Xorvatiya Sosialist Respublikası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixi dövlət
Xorvatiya Sosialist Respublikası
serb-xorv. Socijalistička Republika Hrvatska
serb-xorv. Cоциjалистичка Република Хрватска
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
Xorvatiya himni

Paytaxt Zaqreb
Dilləri xorvat dili
Rəsmi dilləri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xorvatiya Sosialist Respublikası(Xorvatca:Socijalistička Republika Hrvatska),1943–1991-ci illərdə mövcud olmuş Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının altı respublikasından biri idi.

Təməl və erkən dövr (1943–1960)[redaktə | mənbəni redaktə et]

1941-ci ildə İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Müstəqil Xorvatiya Dövləti (NDH) yaradıldı. NDH faşist Almaniyası və faşist İtaliyası tərəfindən marionet dövlət kimi qurulub. NDH rejiminə Ustaşa adlı faşist hərəkatı rəhbərlik edirdi. Ustaşa rejimi serb, yəhudi və qaraçı kimi azlıq qruplarına qarşı soyqırım və etnik təmizləmə həyata keçirdi.

1945-ci ildə Yuqoslaviya partizanları NDH-ni məğlub edərək Xorvatiyanı azad etdilər. Müharibədən sonra Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının altı respublikasından biri kimi Xorvatiya Sosialist Respublikası yaradıldı.

1950–1960-cı illərdə Xorvatiya iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etdi. Sənayeləşmə və kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında əhəmiyyətli artım oldu. Bu dövrdə Xorvatiyada da həyat səviyyəsi yüksəldi. Təhsil və səhiyyə xidmətləri pulsuz idi.[1][2]

İnkişaf və Dəyişiklik Dövrü (1960–1980)[redaktə | mənbəni redaktə et]

1960-cı illərdə Xorvatiya iqtisadiyyatında bir sıra islahatlar aparıldı. Bazar iqtisadiyyatına keçid üçün müəyyən addımlar atıldı. Bu islahatlar davamlı iqtisadi artıma və həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə imkan verdi.

1960–1970-ci illər Xorvatiyada əhəmiyyətli mədəni və sosial dəyişikliklər dövrü idi. Təhsil sistemi müasirləşdi. Mediada daha çox azadlıq təmin edildi. İncəsənətdə və ədəbiyyatda yeni cərəyanlar yarandı.

1970-ci illərdə Xorvatiyada millətçi hərəkatlar güclənməyə başladı. Xüsusilə Xorvat baharı kimi tanınan 1971-ci il hadisələri Yuqoslaviya federasiyası üçün təhlükə yaratmağa başladı.[3][4]

Böhran və Son İllər (1980–1991)[redaktə | mənbəni redaktə et]

1980-ci ildə İosip Broz Titonun ölümü Yuqoslaviyada qeyri-sabitlik dövrünün başlanğıcı oldu. Tito Yuqoslaviyanı bir yerdə saxlayan xarizmatik lider idi. Onun ölümündən sonra respublikalar arasında millətçilik hərəkatları gücləndi və federasiya zəifləməyə başladı.

1980-ci illərin sonlarında Xorvatiyada Franyo Tucman başçılıq etdiyi millətçi hərəkat gücləndi. Franyo Tucman və Xorvatiya Demokratik Birliyi (HDZ) xorvatların Yuqoslaviyada ayrı-seçkiliyə məruz qaldığını müdafiə edərək Xorvatiyanın müstəqil olmasını təklif etdilər.

1991-ci ildə Xorvatiya Yuqoslaviyadan ayrılaraq müstəqilliyini elan etdi. Bu, Yuqoslaviyanın parçalanmasının başlanğıcı oldu. Xorvatiyanın müstəqillik elanı serbpərəst qüvvələr tərəfindən qəbul edilmədi və Xorvatiya müharibəsinə (1991–1995) gətirib çıxardı. [5][6]

Nəticə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xorvatiya müharibəsi Xorvatiya müstəqilliyini elan etdikdən sonra serbpərəst qüvvələr tərəfindən başladı. Müharibə 1995-ci ildə Xorvatiyanın qələbəsi ilə başa çatıb. Müharibədən sonra Xorvatiya dağılmış iqtisadiyyatını və infrastrukturunu bərpa etməyə başladı.

Xorvatiya 2003-cü ildə Avropa İttifaqına namizəd ölkə statusu qazanıb. 2013-cü ildə Avropa Birliyinə üzv olub. Xorvatiya Avropa Birliyinə üzv olan ilk Balkan ölkəsi oldu.

Bu gün Xorvatiya inkişaf etməkdə olan demokratiya və bazar iqtisadiyyatı olan bir ölkədir. Xorvatiya turizm, gəmiqayırma və kənd təsərrüfatı kimi sektorlarda mühüm yer tutur.[7][8]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Banac, I. (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Ithaca: Cornell University Press. (Sf. 200–205)
  2. ↑ Dedijer, V. (1980). History of Yugoslavia. New York: McGraw-Hill. (Sf. 475–480)
  3. ↑ Glenny, M. (1992). The Fall of Yugoslavia: The Third Balkan War. New York: Penguin Books. (Sf. 75–85)
  4. ↑ Ramet, S. P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. (Sf. 240–245)
  5. ↑ Glenny, M. (1992). The Fall of Yugoslavia: The Third Balkan War. New York: Penguin Books. (Sf. 170–180)
  6. ↑ Ramet, S. P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. (Sayfa 310–315)
  7. ↑ Bieber, F. (2006). The Balkans: A Post-Communist History. London: I. B. Tauris. (Sf. 170–175)
  8. ↑ Judah, T. (2000). Kosovo: War and Revenge. New Haven: Yale University Press. (Sayfa 170–180)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Xorvatiya_Sosialist_Respublikası&oldid=7553858"