Takahaşi Yoşitoki
| Takahaşi Yoşitoki | |
|---|---|
| yap. 高橋 至時 | |
| Doğum tarixi | 22 dekabr 1764 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 fevral 1804 (39 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Fəaliyyəti | alim |
Takahaşi Yoşitoki (高橋至時?, 22 dekabr 1764, Osaka – 15 fevral 1804, Edo[d]) – Edo dövründə yaşamış Yaponiya astronomu və təqvim islahatçısı. Onun tərəfindən tərtib olunmuş Kansey təqvimi 1798-ci ildə istifadə olunmağa başlanmışdır. Kartoqraf İno Tadatakanın müəllimi olmuşdur.
İlk illəri və karyerası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Takahaşi Yoşitoki 1764-cü ildə Yaponiyanın Osaka şəhərində doğulmuşdur.[1] Atası Takahaşi Tokuciro aşağı rütbəli məmur idi.[1] O, gənc yaşlarından etibarən riyaziyyata maraq göstərmişdir.[1] 1779-cu ildə atasının peşəsini götürmüş, boş vaxtlarını intellektual fəaliyyətə həsr etməyə qərar vermişdir.[1] 1787-ci ildə təqvim alimi Asada Qoryudan dərslər almağa başlamışdır.[1] O, Asadanın digər tələbəsi olan Hazama Şiqetomi ilə yaxın əlaqələr qurmuşdur.[1]
Takahaşi Asadanın dəstəyi ilə daha dəqiq Ay təqvimi hazırlamaq üçün riyaziyyat və müşahidə texnikalarını öyrənməyə davam etmişdir.[1] Asadanın məktəbində İqnats Köqler tərəfindən redaktə olunmuş "Təqvim elmi və astronomiya kompendiumuna sikvel" əsərini oxuyaraq Kepler qanunları və Covanni Kassininin Günəş ilə Ayın hərəkətləri haqqında olan işləri ilə tanış olmuşdur.[1]
Elmi töhfələri
[redaktə | mənbəni redaktə et].jpg)
Asada məktəbinin reputasiyasının güclənməsi və elmdə əldə olunan irəliləyişlərlə əlaqədar olaraq Tokuqava şoqunluğu Horyaku təqviminin köhnəldiyi və təqvim islahatının vacib olduğu qənaətinə gəlmişdir.[1] Təqvim islahatı layihəsinə Asada dəvət olunsa da, xəstə olduğu üçün Takahaşi və Hazamanı məsləhət görmüşdür.[1] Onlar Edo şəhərinə getmiş və Takahaşi 1795-ci ildə Astronomiya bürosuna qəbul edilmişdir.[1] Təqvim islahatı üçün planlar 1797-ci ildə tamamlanmış və Kansey təqvimi adlı yeni təqvim 1798-ci ildə rəsmi olaraq istifadə olunmağa başlamışdır.[1]
Takahaşi hesab edirdi ki, Ay təqviminin dəqiq olması üçün coğrafi uzunluqların və enliklərin də dəqiq hesablanması lazımdır.[1] O, tələbəsi İno Tadatakanın köməyi ilə milli ölçmə işi başlatmışdır.[1] Gördükləri iş nəticəsində Yaponiya ilə bağlı böyük xəritə kolleksiyası yaranmışdır.[1] O, İnonun coğrafi uzunluqlar və enliklər haqqındakı işlərinə böyük təsir göstərmişdir.[1]
Takahaşi Qərbdən bir çox ideya götürmüş, trepidasiya üçün episiklik nəzəriyyə üzərində işləmişdir.[1] O, Jerom Lalandın "Astronomiya haqqında traktat" əsərinin holland versiyasını tərcümə etməyə başlamış və "Laland astronomiyasının təhlili" adlı əsər tərtib etmişdir.[1] Lakin əsərin tərcüməsini tamamlaya bilməmişdir.[1] Həyatının sonlarına doğru planetlərin hərəkətini hesablamaq üçün dəqiq metodlar hazırlamağa çalışmışdır.[1]
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Takahaşinin iki oğlu da astronom olmuşdur.[1] O, öləndə böyük oğlu Takahaşi Kaqeyasu atasının Astronomiya bürosundakı yerini tutmuşdur.[1] İkinci oğlu Takahaşi Kaqesuke isə Şibukava ailəsi tərəfindən qəbul edilmişdir.[1]
Takahaşi Kaqesuke atasının yarımçıq işini götürərək Jerom Lalandın əsərinin tərcüməsini başa çatdırmışdır.[1]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Biographical Encyclopedia of Astronomers (ingiliscə). Springer. 2007. səh. 1121. ISBN 9780387304007. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2022.