Şeyx Cüneyd: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Mobil redaktə Mobil tətbiqetmə vasitəsilə redaktə |
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Mobil redaktə Mobil tətbiqetmə vasitəsilə redaktə |
||
| Sətir 5: | Sətir 5: | ||
| portretin ölçüsü = |
| portretin ölçüsü = |
||
| izah = [[Şeyx Cüneyd türbəsi]] |
| izah = [[Şeyx Cüneyd türbəsi]] |
||
| titul = [[ |
| titul = [[Səfəvi]] hakimliyinin V şeyxi |
||
| bayraq = |
| bayraq = Safavids Flag.png |
||
| dövr əvvəl = 1447 |
| dövr əvvəl = 1447 |
||
| dövr son = 1460 |
| dövr son = 1460 |
||
12:43, 6 dekabr 2016 tarixindəki versiya
| Şeyx Cüneyd | |
|---|---|
| fars. شيخ جنيد | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1429 |
| Doğum yeri | Ərdəbil |
| Vəfat tarixi | 1460 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Dəfn yeri | Həzrə, Qusar |
| Fəaliyyəti | ilahiyyatçı, rəhbər[d] |
| Atası | Şeyx İbrahim |
| Həyat yoldaşı | Xədicə Sultan (Uzun Həsənin bacısı) |
| Uşağı | |
| Ailəsi | Səfəvilər |
| Dini | şiəlik |
Şeyx Cüneyd - Səfəvi təriqətini rəhbəri (1447-1460), Şeyx Heydərin atası, Şah İsmayıl Xətainin babası.
Həyatı
Səfəvilər təriqətinin başçısı Şeyx İbrahim vəfat etdikdə yerinə 1447-ci ildə oğlu Cüneyd keçdi. Şeyx Cüneydə qədər Ərdəbil şeyxlərin siyasətlə maraqlanmazlar, yalnız dini işlərlə məşğul olardılar. Lakin dövlət qurmağı qarşısına məqsəd qoyan Şeyx Cüneyd ətrafında toplanan müridləri müharibə etmək üçün silahlanmaya başladı. Özü də bir şiə olan Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşah təriqət üzvlərinin çoxalmasından çəkinərək Şeyx Cüneydin əmisi Şeyx Cəfər müraciət edərək Cüneydin Azərbaycandan çıxmasını təmin etdi. Bundan sonra Şeyx Cüneyd, Anadoluya gələrək oradakı Türkmanlar arasında təbliğata başladı, Anadoluda özünə xeyli müridləri qazandı və Qaraman Bəyliyinə keçdi, Qaraman bəyinin onun tutulması haqda əmr verməsindən sonra Misir Məmlüklərinə sığındı. Lakin burda da şiə təbliğatı yaydığından məmlüklər onun üzərinə qoşun göndərdi, döyüşdə məğlub olan Şeyx Cüneyd Anadoluya qaçdı.
Ağqoyunlularla münasibətlər
1456-cı ildən 1459-cu ilədək Cüneyd, o vaxt hələ az tanınan Ağqoyunlu Uzun Həsənin yanında olmuşdu. Uzun Həsən öz düşməni Cahanşahla mübarizədə Səfəvi şeyxlərinin köməyini təmin etmək arzusu ilə öz bacısı Xədicə Bəyimi Şeyx Cüneydə ərə verdi.[1] Tarixçilərin göstərdiyi kimi, bu nigahın sorağı Kiçik Asiyanın və Suriyanın ən uzaq guşələrinə yayıldı və "əvvəlki şeyxlərin" xəlifələri Cüneydin görüşünə gəldilər.[2]
Şirvana maraq
Cüneyd öz dövlətini yaratmaq məqsədilə Şirvanı zəbt etmək fikrinə düşdü. O, səfərləri boyu müxtəlif ölkələrdən başına toplanmış 10000 tərəfdaş ilə ölkəni işğal etmək və Şirvanşahlar taxtına sahib olmaq üçün Şirvana basqın etdi. Şirvandakı şiə tərəfdarları da ona qoşuldular. Çərkəzlərlə dini müharibə basqın üçün bəhanə oldu. Şeyx Cüneydin niyyətini duyan və təbərsəranlılar tərəfindən təhrik edilən Xəlilüllah Qaraqoyunlu Cahanşahın yardımı ilə böyük qoşunla onun qabağına çıxdı. 1460-cı ildə Samur çayının sol sahilindəki Qıpçaq kəndinin yaxınlığında baş verən vuruşmada Cüneyd öldürüldü, onun müridləri isə məğlub edildi. Bir versiyaya görə Cüneyd əsir alınaraq Şirvanşahın əmri ilə edam olunmuş, başqa mənbələrə görə isə döyüş meydanında oxla vurulub, öldürülmüşdür. Fəzlullah ibn Ruzbixan Xuncinin məlumatına görə Cüneydin müridləri onun meyitini Samurun sağ sahilinə keçirərək Gülxan kəndində (indiki Qusar rayonunun Həzrə kəndi) dəfn etmişlər.
Ailəsi
1456/59-cu ildə Uzun Həsənin bacısı Xədicə bəyim ilə evlənmişdir. Atasının ölümündən sonra dünyaya gələn oğlu Heydər dayısı Uzun Həsənin sarayında böyüdü və Uzun Həsənin qızını ilə də evlənərək onun kürəkəni oldu. Xacə Məhəmməd adlı bir oğlu da olmuşdur.[3]
İstinadlar
- ↑ Andrew J. Newman, Safavid Iran, səh.129
- ↑ Kathryn Babayan, Mystics, monarchs, and messiahs, səh.139
- ↑ Xacə Zeynalabidin Əli Əbdi bəy - Təkmilətül-əxbar (Səfəvi dövrü - Şah İsmayıl və Şah Təhmasib dövrlərinin tarixi- Xoşbəxt sifətli sədrin vəfat tarixi). - Bakı: Elm, 1996