Xoşkeşin körpüsü

Orta əsrlər zamanı Əlincəçay üzərində inşa edilən və Böyük İpək yoluna xidmət edən körpülər içərisində Haçadağın qərb ətəklərində, Culfa rayonunun indiki Xoşkeşin kəndinin şimal-qərb hissəsində qalıqları qalan körpünün də xüsusi yeri olmuşdur. Haçadağın şimal tərəfində yerləşən qədim və orta əsr Xoşkeşin kəndindən (hazırda yaşayış yoxdur) köçüb gələn əhali tərəfindən XX yüzilliyin əvvəllərində əsası qoyulan yeni Xoşkeşin kəndinin adı ilə şərti olaraq Xoşkeşin körpüsü adlandırılan bu körpünün qalıqlarına, xüsusilə çayın hər iki sahilində qalan bünövrələrinə əsasən demək olar ki, o çox möhtəşəm (uzunluğu 30 metrdən artıq, eni 7 metr, hündürlüyü 6–7 metr) olmuşdur. Yonulmuş dağ daşından əhəng və gəc məhlulu ilə inşa edilmiş və yerli əhali tərəfindən "Daş körpü" adlandırılan körpü orta əsrlər zamanı böyük ticarət-iqtisadi əhəmiyyət kəsb etmişdir.

Kənd sakini, 1927-ci ildə anadan olmuş, 77 yaşlı Dil-ədəbiyyat müəllimi Məmmədov Abbasəli Heydər oğlunun söylədiklərinə əsasən (məlumat 2004-cü ildə alınmışdır) məlum olur ki, körpü üstüörtülü olmuşdur. Ərazidəki digər körpülərdən fərqli olaraq enli olması (7 metr) onun üzərində karvanların gətirdiyi malların alverini təşkil etməyə şərait yaratmışdır. Ətraf kəndlərdən gələn adamlar burada alver etmiş, lazım olan şeyləri almış, eyni zamanda öz məhsullarını satmışdır. Sələflərindən eşitdiklərinə əsaslanan Abbasəli müəllimin şəhadətinə görə karvanlar körpünün yanında və altında düşərgə salmış, körpünün altından karvansara kimi istifadə edilmiş, hətta karvan əhli orada gecələmişdir. Əhali arasında burada nə vaxtsa yanğın olması haqqında fikir də vardır. Bu fakta əsasən körpünün altında və ətrafında çoxlu dükanların olmasını ehtimal etmək olar.

Körpüdən keçən ticarət karvanları şərqə və qərbə, həmçinin cənuba doğru hərəkət edərək Araz çayı boyunca uzanan Böyük İpək yolu marşrutları ilə birləşmiş, müxtəlif ölkələrə getmişlər. Həmçinin Tivi-Bist yolu ilə şimala doğru və əksinə hərəkət edən karvanlar da bu körpünün xidmətindən bəhrələnmişlər.

Körpünü XVII yüzilliyə aid etmək olar.

Mənbə

1. Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: "Əcəmi" Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s.