Tlinkit dili

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search

Tlinkit dili (tlingit, koloş dili, öz adlanması Lingít - " ɬɪŋkɪ́t" ) — Alyaskanın cənub-şərqində və Kanadanın qərbində yaşayan tlinkitlilərin dili. Na-dene dil ailəsinə aiddir. XXI əsrin əvvəllərinə cəmi 140 nəfər tilingit dilini bilən qalmışdı, onlar da iki dilli idi ( ikinci dil - ingilis dili).

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tlinkit dilinin tarixi yazılı mənbələr olmadığından hələ də tam öyrənilməyib. Avropa xalqları ilə tlinkitlər ilk dəfə 1790-cı ildə qarşılaşıblar. Hətta bundan sonra da XX əsrin başlanğıcına qədər xalq haqqında yarımçıq məlumatlar var. Hesab edilir ki, dil Alyaskanın Ketçikan ərazisindən şimala doğru yayılıb, belə ki, cənubdan şimala doğru irəlilədikcə dilin mühafizəkar xarakteri itir. Aralarında böyük məsafə olmağına baxmayaeraq tlinkit dilinin bəzi dialektləri ilə eyak dili arasında oxşar cəhətlər çoxdur.  

Yazılış[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tlinkit dilində 1840-ci ildən kiril əlifbası ilə dini mətnlər çap edilib. XX əsrin əvvəlinə bu əlifba sıradan çıxıb. Hal-hazırda ABŞ və Kanadada tlinkit dili üçün latın qrafikasından istifadə edilir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Beck, David. (2001). «Conventionality and lexical classes», pp. 19–26 in Proceedings of WSCLA 5: The Workshop on Structure and Constituency in Languages of the Americas, Gessner, Suzanne; Oh, Sunyoung; & Shiobara, Kayono (eds.). Volume 5 of Working Papers in Linguistics. University of British Columbia: Vancouver, British Columbia.
  • Bird, Sonya. (2001). «What is a word? Evidence from a computational approach to Navajo verbal morphology», pp. 27–35 in Proceedings of WSCLA 5: The Workshop on Structure and Constituency in Languages of the Americas, Gessner, Suzanne; Oh, Sunyoung; & Shiobara, Kayono (eds.). Volume 5 of Working Papers in Linguistics. University of British Columbia: Vancouver, British Columbia.
  • Boas, Franz. (1917). Grammatical notes on the language of the Tlingit Indians. University of Pennsylvania Museum anthropological publications.
  • Cable, Seth. (2004). A metrical analysis of syncope in Tlingit. Manuscript. [1]
  • Dauenhauer, Nora M.; & Dauenhauer, Richard (Eds.). (1987). Haa Shuká, Our Ancestors. Number 1 in Classics of Tlingit Oral Literature. University of Washington & Sealaska Heritage Foundation: Seattle, Washington.
  • ——— (1990). Haa Tuwunáagu Yís, For Healing Our Spirit. Number 2 in Classics of Tlingit Oral Literature. University of Washington & Sealaska Heritage Foundation: Seattle, Washington.
  • ——— (Eds.). (1994). Haa K̲usteeyí, Our Culture: Tlingit life stories. Number 3 in Classics of Tlingit Oral Literature. University of Washington & Sealaska Heritage Foundation: Seattle, Washington.
  • ——— (Eds.). (1995). «A Tlingit ceremonial speech by Willie Marks», pp. 239–244 in Dürr, M; Renner, E.; & Oleschinski, W. (Eds.), Language and Culture in Native North America: Studies in honor of Heinz-Jürgen Pinnow. Number 2 in LINCOM Studies in Native American Linguistics. LINCOM: Munich, Germany. ISBN 3-89586-004-2.
  • ——— (2000). Beginning Tlingit, 4th ed. Sealaska Heritage Foundation Press: Juneau, Alaska. ISBN 0-9679311-1-8. First edition 1994.
  • ——— (2002). Lingít X̲'éinax̲ Sá! Say it in Tlingit: A Tlingit phrase book. Sealaska Heritage Institute: Juneau, Alaska. ISBN 0-9679311-1-8.
  • ——— (2002). Intermediate Tlingit (draft). Manuscript.
  • Dauenhauer, Richard. (1974). Text and context of Tlingit oral tradition. PhD dissertation. University of Wisconsin: Madison, Wisconsin.
  • Dryer, Mattew. (1985). «Tlingit: An object-initial language?», Canadian Journal of Linguistics 30:1-13.
  • Goddard, Pliny Earle. (1920). «Has Tlingit a genetic relationship to Athapascan», International Journal of American Linguistics 1:266-279.
  • Leer, Jeffery A. (1979). Proto-Athabaskan Verb Stem Variation, Part One: Phonology. Volume 1 in Alaska Native Language Center Research Papers. Alaska Native Language Center: Fairbanks, Alaska.
  • ——— (1990). Tlingit: A portmanteau language family? In P. Baldi (Ed.), Linguistics change and reconstruction methodology (pp. 73–98). Mouton de Gruyter: Berlin, Germany.
  • ——— (1991). The Schetic Categories of the Tlingit verb. PhD dissertation. University of Chicago Department of Linguistics: Chicago, Illinois.
  • ——— (2000). «The negative/irrealis category in Athabaskan-Eyak-Tlingit», ch. 6 pp. 101–138 in The Athabaskan Languages: Perspectives on a Native American Language Family, Fernald, Theodore B. & Platero, Paul R. (eds.). Volume 24 in Oxford Studies in Anthropological Linguistics. Oxford University Press: Oxford, England. ISBN 0-19-511947-9.
  • Leer, Jeff; Hitch, David; & Ritter, John. (2001). Interior Tlingit Noun Dictionary: The dialects spoken by Tlingit elders of Carcross and Teslin, Yukon, and Atlin, British Columbia. Yukon Native Language Center: Whitehorse, Yukon. ISBN 1-55242-227-5.
  • Naish, Constance M. (1966). A syntactic study of Tlingit. Master’s dissertation. University of North Dakota.
  • Naish, Constance M.; & Story, Gillian L. (1973). Tlingit verb dictionary. Summer Institute of Linguistics: College, Alaska.
  • ——— (1996). The English-Tlingit dictionary: Nouns (3rd ed.; H. Davis & J. Leer, Eds.). Sheldon Jackson College: Sitka, Alaska. (Revision of the Naish-Story dictionary of 1963.)
  • Pinnow, Heinz-Jürgen. (1962). «Two problems of the historical phonology of Na-Dene languages». International Journal of American Linguistics, 28:162-166.
  • ——— (1966). Grundzüge einer historischen Lautlehre des Tlingit: ein Versuch. Wiesbaden: Harrassowitz.
  • ——— (1976). Geschichte der Na-Dene-Forschung. (Indiana : Beihefte ; 5). Berlin: Mann. ISBN 3-7861-3027-2
  • Swanton, John. (1911). «Tlingit», pp. 159–204 in Handbook of American Indian Languages. U.S. Government Printing Office: Washington, D.C.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tlinkit_dili&oldid=5687178"