Müstəqil Xorvatiya Dövləti
| Tarixi dövlət | |||||
| Müstəqil Xorvatiya Dövləti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Xorvatiya himni | |||||
 |
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Zaqreb | ||||
| Dilləri | xorvat dili | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Dövlət dini | katolisizm | ||||
| Ərazisi |
|
||||
| Əhalisi |
|
||||
| İdarəetmə forması | Hərbi diktatura | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
![Gerb[d]](/wiki/Fayl:Coat_of_arms_of_the_Independent_State_of_Croatia.svg)
Müstəqil Xorvatiya Dövləti (Xorvatca: Nezavisna Država Hrvatska, NDH), Müstəqil Xorvatiya Dövləti (NDH), İkinci Dünya Müharibəsi zamanı nasist Almaniyası və faşist İtaliyası tərəfindən marionet dövlət kimi yaradılmış olan dövlətdir. 1941-ci ildən 1945-ci ilə qədər mövcud olan NDH, Xorvatiya ilə yanaşı Bosniya və Herseqovinanın bir hissəsini əhatə edirdi. NDH-yə faşist ideologiyası olan və serblərə, yəhudilərə, qaraçılara və digər azlıq qruplarına qarşı soyqırım və etnik təmizləmə həyata keçirən Ustaşlar rejimi rəhbərlik edirdi.
Qurulması[redaktə | mənbəni redaktə et]
NDH 10 aprel 1941-ci ildə, faşist Almaniyası və faşist İtaliyası tərəfindən Yuqoslaviyanı işğal etdikdən sonra yaradılıb. Ustaşe hərəkatı Ante Paveliçin rəhbərliyi ilə NDH-nin rəhbərliyinə gətirildi. Ustaşa faşist ideologiyası olan və Xorvat millətçiliyini müdafiə edən bir təşkilat idi.
NDH diktatura ilə idarə olunan bir dövlət idi. Prezident Ante Paveliç diktator səlahiyyətlərinə malik idi. Ustaşa Partiyası NDH-də yeganə qanuni partiya idi.
NDH-nin iqtisadiyyatı nasist Almaniyasından asılı idi. Almaniya NDH-dən xammal və ərzaq alarkən, NDH-yə sənaye məhsulları və silahlar da satırdı.[1][2]
Soyqırım və Etnik Təmizləmələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
NDH rejimi serblərə, yəhudilərə, qaraçılara və digər azlıq qruplarına qarşı soyqırım və etnik təmizləmə həyata keçirib. Bu dövrdə yüz minlərlə insan öldürüldü və ya sürgün edildi.
NDH rejimi serblərə qarşı sistemli bir soyqırım həyata keçirdi. Yasenovac həbs düşərgəsində ən azı 700 min serb öldürüldüyü təxmin edilir.
NDH rejimi həmçinin yəhudilərə, qaraçılara və digər azlıq qruplarına qarşı etnik təmizləmə həyata keçirib. Yəhudilərin böyük əksəriyyəti Auschwitz konsentrasiya düşərgəsinə göndərildi və öldürüldü.[3][4]
Müqavimət hərəkatı və süqut[redaktə | mənbəni redaktə et]
NDH-yə qarşı müqavimət hərəkatı Yuqoslaviya partizanlarının rəhbərliyi altında başladı. Bu müqavimət hərəkatı NDH rejimini zəiflətdi və 1945-ci ildə NDH-nin dağılmasına səbəb oldu.
Yuqoslaviya Partizanları İosip Broz Titonun rəhbərlik etdiyi kommunist ideologiyası ilə müqavimət hərəkatı idi. Partizanlar NDH rejiminə qarşı partizan müharibəsi apararaq NDH-nin işğal etdiyi ərazilərin bir hissəsini nəzarətə götürdülər.
Müttəfiq Dövlətlər Yuqoslaviya Partizanlarına silah və təchizat verməklə NDH ilə mübarizəni dəstəklədilər. Partizanların NDH ilə mübarizəsində müttəfiqlərin dəstəyi mühüm rol oynadı.
1945-ci ildə Sovet Qırmızı Ordusu və Yuqoslaviya partizanları NDH-ni işğal etdilər. NDH rejimi çökdü və Ante Paveliç qaçdı. Müharibədən sonra NDH liderləri müharibə cinayətlərinə görə mühakimə olundu və edam edildi.[5][6]
Nəticə[redaktə | mənbəni redaktə et]
NDH-nin dağılmasından sonra Yuqoslaviya yenidən quruldu. Yuqoslaviya kommunist federal dövlətə çevrildi. NDH-nin soyqırım və etnik təmizləmə siyasəti Yuqoslaviyada uzunmüddətli travmaya səbəb oldu.
1990-cı illərdə Yuqoslaviya parçalandı və Xorvatiya müstəqil dövlət oldu. Bu, Xorvatiyanın müstəqilliyi, NDH-nin mirası və soyqırımı ilə bağlı müzakirələri canlandırdı.
Bu gün Xorvatiyada NDH-nin irsi və soyqırımı ilə bağlı müzakirələr davam edir. NDH-ni faşist marionet dövləti kimi görənlərlə NDH-ni Xorvat millətçiliyinin simvolu kimi görənlər arasında fikir ayrılığı var.[7][8]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Tomasevich, Jozo. War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945. Stanford University Press, 2001. (Sf. 46–52)
- ↑ Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Indiana University Press, 2006. (Sf. 134–139)
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-28.
- ↑ Browning, Christopher R. The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939-March 1942. University of NebraskaPress, 2004.(Sf. 467–470)
- ↑ Roberts, Walter R. Tito, Mihailovic and the Allies, 1941–1945. Duke University Press, 1987.(Sf. 275–280)
- ↑ Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Indiana University Press, 2006.(Sf. 144–149)
- ↑ Fischer, Bernd J. Balkan Strongmen: Dictators and Authoritarian Rulers in Southeastern Europe. Purdue University Press, 2007.(Sf. 192–197)
- ↑ Judah, Tim. The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia. Yale University Press, 2000.(Sf. 113–118)