Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi
tac. Осорхонаи миллии бостоншиносии Тоҷикистон
Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi Düşənbə
Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi Düşənbə
Xəritə
Əsası qoyulub 1934
Mövzu Arxeologiya və Etnoqrafiya
Ölkə
Yerləşir Düşənbə
Ünvan Düşənbə, st. Rəcəbov, 7
Telefon (992-37) 227-13-50
(992-37) 221-37-42
İş rejimi Bazar günü:İstirahət günü
Çərşənbə axşamı: 10:00 - 17:00
Çərşənbə: 10:00 - 17:00
Cümə axşamı: 10:00 - 17:00
Cümə: 10:00 - 17:00
Şənbə: 10:00 - 16:00
Bazar: 10:00 - 14:00
Bilet 15 Somoni
38°33′48″ şm. e. 68°47′56″ ş. u.
afc.ryukoku.ac.jp/tj/
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi (tac. Осорхонаи миллии бостоншиносии Тоҷикистон) — Tacikistanın paytaxtı Düşənbədə yerləşir. Muzey xüsusilə Pəncəkənd freskaları ilə məşhurdur.[1][2]

Muzeyin yaranma tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tacikistan Milli Arxeologiya Muzeyi 1934-cü ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Tacikistan bazasının Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri və Ekspedisiya Tədqiqatları Sərgisi əsasında yaradılmışdır. Həmin dövrdə muzeydə cəmi 530 eksponat var idi. Zamanla muzeyin kolleksiyası arxeoloji və etnoqrafik tapıntılarla, o cümlədən keramika, metal, silahlar, zərgərlik, numizmatika, əlyazmalar, heykəltəraşlıq, məişət əşyaları, tikmələr, Tacikistan xalqlarının təsviri incəsənəti və mədəniyyəti abidələri ilə doldu.[3] Muzeydə region tarixinin müxtəlif dövrlərinə aid tək və təsadüfi tapıntıların toplandığı numizmatika şöbəsi yaradılmışdır. Əvvəlcə muzeyin bütün kolleksiyası Tacikistan SSRİ Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunun dar otaqlarında və zirzəmilərində (anbarlarında) yerləşirdi. Tacikistan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra müxtəlif qeyri-hökumət təşkilatları və xarici ölkələrin səfirlikləri muzeyin təchiz olunması üçün qrantlar ayırmağa başlayıblar.[4] 4 aprel 1996-cı ildə muzey 2001-ci ildə açılmış Tacikistan Elmlər Akademiyasının Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun nəzdində Tacikistanın Milli Qədim Əsərlər Muzeyi adlandırıldı. Bu, idarə muzeyidir, lakin eyni zamanda, dövlət səviyyəsində kolleksiyalarının dəyərinin və əhəmiyyətinin etirafına çevrilmiş milli statusa malikdir. Muzey Düşənbənin ən çox ziyarət edilən muzeylərindən biridir. Turistlər, məktəblilər və tələbələr üçün görməli yerlərə və tematik ekskursiyalar keçirilir. Muzey eksponatları tez-tez xaricdə keçirilən sərgilərdə nümayiş etdirilir.[5]

Muzeyin eksponatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muzeyin ən qədim eksponatları ibtidai insan Kuldarın yaşadığı yerdən 950 min il əvvələ aid əsərlərdir. Muzey YUNESKO-nun Ümumdünya irsi siyahısı daxil edilmiş Sarazm kənd təsərrüfatı məskənindən eneolit ​​və tunc dövrlərinə aid əşyalarla fəxr edir. Amudərya çayının sahilindəki Taxti-Sangin yaşayış məntəqəsində (Kubadian rayonu, Xatlon vilayəti) qazılmış Oksus məbədinin ellinistik dövrünə aid tapıntılar unikaldır. Herakl obrazında Makedoniyalı İsgəndərin portreti, akınağın qınını, ov səhnəsini əks etdirən lövhə və fil sümüyündən olan digər əşyalar dünya incəsənətinin şah əsərlərindəndir. Çay tanrısı Marsyasın kiçik heykəlciyinə, həmçinin heykəltəraşlıq və memarlıq parçalarına xüsusi diqqət yetirilir. Oksus məbədinin tapıntıları iki mədəniyyətin - yerli və qədim yunan mədəniyyətinin sintezinin bariz nümunəsidir.

Muzeydə nümayiş etdirilən qədim Pəncikentin divar rəsmləri (V-VIII əsrlər) dünya mədəniyyətinin qızıl fonduna daxil olmuşdur. Bu kolleksiyadakı almaz dəfələrlə dünyanın ən məşhur muzeylərində nümayiş etdirilən arfaçının obrazıdır. Tacikistanın digər bölgələrindən olan sarayların, məbədlərin və monastırların divar rəsmləri də maraqlıdır: Bunjikat, Ajinateppi, Kalai-Kafirnigan və Xulbuk. Erkən orta əsrlərə aid Buncikat yaşayış məntəqəsindəki (Suqd vilayəti, Şahristan rayonu) hökmdarın sarayında Firdovsinin “Şahnamə” poemasından səhnələr olan timpanın virtuoz oyma işi ziyarətçiləri heyrətə gətirir.[6]

Budda nirvanada[redaktə | mənbəni redaktə et]

Budda nirvanası Milli Muzeydə

Bütün Tacikistanın ən məşhur və qiymətli muzey eksponatı adətən muzeydə nümayiş etdirilən Budda nirvanada heykəli adlanır. Uzunluğu 12,85 m, çəkisi 5,5 ton olan heykəl Acına-təpədə erkən orta əsrlərə aid Buddist monastırının arxeoloji tədqiqatları zamanı aşkar edilib və bu gün dünyada Buddizmin ən böyük və ən qədim abidələrindən biridir. Professor Boris Litvinski 1966-cı ildə Buddanın gil heykəlini kəşf etmişdi.[7] Heykəl eramızın VI—VIII-ci əsrlərinə aiddir. Heykəlin bəzi hissələri bir-birindən fərqlənir, çünki VII əsrdə ərəb istilası zamanı heykəl zədələnmişdir. Ondan yalnız bədənin aşağı hissəsi və başı qalmış, bədənin orta hissəsi isə 1990-cı illərin ortalarında Vera Fominsin başçılıq etdiyi Ermitaj bərpaçıları komandası tərəfindən bərpa edilmişdir. Tədqiqatdan sonra heykəl Tacikistanın Milli Arxeologiya Muzeyində sərgilənib.[8] 1999-cu ildə Acına-Təpə Buddist kompleksi Budda heykəli ilə birlikdə Tacikistanda YUNESKO-nun mədəni irsinə namizədlər siyahısına daxil edilmişdir.[9] 2001-ci ildə Tacikistanın müstəqilliyinin 10-cu ildönümü münasibətilə ABŞ hökuməti heykəlin bərpası üçün 30.000 dollar məbləğində qrant ayırmışdır.[10] Həmin dövrdə bu heykəlin bir neçə nüsxəsi yaradılmışdır.

Muzey yerləşir[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muzey Tacikistan Respublikasının paytaxtı Düşənbə şəhərinin mərkəzində iki mərtəbəli binada yerləşir. Onun ekspozisiyası və fondları A.Doniş adına Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun elmi ekspedisiyalarının və Rusiya, Fransa, Almaniya, İtaliya və digər ölkələrin alimlərinin iştirak etdiyi beynəlxalq arxeoloji ekspedisiyaların nadir arxeoloji materialları ilə zənginləşməkdə davam edir. Muzey Düşənbənin ən çox ziyarət edilən muzeylərindən biridir.

Artefaktlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Pencikent divar
    Pencikent divar
  • Kalai Kafirnigandan olan divar.[11]
    Kalai Kafirnigandan olan divar.[11]
  • Pencikentdən divar
    Pencikentdən divar
  • Bəzəkli saxsı qablar
    Bəzəkli saxsı qablar
  • Aslan və ilahə Anahita, Pencikent, 6-8-ci küçə
    Aslan və ilahə Anahita, Pencikent, 6-8-ci küçə

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Ibbotson, Sophie; Lovell-Hoare, Max. Tajikistan. Bradt Travel Guides. 89. ISBN 978-1-78477-054-9.
  2. ↑ ABIA: South and Southeast Asian Art and Archaeology Index: Volume Three – South Asia. BRILL. ISBN 978-90-04-19388-8.
  3. ↑ "Tacikistan mədəniyyət abidələri". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-07.
  4. ↑ "Qrant ayrılması". 2021-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
  5. ↑ "Muzey haqqında". 2023-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2009-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-14.
  7. ↑ Litvinsky B. A., Zeimal T. I. Acına-təpə: Memarlıq. Rəsm. Heykəltəraşlıq. Qədim sənət abidələri (10000 nüs.). M.: İncəsənət (nəşriyyat). Tacikistan SSR Elmlər Akademiyasının Əhməd Doniş adına Tarix İnstitutu. 1971.
  8. ↑ "The sleeping Buddha" (ingilis). OrexCA. 2018-12-19 tarixində arxivləşdirilib.
  9. ↑ Buddhistic cloister of Ajina-Tepa — UNESCO World Heritage Centre Arxivləşdirilib 2020-01-31 at the Wayback Machine (ing.)
  10. ↑ ""Budda nirvananın" bərpası üçün qrant ayrılıb". 2020-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-05.
  11. ↑ Baumer, Christoph. History of Central Asia, The: 4-volume set (ingilis). Bloomsbury Publishing. 18 April 2018. səh. 204. ISBN 978-1-83860-868-2.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tacikistan_Milli_Arxeologiya_Muzeyi&oldid=7385320"