Sovet senzurasının xronologiyası
Naviqasiyaya keçin
Axtarışa keçin
Sovet senzurasının xronologiyası — 1917-ci ilin oktyabr ayından 1991-ci ilin oktyabr ayına qədər RSFSR və SSRİ-də senzurayla ilə bağlı baş verən hadisələr.
Sovet senzurasının dövrləşdirmə tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tarix elmləri doktoru, Rusiya Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivinin direktoru Tatyan Qoryayeva sovet senzurasının inkişafını iki əsas tarixi mərhələyə ayırır:[1]
- 1917–1930-cu illər — təşəkkül və bərqərar olma dövrü
- 1940-cı illər— 1991-ci il — durğunluq dövrü
Daha ətraflı dövrləşdirmə imkanı institusional yanaşmanın istifadəsi zamanı yaranır:[1]
- 1917–1922 — İnqilabi Hərbi Şura, Çeka, Narkompros zamanı müəssisə senzurası dövrü;
- 1922–1930 — dövlət senzura sisteminin təşkil edilməsi və təşəkkülü;
- 1930–1953 — Ədəbiyyat və nəşriyyat məsələləri üzrə baş idarə (Qlavlit) Narkomprosun tərkibində fəaliyyəti (1953-cü ildə Qlavlit qısa müddətə DİN tabeliyində idi);
- 1953–1966 — müvəqqəti liberallaşdırılma dövrü;
- 1966–1987 — senzura sisteminin durğunluq dövrü;
- 1987–1991 — Qlavlitdə islahat aparma cəhdləri fonunda sistemin dağılması;
Sovet Rusiyasında senzuranın tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]
- RSFSR Xalq Komissarları Soveti 1917-ci il oktyabrın 27-də (9 noyabr) (Petroqradda hakimiyyətin ələ keçmirilməsindən 2 gün sonra) "Mətbuat haqqında dekret" çıxartdı[2] Bu dekret əsasında 1917-ci ilin oktyabrından 1918-ci ilin iyununadək 470-dən çox müxalifət qəzetləri ya bağlanıldı yada fəaliyyətini dayandırdı.[3].
- 1917-ci il noyabrın 4-də (17) Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi səs çoxluğu ilə bolşevik fraksiyasının Xalq Komissarları Sovetinin mətbuata aid siyasətini dəstəkləyən qətnaməsini qəbul etdi.
- 1917-ci il noyabrın 8-də Xalq Komissarları Soveti tərəfindən "Elanların çapına monopoliya" dekreti buraxıldı və ona əsasən, ancaq hökumət nəşrləri elanları çap edə bilərdilər[4].
- 1918-ci il yanvarın 28-də Xalq Komissarları Soveti "Mətbuatın inqilabi tribunalı haqqında" dekreti qəbul elədi, ona əsasən, "əksinqilabi çıxışlara" görə cərimə və qəzetin bağlanmasından tutmuş azadlıq və ya siyasi hüquqlarından məhrum edilməsinə qədər müxtəlif cəzalar tətbiq oluna bilərdi[1].
- 1918-ci il martın 4-də XKS özəl kinematoqrafı sovetlərə tabe edən "Kino müəssisəsi nəzarəti haqqında" qərarı qəbul elədi[5].
- 1918-ci ilin iyununda Hərbi İşlər üzrə Xalq komissarlığının operativ şöbəsi nəzdində Hərbi-senzura şöbəsi yaradıldı[3].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 История советской политической цензуры. Документы и комментарии. M.: Rossiyskaya politiçeskaya ensiklopediya. Tərtibatçı Tatyana Qoryayeva. 1997. ISBN 5-86004-121-7.
- ↑ Декрет о печати // Декреты Советской власти. М.: Politizdat. 1957.
- ↑ 1 2 Gennadi Jirkov. История цензуры в России XIX—XX вв. Учебное пособие. M.: ASPEKT PRESS. 2001. ISBN 5-7567-0145-1.
- ↑ "Декрет СНК РСФСР от 08.11.1917 о государственной монополии на печатание объявлений". 2012-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 mart 2009.
- ↑ A. Surov. "Краткий обзор цензурной политики советского государства". 2011-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 mart 2009.