Reyxsbank
| Reyxsbank Reichsbank | |
|---|---|
 | |
 | |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |
|
| Ünvan | Berlin, Almaniya |
| Ümumi məlumatlar | |
| Yaranma tarixi | 1 yanvar 1876-cı il |
| Ləğv tarixi | 30 may 1945-ci il |
| Valyuta | qızıl marka (1918-ci ilə qədər), reyxsmark (1924—1948) |
| Sələfi | Prussiya Bankı |
| Xələfi |
Alman dövlətləri bankı Alman emissiya bankı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Reyxsbank (alm. Reichsbank) — Almaniya İmperiyasının (1876-1918), daha sonralar isə Veymar Respublikasının (1918-1933) və Üçüncü Reyxin (1933-1945) mərkəzi bankı. Alman Torpaqları Bankı və Alman İstiqraz Bankı onun hüquqi varisləridir.
Almaniya İmperiyasında Reyxsbank (1871—1918)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Almaniya İmperiyasında pul nizamnaməsinə uyğun olaraq, 9 iyul 1873-cü ildə dövlətdə yeni bir ödəmə vasitəsi — qızıl marka tətbiq olundu [1]. Reyxsbank Almaniya İmperiyasının mərkəzi bankı qismində fəaliyyətə 14 mart 1875-ci il tarixli "Bank haqqında" Qanuna əsasən 1 yanvar 1876-cı ildən başlayıb. Sələfi - Prussiya Bankı - fəaliyyətini dayandırdı[2]. Reyxsbankın mərkəzi Berlin şəhərində idi. Əvvəlcə Reyxsbank birbaşa Reyxkanslerinə hesabat verirdi. Reyxsbankın mərkəzi idarəetmə orqanı Bundesratın təklifi ilə İmperator tərəfindən prezidentin təyin edildiyi İdarə Heyəti idi. Bankın nizamnamə kapitalı 120 milyon marka idi və tamamilə özəl səhmdarların ixtiyarındadır [3]. 1884-cü ildə 6140 Alman sakini və 1462 xarici vətəndaş bankın səhmlərinə sahib idi[4].
Reyxsbankın əsas vəzifəsi daxili valyutanın dəyərinə və həcminə nəzarət etmək idi. Reyxsbank ilə yanaşı, daha 32 xüsusi emissiya edən bank banknot çap etmək hüququna sahib idi. 1889-cu ilədək özəl emissiya edən bankların sayı 13-ə düşdü. 1906-cı ilə qədər ən böyük banklardan yalnız dördü banknot buraxma hüququnu özündə saxladı - Baden, Bavariya, Saksoniya və Vürttemberq dövlət bankları. Bu vəziyyət 1935-ci ilə qədər davam etdi. 9 iyul 1873-cü il tarixli Sikkə Əsasnaməsinə uyğun olaraq, 100 markadan çox nominallı notlar Reyxsbank ehtiyatları tərəfindən təmin edilməli idi. 30 Noyabr 1874-cü il tarixli İmperator bank notlarının buraxılması haqqında Qanuna uyğun olaraq 100 markaya qədər təmin olunmayan banknotların 5, 20 və 50 markalı nominalları var idi[5]. Maliyyə Naziri Otto fon Kampxauzenin təşəbbüsü ilə 14 mart 1875-ci il tarixli Bank Qanununun 9-cu bəndində Reyxsbankın təhlükəsizliyindən artıq olan vəsait məsələsinə 5% vergi ilə vergi qoyulan "Palmer qaydası" təsdiq edildi[6].
Veymar respublikası dövründə Reyxsbank (1918—1933)
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Antanta səlahiyyətlərinin tələblərinə uyğun olaraq, 1922-ci il mayın 26-dan Reyxkansleri Reyxsbankı idarə etmək hüququndan məhrum edildi və İdarə heyəti yeganə idarəetmə orqanı oldu[7]. İmperiya yalnız nəzarət funksiyalarını özündə saxladı. Daues planına görə, 30 Avqust 1924-cü ildən etibarən Reyxsbank Hökumətdən müstəqil quruma çevrildi [8]. Reichsbank prezidenti seçimi 14 üzvdən ibarət Baş Şura tərəfindən həyata keçirildi. Eyni zamanda Baş Şuranın 7 üzvü Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, ABŞ, Belçika, Hollandiya və İsveçrənin təmsilçiləri idi. Xarici məclis üzvləri hökumət üzvü və ya məmur ola bilməz. Bu vəzifələrə yalnız maliyyə dünyasında tanınmış mütəxəssislər təyin edildi [7]. Baş Şura üzvləri arasından dövriyyədə olan fondların təmin edilməsindən məsul olan Məsələlər üzrə Komissar seçildi [7]. Reyx prezidentinin funksiyalarına yalnız Reyxsbank prezidentinin namizədliyinin təsdiqlənməsi daxildir. 1924-cü ildə Reyxsmark yeni ödəmə vasitəsi olaraq tanıdıldı. 1929-cu ildə Reyxsbankın 1.003.340 səhmləri Veymar respublikasının 10.016 sakininə, 223.148 səhm 1.288 əcnəbiyə məxsus idi[9].
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Bankgesetz vom 14. März 1875 auf Wikisource
- ↑ Matthias Wühle: Geld- und Währungspolitik der Reichsbank 1875—1914: Der Transformationsprozess der deutschen Geldverfassung. München 2011, ISBN 3-89975-736-X, S. 29f.
- ↑ Deutsche Bundesbank:Aufgabenfelder, Rechtlicher Rahmen, Geschichte, April 2006, S.13 Arxivləşdirilib 2012-01-30 at the Wayback Machine (PDF)
- ↑ "Meyers Konversationslexikon, Verlag des Bibliographischen Instituts, Leipzig und Wien, Vierte Auflage, 1885—1892, S.332". 2013-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
- ↑ Matthias Wühle: Geld- und Währungspolitik der Reichsbank 1875—1914: Der Transformationsprozess der deutschen Geldverfassung. München 2011, ISBN 3-89975-736-X, S.29ff.
- ↑ Matthias Wühle: Geld- und Währungspolitik der Reichsbank 1875—1914: Der Transformationsprozess der deutschen Geldverfassung. München 2011, ISBN 3-89975-736-X, S.27ff.
- ↑ 1 2 3 Martin Hoffmann: Zur Frage der Unabhängigkeit der Reichsbank von 1930 bis 1937. GRIN Verlag 2007, ISBN 3-638-87770-1, S. 24, S. 30, S. 31
- ↑ Reichsbankgesetz vom 30. August 1924, RGBl. II, S. 235—246.
- ↑ "Bundesarchiv: Nr. 429 Ministerbesprechung vom 3. Februar 1930: 1. Reichsbankgesetz". 2014-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.