Semantik viki

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Semantik viki — səhifələrində təsvir olunan biliklərin əsas modelinə malik olan viki. Adi və ya sintaktik vikilərdə strukturlaşdırılmış mətn və tipsiz hiperlinklər var. Semantik vikilər semantik sorğular vasitəsilə verilənlər bazası[1][2] kimi sorğulana və ya ixrac edilə bilən yollarla səhifələr daxilindəki məlumatlar və səhifələr arasındakı əlaqələr haqqında məlumatları tutmaq və ya müəyyən etmək imkanı verir.

Semantik vikilər ilk dəfə 2000-ci illərin əvvəllərində təklif edilmiş və 2005-ci ildə ciddi şəkildə tətbiq olunmağa başlamışdır.[3][4] 2021-ci ildən etibarən tanınmış semantik viki mühərrikləri "Semantic MediaWiki" və "Wikibase"dir.[5]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Semantik viki" termininin məlum olan ilk istifadəsi 2001-ci ilin yanvarında Endi Dinqli tərəfindən dərc edilmiş "Usenet" postu idi.[6] Texniki bir məqalədə məlum olan ilk təsviri avstriyalı tədqiqatçı Leo Sauermann tərəfindən 2003-cü ildə çap edilən bir məqalədə olmuşdur.[7]

Mövcud semantik viki proqramlarının bir çoxu 2000-ci illərin ortalarında başlamışdır, o cümlədən "ArtificialMemory"[8] (2004), "Semantic MediaWiki" (2005), "Freebase" (2005) və "OntoWiki" (2006).

2006-cı ilin iyun ayında Monteneqroda Avropa Semantik Veb Konfransı ilə birlikdə semantik vikilərə həsr olunmuş ilk görüş – "SemWiki" seminarı keçirilmişdir.[9] Bu seminar 2010-cu ilə qədər hər il davam edirdi.[10]

2008-ci ilin mart ayında dünyanın ən böyük vikiferması olan "Wikia" istək əsasında bütün vikiləri üçün "Semantic MediaWiki"dən istifadəni təmin etmiş və beləliklə, onların yerləşdiyi bütün vikilərin semantik viki kimi fəaliyyət göstərməsinə icazə vermişdir.[11] Buna baxmayaraq, 2013-cü ildə "MediaWiki" 1.19 versiyasına təkmilləşdirildikdən sonra onlar performans problemi səbəbindən yeni sorğular üçün "Semantic MediaWiki"-ni dəstəkləməyi dayandırmışdılar.[12]

"Google" 2010-cu ilin iyulunda "Freebase"in arxasında duran şirkət olan "Metaweb"i satın almışdır.[13]

Proqram təminatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Semantik funksionallığı təmin edən bir sıra viki applikasiyaları var. "OntoWiki" kimi bəzi müstəqil semantik viki applikasiyaları mövcuddur. Digər semantik viki proqram təminatı standart wiki proqram təminatına əlavələr və ya plaginlər kimi strukturlaşdırılmışdır. Bunlardan ən məşhuru "MediaWiki"nin uzantısı olan "Semantic MediaWiki"dir. Başqa bir misal "XWiki" üçün SemanticXWiki uzantısıdır.[14]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Semantic Wikis and Disaster Relief Operations Arxivləşdirilib 2023-11-17 at the Wayback Machine, Soenke Ziesche, xml.com, December 13, 2006
  2. ↑ Semantic Wikis: A Comprehensible Introduction with Examples from the Health Sciences Arxivləşdirilib 2017-02-08 at the Wayback Machine, Maged N. Kamel Boulos, Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence, Vol. 1, No. 1, August 2009
  3. ↑ A semantic wiki for collaborative knowledge formation Arxivləşdirilib 2023-11-17 at the Wayback Machine, Sebastian Schaffert, Andreas Gruber, and Rupert Westenthaler, Research Report, Knowledge-based Information Systems Group, Salzburg Research, Austria, November 23, 2005
  4. ↑ IkeWiki: A semantic wiki for collaborative knowledge management Arxivləşdirilib 2023-11-17 at the Wayback Machine, Sebastian Schaffert, Proceedings of the 15th IEEE International Workshops on Enabling Technologies: Infrastructure for Collaborative Enterprises (WETICE'06), June 6, 2006
  5. ↑ Comparison of Semantic MediaWiki and Wikibase
  6. ↑ Şablon:Cite newsgroup
  7. ↑ Leo Sauermann. "The Gnowsis-Using Semantic Web Technologies to build a Semantic Desktop" (PDF). Technical University of Vienna. 2003. 2007-08-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2007-06-20.
  8. ↑ Dr. Lars Ludwig. "Extended Artificial Memory. Toward an integral cognitive theory of memory and technology" (pdf). Technical University of Kaiserslautern. 2013. 2019-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-07.
  9. ↑ "Call for Papers: SemWiki 2006". 2007-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-17.
  10. ↑ "SemWiki.org". 2009-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-17.
  11. ↑ Wikia offers Semantic MediaWiki hosting Arxivləşdirilib 2023-11-17 at the Wayback Machine, semantic-mediawiki.org, March 12, 2008
  12. ↑ "Semantic Mediawiki gone from Wikia forever?". 2018-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-17.
  13. ↑ Deeper understanding with Metaweb Arxivləşdirilib 2010-07-18 at the Wayback Machine, Official Google Blog, July 16, 2010
  14. ↑ Semantic XWikiExtension Arxivləşdirilib 2023-11-17 at the Wayback Machine, ObjectSecurity Ltd, November 16, 2012

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Semantik_viki&oldid=7333649"