Sarı Tağı
| Sarı Tağı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| fars. ساروتقی اعتمادالدوله | |||||||
 Sarı Tağının moğol üslubunda çəkilmiş rəsmi. | |||||||
|
|||||||
| Sələfi | Mirzə Talıb xan | ||||||
| Xələfi | Xəlifə sultan əl-Hüseyni | ||||||
| Şəxsi məlumatlar | |||||||
| Doğum tarixi | 1579 | ||||||
| Doğum yeri | Təbriz, Səfəvilər | ||||||
| Vəfat tarixi | 11 oktyabr 1645 | ||||||
| Hərbi xidmət | |||||||
| Rütbəsi | general | ||||||
Mirzə Məhəmməd Tağı (fars. میرزا محمد تقی) və ya Sarı Tağı (fars. سارو تقی) (1579, Təbriz, Şərqi Azərbaycan ostanı – 11 oktyabr 1645) — Səfəvilər dövründə xədim, öldürülənə qədər Səfəvi şahı I Səfinin (1629-1642) və onun oğlu II Abbasın (1642–1666) vəziri. Sarı Tağı erkən yaşlarında xədim işləməsi üçün yox, I Abbasın dövründə bir kişiyə təcavüz etməkdə günahlandırıldığı üçün axtalanmışdı. Ancaq daha sonra onun günahsız olduğu ortaya çıxmışdı.
Həyatı[redaktə | əsas redaktə]
Erkən dövr[redaktə | əsas redaktə]
Sarı Tağı təqribən 1579-cu ildə Təbrizdə kasıb, orta səviyyəli müsəlman ailəsində anadan olub. Onun ailəsi əmisi Xacə Qasım Əlinin ölümündən sonra biabırçı vəziyyətə düşüb.[1] Sarı Tağı gənclik dövründə İsfahan şəhərində orduda xidmət edib, daha sonra isə Ərdəbil hakimi Zülfüqar xan Qaramanlının maliyyə naziri olaraq xidmət edib.[2] O, eyni vəzifəni Qarabağ bəylərbəyliyinin mərkəzi Gəncədə and Şirvan bəylərbəyliyində icra etdikdən sonra Qarabağ bəylərbəyinin vəziri təyin edilib. Sarı Tağı 1615-ci ildə Mömin adlı dəri ustası tərəfindən ona təcavüz etməkdə günahlandırıldığı üçün I Abbasın əmri ilə axtalanıb[1] və mülkü əlindən alınıb. İttihamın yalan olduğu ortaya çıxandan sonra I Abbas Sarı Tağının mülkünü geri qaytarıb.[3]
Bir il sonra Sarı Tağı Mazandaranın hakimi və bundan bir il sonra Gilanın hakimi təyin edildi.[2] Onun hakimiyyəti dövründə bir çox bina və şəhərlərin, o cümlədən Fərahabad və Behşəhrin əsası qoyuldu.[4] 1629-cu ildə Sarı Tağı ilə arası yaxşı olan I Səfi hakimiyyətə gəldi. Həmin il Gilan və Mazandaranda Qərib şahın başçılığı ilə edilən üsyan Sarı Tağının daxil olduğu bir qrup hakim tərəfindən yatırıldı.[5][6]
1631-ci ildə Sarı Tağı şiə türbələrinin abadlaşdırılması üçün Bağdada göndərilir.[7] O, iki il sonra Mirzə Talıb xanı təhqir edir və onu öldürür. Sarı Tağının Mirzə Talıb xanı öldürməsinə səbəb onun Ordubadilərə qarşı olan nifrəti idi; Hatəm bəy Ordubadi Sarı Tağının atasının istədiyi vəzifəni ona verməmişdi. [1] Sarı Tağı Mirzə Talıb xanın İsfahandakı evini də ələ keçirir.[1]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1 2 3 4 Babaie, 2004. səh. 42-43
- ↑ 1 2 Matthee, 2011. səh. 40
- ↑ Blow, 2009. səh. 230
- ↑ Babaie, 2004. səh. 98
- ↑ Matthee, 1999. səh. 122
- ↑ Newman, 2008. səh. 75
- ↑ Matthee, 2011. səh. 41
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
- Blow, David (2009). Shah Abbas: The Ruthless King Who became an Iranian Legend. London, UK: I. B. Tauris & Co. Ltd. ISBN 978-1-84511-989-8. LCCN 2009464064.
- Matthee, Rudi (2011). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. 1–371. ISBN 0857731815.
- Babaie, Sussan (2004). Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran. I.B.Tauris. 1–218. ISBN 9781860647215.
- Matthee, Rudi (2010). "ḴALIFA SOLṬĀN". Encyclopaedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 4. 382–384.
- Matthee, Rudi (2008). "JĀNI BEG KHAN BIGDELI ŠĀMLU". Encyclopaedia Iranica, Vol. XIV, Fasc. 5. 544–545.
- Newman, Andrew J. (2008). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B.Tauris. 1–281. ISBN 9780857716613.
- Savory, Roger (2007). Iran under the Safavids. Cambridge University Press. 1–288. ISBN 0521042518.
- Roemer, H.R. (1986). "The Safavid period". The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Timurid and Safavid periods. Cambridge: Cambridge University Press. 189–351. ISBN 9780521200943.
- Matthee, Rudi (1999). The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600-1730. Cambridge University Press. 1–290. ISBN 0521641314.