlarından axaraq itən məlum çayların ən genişidir.[1] Çay orta axarında, 1986-cı ildə YUNESKO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilmiş Şkosyan mağaralarında yerin altına keçir. Çay Adriatik dənizinin Triest körfəzinə tökülür. Çayın yerüstü hissəsinin uzunluğu 51 km, yeraltı hissəsinin təqribən 34 km, orta axını isə 8,26 m³/s təşkil edir. 1970-ci illərdə çay Sloveniyanın ən çirkli çaylarından biri hesab edilirdi.[2]
Çay Böyük Snejnik dağının yaxınlığında başlayır, onu təşkil edən axınların böyük hissəsinə Xorvatiyada çatır. Şkosyan kəndində çay yerin altında yoxa çıxır və Şkosyan mağaralarına gedir. Yerin altı ilə çay Sloveniya Karst yaylası boyunca 38 km keçir və sonra Timavo adlanan yerdə İtaliyada səthə çıxır.[3] 2 km-dən axdıqdan sonra çay Monfalkone şəhərinin limanının kanallarından birinə (Friuli-Venesiya-Culiya bölgəsi) axır.
Reka çayı hövzəsi karst sahəsi ilə əhatə olunmuş eosen fliş süxurlarının Brka sinklinalında yerləşir. Mağaralara axmadan əvvəl çayın hövzəsinin sahəsi 442 km² idi. Karst bölgəsinin şimalındakı ərazi Dunay hövzəsinə aiddir, cənubdakı çaylar isə Adriatik dənizinə tökülür. Şimal bölgəsində su yeraltı bifurkasiyaya sahib olan Dunay çayına və çayın qolu olan Bıstricaya axır.[4]
Reka çayının vadisində İlirska-Bıstrica şəhəri və bir çox kiçik kəndlər də yerləşir. 1969-cu və 1979-cu illərdə suyun orta səviyyəsinin yüksək olduğu dövrlərdə BOD5 indeksi 100-200 mq/l arasında olduğu üçün, çaydan xoşagəlməz qoxu gəlirdi. 1970-ci illərdə burada iki su anbarı (suyun az olduğu dövrlər üçün) və kanalizasiya təmizləyici qurğu tikildi. 1990-cı illərdə sənaye istehsalı azaldıgı üçün çayın çirklənməsi də azaldı.[2]
Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]
-
Monfalkone şəhəri yaxınlığında Timavo çayı -
Şkosyan mağaralarının ponorası
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Brilly, M.; Rusjan, S.; Mikoš, M. Hydrological characteristics of the Reka river catchment on a flysch - karst contact // EGU General Assembly 2009 (ingilis). Vienna, Austria. 2009. 9153.
- ↑ 1 2 M. BRILLY, J. KOGOVŠEK, D. DROBNE, The Reka River Experimental Basin Arxivləşdirilib 2013-12-02 at the Wayback Machine
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ S. Rusjan, M. Brilly, M. Padeznik, A. Vidmar, Hydrologic and water chemistry characteristics of the Reka river and the Padez stream basin Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Condition of Reka at Cerkvenikov Mlin and Škocjan - graphs, in the following order, of water level and flow data for the past 30 days (taken by Slovenian Environment Agency)