Xantı dili

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin

Xantı dili (köhnə adı - ostyak) ( öz adı - xantı yasa )[1]Obİrtış çayları birləşən ərazidə və Ob çayının orta və aşağı hissəində yaşayan Qərbi Sibir aboregenləri olan xantıların dili. Rusiyada 2002-ci il əhalinin siyahıya alınmasının nəticəsinə görə xantıların sayı 28,7 min nəfərdir.

Əsas hissəsi Xantı-Mansi (mansilər yaşayan qərb rayonlarından başqa) və Yamalo-Nenes muxtar dairələrində (25,9 min nəfər), qalanları Tomsk vilayətinin şimal-qərbində yaşayır. Xantıların sayı XX əsrdə dəyişməz qalsa da, xantı dilini doma sayanları sayı xeyli azalmışdır: 1959-cu ildə 19 410 nəfər sayda onlar 77 % idi, 1970-ci ildə — 68,9 % ( 21 138 nəfər), 1989 — 60,5 %. Rus dilini birinci və ya ikinci dil kimi bilənlərin sayı artır: 70,3 % 1959-cu ildə və 89,4 % 1989-cu ildə.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Штейниц В. К. Хантыйский (остяцкий) язык// Языки и письменность народов Севера: Ч. 1. Языки и письменность самоедских и финно-угорских народов. — М.-Л.: Учпедгиз, 1937. — С. 193—228.
  • Животиков П. К. Очерк грамматики хантыйского языка (средне-обской диалект)/ Под ред. Ю. Н. Русской. — Ханты-Мансийск: Окружная комиссия по разработке литературного хантыйского языка при Исполкоме Ханты-Мансийского Окрсовета Омской области, 1942. — 122 с.
  • Терёшкин Н. И. О некоторых особенностях ваховского, сургутского и казымского диалектов хантыйского языка. — Л., 1958.
  • Терёшкин Н. И. Очерки диалектов хантыйского языка: Ч. 1. Ваховский диалект. — М.-Л.: Наука, 1961.
  • Терёшкин Н. И. Хантыйский язык. — М., 1966.
  • Терёшкин Н. И. Словарь восточнохантыйских диалектов. — Л., 1981.
  • Скамейко Р. Р., Сязи 3. И. Словарь хантыйско-русский и русско-хантыйский (шурышкарский диалект). — 2-е изд., дораб. — СПб.: Просвещение, 1992. — 272 с.
  • Немысова Е. А., Кононова С. П., Вожакова Е. Н. Русско-хантыйский разговорник (казымский диалект). — М.: Икар, 1996. — 148 с.
  • Куркина Г. Г. Вокализм хантыйского языка. — Новосибирск: Сибирский хронограф, 2000. — 296 с.
  • Кононова С. П. Русско-хантыйский тематический словарь (казымский диалект). — СПб.: Просвещение, 2002. — 216 с.
  • Кошкарева Н. Б., Соловар В. Н. Хăнты ясăӈн путăртԓўв. Поговорим по-хантыйски. — Новосибирск: Сибирский хронограф, 2004. — 282 с.
  • Покачева Е. Р., Песикова А. С. Русско-хантыйский разговорник (сургутский диалект). — Ханты-Мансийск: Полиграфист, 2006. — 124 с.
  • Каксин А. Д. Казымский диалект хантыйского языка. — Ханты-Мансийск: Полиграфист, 2007. — 134 c.
  • Рандымова З. И. Хантыйско-русский словарь: Приуральский диалект. — Салехард, 2009. — 20 с.
  1. "Литературная энциклопедия". 2022-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-16.