41°35′59″ şm. e. 44°05′26″ ş. u.HGYO

Tsalka bələdiyyəsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Rayon
Salka bələdiyyəsi
gürc. წალკის მუნიციპალიტეტი (tsalkis munitsipaliteti)
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]

41°35′59″ şm. e. 44°05′26″ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Barmaqsız
İcra başçısı Revaz Şavloxaşvili[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1930
Sahəsi 1050.6[2] km²
Əhalisi
Əhalisi 23 500[3] nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi 53xx[4]
Rəsmi sayt
Salka bələdiyyəsi gürc. წალკის მუნიციპალიტეტი (tsalkis munitsipaliteti) xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Salka bələdiyyəsi[5], Barmaqsız bələdiyyəsi[6][7] — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresində inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Salka şəhəridir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tsalka rayoyu 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. Buna qədər əraziləri 1921-1929-cu illərdə Tiflis qəzasına daxil idi. 1 yanvar 1931-ci il tarixinə olan inzibati-ərazi bölgüsünə əsasən Tsalka rayonu 1.060 km² ərazini, bu ərazidə yerləşən 7 kənd sovetliyinə daxil olan toplam 44 kəndi və bu kəndlərdə yaşayan 35.163 nəfər əhalini əhatə edirdi, rayonun inzibati mərkəzi Güney Qala kəndi idi. 22 dekabr 1932-ci ildə Barmaqsız kəndinin adı dəyişdirilərək Tsalka qəsəbəsi adlandırıldı.[6][7][8] Yeni inzibati bölgüyə əsasən Tsalka qəsəbəsi Tsalka rayonunun inzibati mərkəzi oldu.

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Barmaqsız bələdiyyəsi sıx hidroşəbəkəyə malikdir. Bələdiyyə ərazisində çoxlu sayda iri və xırda çaylar axır. Ən böyük çayı Borjomi ərazisində mənbəyini götürən Anaxatır çayıdır. İqlimi dağ iqlimidir. Orta illik temperatur 5,9 °C. İllik orta yağıntı miqdarı 600–740 mm-dir.

İnzibati-ərazi bölgüsü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tsalka rayonunun əhalisi[3]
1.1.1989 r.t. 1.1.2002 r.t. 1.1.2014 r.t.
44 187 20 226 18 849

Milli tərkibi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2006-cı ilin iyul ayına olan rəsmi təxminə əsasən Tsalka rayonunun 22.6 min nəfər əhalisnin 11 min nəfərini və ya 48.7 %-ni ermənilər, 8 min nəfərini və ya 35.4 %-ni gürcülər, 1.8 min nəfərini və ya 8 %-ni azərbaycanlılar, 1.5 min nəfərini və ya 6.6 %-ni urumlar, 0.3 min nəfərini və ya 1.3 %-ni isə digərləri təşkil edir.[9] Əhalisinin sıxlığı hər km²-də 20 nəfərdir. Əhalinin 85%-ni kənd əhalisi təşkil edir.

Tsalka rayon əhalisinin milli tərkibi
Etnik qrup 1939 sa.[10] Nisbəti 1979 sa.[11] Nisbəti[11] 1989 sa.[12] Nisbəti[12] 2002 sa.[13][14] Nisbəti[13]
cəmi 40 286 100 % 49 340 100 % 44 438 100 % 20 888 100 %
erməni 11 726 29.11 % 13 996 28.37 % 12 671 28.51 % 11 484 54.98 %
urum 21 992 54.59 % 30 811 62.45 % 27 127 61.04 % 4 589 21.97 %
gürcü 1 147 2.85 % 1 710 3.47 % 1 613 3.63 % 2 510 12.02 %
azərbaycanlı 1 724 4.28 % 2 231 4.52 % 2 281 5.13 % 1 992 9.54 %
rus 1 578[15] 3.92 % 360 0.73 % 320 0.72 % 125 0.6 %
osetin 91 0.23 % 99 0.2 % 82 0.18 % 18 0.09 %
ukraynalı 469[15] 1.16 % 31 0.06 % 72 0.16 % 3 0.01 %
abxaz ... ... 1 0.00 % ... ... 2 0.01 %
kürd və yezidi 3 0.01 % 7 0.01 % 4 0.01 % 2 0.01 %
alman 1 426 3.54 % ... ... ... ... ... ...
yəhudi 21 0.05 % 8 0.02 % ... ... ... ...
ləzgi 3 0.01 % ... ... ... ... ... ...
assuriyalı 3 0.01 % ... ... ... ... ... ...
digər 103 0.24 % 86 0.17 % 268 0.6 % 163 0.78 %

Yaşayış məntəqələri üzrə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yaşayış məntəqəsinin adı Əhalinin sayı (2002) Əsas əhalisi
Aşqala 2043 99% erməni
Qızılkilsə 1848 98% erməni
Barmaqsız şəh. 1741 55% erməni, 22% urum, 12% gürcü, 9.5% azərbaycanlı
Nərdivan 1516 99% erməni
Quşçu 893 98% erməni
Xaçköy 863 98% erməni
Dərəköy 814 98% erməni
Ərcivan-Sarvan 794 100% azərbaycanlı
Ozni 754 99% erməni
Avranlı 717 81% urum
Tecis 607 100% azərbaycanlı
Ayazma 595 99% erməni
Rexa 525 79% gürcü, 20% urum
Qabur 491 100% erməni
Gümbət 471 82% gürcü
Burnaşeti 468 97% erməni
Cütkilsə 468 99% erməni
Öləng 405 94% urum
Beştaşen 373 87% urum
Daşbaşı 367 96% erməni
Yeddikilsə 351 96% urum
Cinis 304 100% urum
Neon-Xaraba 303 91% gürcü
Çölmən 295 99% azərbaycanlı
Günyaqala 236 72% urum
Başköy 207 66% urum
Xando 187 98% gürcü
Qaraköm 177 73% gürcü, 19% urum
Tsintskaro 168 67% urum
Təkkilsə 167 77% urum
Kərək 152 74% urum
Təzə-Xaraba 137 99% erməni
Livad 134 62% urum
Xram SES 118 39% erməni, 34% urum, 20% gürcü
Axalıq 112 71% urum
Çapayevka (Kavta) 88 93% gürcü
Santa 84 83% gürcü
İmera 74 84% urum
Gödəklər 73 100% azərbaycanlı
Səfər-Xaraba 54 87% urum
Şipək 35 89% urum
Tarson 9 78% azərbaycanlı, 22% gürcü
Akenda 0
Minasazkənd 0

Sovet İttifaqının dağılmasından, 1989-cu ildən bəri gürcülərin sürüşmə zonalarından Barmaqsıza köçürülməsindən və yunanların kütləvi şəkildə bölgəni tərk etməsindən əvvəl rayonun 46 kəndindən 28-də yunanlar, 13-də ermənilər, 4-də azərbaycanlılar, 1-də gürcülər əksəriyyət təşkil edirdi. Hal-hazırda isə rayon əhalisinin 55%-ini ermənilər təşkil edir və onların məskunlaşdığı kəndlər əhali sayına görə daha iridir. Əsasən erməni əhalili kəndlərin sayı 12, yunan əhalili 13, gürcü əhalili 7, azərbaycanlı əhalili 5-dir.

  • Əsasən erməni əhalili kəndlər: Aşqala, Qızılkilsə, Nərdivan, Quşçu, Dərəköy, Ozni, Ayazma, Qabur, Burnaşeti, Cütkilsə, Daşbaşı, Təzə-Xaraba.
  • Əsasən yunan əhalili kəndlər: Avranlı, Öləng, Beştaşen, Yeddikilsə, Cinis, Günyaqala, Başköy, Tsintskaro, Təkkilsə, Axalıq, İmera, Səfər-Xaraba, Şipək.
  • Əsasən azərbaycanlı əhalili kəndlər: Ərcivan-Sarvan, Tecis, Çölmən, Gödəklər, Tarson, keçmişdə Minasazkənd (indi kənd xarabalıqdır).
  • Əsasən gürcü əhalili kəndlər: Rexa, Gümbət, Neon-Xaraba, Xando, Qaraköm, Çapayevka, Santa.

Xram SES kəndinin əhalisi qarışıqdır (ermənilər, yunanlar, gürcülər).

İqtisadiyyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Barmaqsız bələdiyyəsinin illik büdcəsi 3 milyon laridir. Bələdiyyə gəlirlərinin əsas hissəsini kənd təsərrüfatı, maldarlıq, xırda sahibkarlıq və kommunal ödənişlər təşkil edir. Kənd təsərrüfatında istifadə edilən torpaq sahəsi 860 km² təşkil edir. Bələdiyyə ərazisindən respublika əhəmiyyətli magistral yol, həmçinin Marabda-Axalkalaki dəmiryolu keçir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы[ölü keçid]
  2. ↑ National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine
  3. ↑ 1 2 National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2014-07-22 at the Wayback Machine. (official estimates)
  4. ↑ Georgian Post. 1805.
  5. ↑ Салка // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 274.
  6. ↑ 1 2 Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 128.
  7. ↑ 1 2 Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "Barmaksız (Zalqa) rayonu" (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-23.
  8. ↑ Gürcüstan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru, professor Şurəddin Məmmədlinin müəllifi olduğu və 1997-ci ildə yayınlanmış "Alın yazımız" kitabı əsasında hazırlanmış "Borçalı tarixi" elektron kitabı. səh. 43 Arxivləşdirilib 2012-09-02 at the Wayback Machine
  9. ↑ Европейский Центр по Делам Меньшинств: Джонатан Уитли. Пути к разрядке напряженности в Цалкинском районе Грузии: роль международного сообщества и государства Arxivləşdirilib 2016-01-31 at the Wayback Machine. ЕЦДМ, Рабочий доклад № 36. Декабрь, 2006
  10. ↑ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Цалкинский район (1939 г.) Arxivləşdirilib 2022-08-03 at the Wayback Machine
  11. ↑ 1 2 The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1979 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2021-10-27 at the Wayback Machine
  12. ↑ 1 2 The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 1989 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-04-23 at the Wayback Machine
  13. ↑ 1 2 The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Census 2002 (Total/Percentage) Arxivləşdirilib 2013-11-01 at the Wayback Machine
  14. ↑ National İntegration and Tolerance in Georgia: Map: 2002 Census Courtesy of Department of Statistics Arxivləşdirilib 2012-08-01 at the Wayback Machine
  15. ↑ 1 2 Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: : Распределение русских и украинцев по административно-территориальным единицам Грузинской ССР (1939 г.) Arxivləşdirilib 2021-11-05 at the Wayback Machine (без Абхазской АССР и Юго-Осетинской АО)

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tsalka_bələdiyyəsi&oldid=6686988"