Türkiyədə maoçu üsyan
| Türkiyədə maoçu üsyan | |
|---|---|
| Tarix | 12 sentyabr 1980 |
Türkiyədə maoçu üsyan və ya maoçular tərəfindən Xalq müharibəsi (türk. Halk savaşı) — 1970-ci illərin əvvəllərində Türkiyə hökuməti ilə maoçu üsyançılar arasında Türkiyənin şərqində davam edən aşağı səviyyəli üsyan. Üsyanın gərginliyi 1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərdə azalmış, daha böyük Türkiyə–PKK münaqişəsi fonunda kənarda qalmışdır. Aşağı səviyyəli silahlı hücumlar maoçu üsyançı qruplaşmalar tərəfindən həyata keçirilməkdə davam edir. Bu qruplaşmalar arasında ən əhəmiyyətliləri Türkiyə Kommunist Partiyası/Marksist–Leninistin silahlı qanadı Türkiyə Fəhlə və Kəndlilərin Qurtuluş Ordusu (TFKQO), həmçinin Maoçu Kommunist Partiyasının silahlı qanadları Xalq Qurtuluş Ordusu (XQO) və Xalq Partizan Qüvvələridir (XPQ).
Zəmin[redaktə | mənbəni redaktə et]
24 aprel 1972-ci ildə İbrahim Qaypaqqayanın başçılıq etdiyi radikal qrup tərəfindən Türkiyə Kommunist Partiyası/Marksist–Leninist (TKP/ML) təsis edilmişdir və onlar xalq müharibəsi elan etmişdilər. Buna baxmayaraq, bir il sonra Qaypaqqaya həbs edilmiş, işgəncələrə məruz qalmış və öldürülmüşdür. Partiya 1978-ci ildə ilk konfransını keçirmiş və partizan müharibəsi planını təsdiqləmişdir, lakin silahlı üsyan ideyası nəzəri olaraq qalmış və çox az irəliləyiş əldə edilmişdir.[1]
17 may 1985-ci ildə TKP/ML İstanbulda milyonlarla televiziya tamaşaçısına axşam xəbərlərinin saundtrekini əvəz edərək təbliğat mesajı vermişdir.[2]
Üsyan[redaktə | mənbəni redaktə et]
TKP/ML-nin hərbi qanadı olan Türkiyə Fəhlə və Kəndlilərin Qurtuluş Ordusu (TİKKO) 1970-ci illərin sonu və 1980-ci illər boyu əhalisi Maoist partizan müharibəsini qisas kimi görən Tunceli vilayətində silahlı və partizan hərəkətləri həyata keçirib. 1938-ci ildə Dersim üsyanının yatırılmasına görə [3] TİKKO bu dövrdə Tunceli və Qara dəniz bölgələrinin dağlıq ərazilərində partizan döyüşləri apararaq zirvəyə çatdı. [4]
2000-ci ildə Türkiyə təhlükəsizlik qüvvələri Tokat və Sivas vilayətlərində TİKKO qiyamçılarına qarşı əməliyyatlara başlayıb. 12 sığınacaq aşkar edərək, onlar doqquz pulemyot, dörd reaktiv yaylım atəşi, qumbaraatan və partlayıcı maddələr, həmçinin 10 ton ərzaq və dərman aşkar ediblər. [5]
Mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- "Grup Munzur" və "Grup Yorum" kimi musiqi qruplarının bəzi mahnıları Dərsimdəki üsyanı xatırladır.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "History of the Communist Movement in Turkey". www.bannedthought.net. 12 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 September 2017.
- ↑ A World to Win Magazine, 1985, "TKP/ML seizes the airwaves 8PM News Break"
- ↑ Construction of a Nation: The Early Years of the Turkish Republic and Dersim Events
- ↑ Turkey and the War on Terror: "For Forty Years we Fought Alone", page 27
- ↑ "Hürriyet Daily News". 15 May 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2014.