Lalə dövrü

Lalə Dövrü (Osmanlı türkcəsi: لاله دورى) Osmanlı Dövlətində, 1718-ci ildə Avstriya ilə imzalanan Pojarevatsk Andlaşması ilə başlayıb, 1730-ci ildəki Patrona Xəlil Üsyanı ilə sona çatan dövrdür."Zövq və səfa" dövrü olaraq bilinən bu dövrün padşahı III. Əhməd, sədrəzəmi isə Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşadır. Dövrün şairi Nədim, Lalə Dövrü İstanbul'unun təsvirini aşağıdakı unudulmaz misralarla etmişdir:

" Bu şəhr-i Sitambol ki bi-misl ü bəhai,

Bir sengine yek pâre Acem mülkü fədadır "

Sultan III. Əhməd, sədrəzəm Kürəkən İbrahim Paşa ilə uyğunluq içərisində çalışmış, bu sırada yaşanan Lalə Dövründə sənət və ictimai həyata xüsusi bir anlayış gətirilmişdi. Sultan III. Əhməd, Topqapı Sarayı ilə Yeni Məsciddə bir kitabxana, Ayasofyada Bab-ı Hümayunun qarşısında Türk sənət şah əsərlərindən sayılan Sultan Üçüncü Əhməd Bulağı və İstanbulun su ehtiyacını qarşılamaq məqsədiylə də "Dəryayi Sim" adlı bir su bəndi inşa etdirmişdir. Bunlardan başqa Üsküdar Yeni Validə məscid, Çorlulu Əli Paşa Mədrəsəsi, Kürəkən İbrahim Paşa Məscidi və Külliyyəsi, İstanbulda Yeni Poçtxanası arxasında Daarül Hədis və Sebil, Ortaköy məscidi önündəki bulaq, Üsküdar Şəmsi Paşadan Hüsrəv Ağa Məscidi önündəki bulaq və Çubuqlu Məscidi yanındakı Mesir Bulağı kimi əsərlər də yenə bu dövrdə inşa edilmişdir. Dövrün bəlkə də ən gözdə əsəri olan Sədabad Qəsri, təəssüf ki, günümüzə qədər gəlib çatmamışdır.

İslahatlar (Yeniliklər-İnqilablar)

• Paris, London və Vyana kimi Avropa paytaxtlarına müvəqqəti elçilik heyətləri yollanmış, beləliklə Avropanı daha yaxından tanıma imkanı təmin edilmişdir.
• Səid Əfəndi və İbrahim Mütəfərrik Avropadan mətbəəni gətirmişlər.
• İlk dəfə çiçək xəstəliyinə qarşı peyvənd tətbiq olunmuşdur.
• İstanbuldakı yanğınları önləmək üçün yeniçərilərin tulumbacılar adı verilən bir xilasetmə ocağı yaradılıb.
• Çini emalatxanaları açılmışdır.
• Kağız fabriki açılmışdır.
• Lalə Dövründə sənət sahəsində görülən ən əhəmiyyətli adam Levnidir. Əsl adı Əbdülcəlil Çələbi olan Levni dövrünün ən böyük nəqqaşıdır.

Dövrün sonu

Ana maddə : Patrona Xəlil üsyanı

Xalqın böyük bir qismi çətin vəziyyətdəykən İstanbulda bəzi dövlət böyüklərinin rahat bir həyat davam etdirmələri, əyləncəyə düşkünlükləri narazılığa səbəb olurdu. İran müharibəsi əsnasında Sultanın fəth etdikləri qalaları pul qarşılığı satdığı söz-söhbəti üzərinə, xalqdan Sultanın səfərə çıxması istəyi gəlmişdi. III. Əhməd, saxta bir səfər alayı təşkil etdi. Axşam olanda qayıqlarla saraya geri döndü. Bu vəziyyətin başa düşülməsi xalqın səbrini daşırdı. Üsyanın lideri Alban əslli bir yeniçəri olan Patrona Xəlil eyni zamanda Bəyazid Hamamı'nda təllaqlıq edirdi. Üsyankarların istəyi üzərinə Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa edam edilərək cəsədi üsyançılara təslim edildi. Padşah III. Əhməd taxtdan endirildi və yerinə I. Mahmud gətirildi.

Həmçinin baxın

• III. Əhməd
• Patrona Xəlil üsyanı
• Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa