Roald Amundsen: Redaktələr arasındakı fərq
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
Redaktənin izahı yoxdur Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
||
| Sətir 28: | Sətir 28: | ||
}} |
}} |
||
'''Rual Engelbreqt Qravninq Amundsen''' ({{lang-no|Roald Engelbregt Gravning Amundsen}}; {{doğum tarixi|1872|7|16}} — |
'''Rual Engelbreqt Qravninq Amundsen''' ({{lang-no|Roald Engelbregt Gravning Amundsen}}; {{doğum tarixi|1872|7|16}} — {{vəfat tarixi|1928|6|18}}) — [[norveç]]li dəniz səyyahı, qütb tədqiqatçısı. |
||
[[Cənub qütbü]]nə çatan ilk şəxs ([[14 dekabr]] [[1911]]), [[Oskar Vistinq]]lə birlikdə Yer kürəsinin hər iki coğrafi qütbündə olmuş ilk şəxs, [[Şimal-Qərb keçidi]]ndən keçən ilk dəniz səyyahı ([[Kanada Arktik arxipelaqı]]nın boğazları ilə), 1903-cü ildə "şimal maqnit qütbü"nü kəşf etmişdi. Dostları arasında "Vikinq" ləqəbi ilə tanınırdı. |
[[Cənub qütbü]]nə çatan ilk şəxs ([[14 dekabr]] [[1911]]), [[Oskar Vistinq]]lə birlikdə Yer kürəsinin hər iki coğrafi qütbündə olmuş ilk şəxs, [[Şimal-Qərb keçidi]]ndən keçən ilk dəniz səyyahı ([[Kanada Arktik arxipelaqı]]nın boğazları ilə), 1903-cü ildə "şimal maqnit qütbü"nü kəşf etmişdi. Dostları arasında "Vikinq" ləqəbi ilə tanınırdı. |
||
| Sətir 34: | Sətir 34: | ||
== Həyatı == |
== Həyatı == |
||
[[Şəkil:Amundsenboy.jpg|thumb|upright|left|Rual Amundsen (1875)]] |
[[Şəkil:Amundsenboy.jpg|thumb|upright|left|Rual Amundsen (1875)]] |
||
Amundsen 1872-ci ildə Fredrikstad/Sarpsborg şəhərində yerləşən Borge qəsəbəsində norveçli gəmi sahibləri və kapitan ailəsində dünyaya göz açıb. Onun atası Yens Amundsen idi. Amundsen ailənin 4-cü oğlu idi. Anası onun dənizçi olmasını istəmirdi və onu bu sahədən uzaq tutmağa çalışırdı. O, istəyirdi ki, oğlu həkim olsun. 21 yaşına kimi o təzyiq altında olur, ta ki, anası vəfat edənə qədər. |
Amundsen 1872-ci ildə Fredrikstad/Sarpsborg şəhərində yerləşən Borge qəsəbəsində norveçli gəmi sahibləri və kapitan ailəsində dünyaya göz açıb. Onun atası Yens Amundsen idi. Amundsen ailənin 4-cü oğlu idi. Anası onun dənizçi olmasını istəmirdi və onu bu sahədən uzaq tutmağa çalışırdı. O, istəyirdi ki, oğlu həkim olsun. 21 yaşına kimi o təzyiq altında olur, ta ki, anası vəfat edənə qədər.<ref name="Life">{{cite book | title=My Life as an Explorer | publisher=Doubleday, Page & company | author=Amundsen, Roald | year=1927 | location=Garden City, NY}}</ref> |
||
== |
== Səyahətləri == |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Amundsenin ilk ekspedisiyasında az adam iştirak edirdi, onların xərci də bir o qədər çıxmamışdı. Buna baxmayaraq, Amundsen borc içində idi. Onun yelkənli gəmisi "Yoa" az qala müsadirə olunacaqdı. Odur ki, gənc səyyah çox təhlükəli bir qərar qəbul edir: o, altı dostu ilə birlikdə yağışlı qaranlıq bir gecədə öz gəmisinə minir və açıq dənizə çıxır. Onlar [[Qrenlandiya]]ya tərəf üzürlər. [[1903]]-cü ildə başlayan bu ekspedisiya üç il çəkir. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, səyahətçilər [[1906]]-cı ildə sağ-salamat Kaliforniya sahillərinə yan aldılar. Onlar külli miqdarda məlumat toplamış, hətta maqnit qütbünün dəqiq yerini müəyyən etmişdilər. 400 il müddətində heç bir tədqiqatcı buna nail olmamışdı. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Ölümü == |
|||
[[18 iyun]] [[1928]]-ci ildə Rual Amundsen, italyan səyyahı [[Umberto Nobile]]ni xilas etmək üçün təşkil edilmiş xilasetmə əməliyyatı üçün təyyarə ilə [[Arktika]]ya yollanır. [[23 may]] [[1928]]-ci ildə Nobile "İtaliya" dirijablı ilə [[Şpitsbergen]] adasından yola çıxaraq Şimal qütbünə çatsa da, qayıdış yolunda ağır hava şəraiti səbəbindən güclü buzlanmaya məruz qalan dirijabl aşağı enərək buzun üzərinə düşmüşdü.<ref name="whowasfirstatthenorthpole"> |
[[18 iyun]] [[1928]]-ci ildə Rual Amundsen, italyan səyyahı [[Umberto Nobile]]ni xilas etmək üçün təşkil edilmiş xilasetmə əməliyyatı üçün təyyarə ilə [[Arktika]]ya yollanır. [[23 may]] [[1928]]-ci ildə Nobile "İtaliya" dirijablı ilə [[Şpitsbergen]] adasından yola çıxaraq Şimal qütbünə çatsa da, qayıdış yolunda ağır hava şəraiti səbəbindən güclü buzlanmaya məruz qalan dirijabl aşağı enərək buzun üzərinə düşmüşdü.<ref name="whowasfirstatthenorthpole"> |
||
{{cite news |
{{cite news |
||
| Sətir 62: | Sətir 70: | ||
Amundsendən başqa daha 5 nəfəri daşıyan "Latham 47" hidroplanı pis hava şəraitində [[Barens dənizi]] üzərində qəzaya uğrayır. Çoxsaylı axtarışlara baxmayaraq təyyarənin düşdüyü yeri müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Bu hadisədən 5 gün sonra Umberto Nobile xilas edilir. |
Amundsendən başqa daha 5 nəfəri daşıyan "Latham 47" hidroplanı pis hava şəraitində [[Barens dənizi]] üzərində qəzaya uğrayır. Çoxsaylı axtarışlara baxmayaraq təyyarənin düşdüyü yeri müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Bu hadisədən 5 gün sonra Umberto Nobile xilas edilir. |
||
== |
== İstinadlar == |
||
{{istinad siyahısı}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Amundsenin ilk ekspedisiyasında az adam iştirak edirdi, onların xərci də bir o qədər çıxmamışdı. Buna baxmayaraq, Amundsen borc içində idi. Onun yelkənli gəmisi "Yoa" az qala müsadirə olunacaqdı. Odur ki, gənc səyyah çox təhlükəli bir qərar qəbul edir: o, altı dostu ilə birlikdə yağışlı qaranlıq bir gecədə öz gəmisinə minir və açıq dənizə çıxır. Onlar [[Qrenlandiya]]ya tərəf üzürlər. [[1903]]-cü ildə başlayan bu ekspedisiya üç il çəkir. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, səyahətçilər [[1906]]-cı ildə sağ-salamat Kaliforniya sahillərinə yan aldılar. Onlar külli miqdarda məlumat toplamış, hətta maqnit qütbünün dəqiq yerini müəyyən etmişdilər. 400 il müddətində heç bir tədqiqatcı buna nail olmamışdı. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
||
| Sətir 84: | Sətir 85: | ||
[[Kateqoriya:Tədqiqatçılar]] |
[[Kateqoriya:Tədqiqatçılar]] |
||
[[Kateqoriya:Norveç səyyahları]] |
[[Kateqoriya:Norveç səyyahları]] |
||
{{şəxs-qaralama}} |
|||
11:32, 3 dekabr 2019 tarixindəki versiya
| Rual Amundsen | |
|---|---|
| norv. Roald Amundsen | |
 | |
| Doğum tarixi | 16 iyul 1872[1][2][…] |
| Yoxa çıxıb | |
| Vəfat tarixi | güm. 18 iyun 1928[3][2][…] (55 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | aviasiya qəzası[d][4] |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | tədqiqatçı-səyyah[d], yazıçı, dənizçi[d], tədqiqatçı, qütb tədqiqatçısı[d], pilot |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rual Engelbreqt Qravninq Amundsen (norv. Roald Engelbregt Gravning Amundsen; 16 iyul 1872 — 18 iyun 1928) — norveçli dəniz səyyahı, qütb tədqiqatçısı.
Cənub qütbünə çatan ilk şəxs (14 dekabr 1911), Oskar Vistinqlə birlikdə Yer kürəsinin hər iki coğrafi qütbündə olmuş ilk şəxs, Şimal-Qərb keçidindən keçən ilk dəniz səyyahı (Kanada Arktik arxipelaqının boğazları ilə), 1903-cü ildə "şimal maqnit qütbü"nü kəşf etmişdi. Dostları arasında "Vikinq" ləqəbi ilə tanınırdı.
Həyatı
Amundsen 1872-ci ildə Fredrikstad/Sarpsborg şəhərində yerləşən Borge qəsəbəsində norveçli gəmi sahibləri və kapitan ailəsində dünyaya göz açıb. Onun atası Yens Amundsen idi. Amundsen ailənin 4-cü oğlu idi. Anası onun dənizçi olmasını istəmirdi və onu bu sahədən uzaq tutmağa çalışırdı. O, istəyirdi ki, oğlu həkim olsun. 21 yaşına kimi o təzyiq altında olur, ta ki, anası vəfat edənə qədər.[5]
Səyahətləri
Mühəndis diplomu alan kimi Amundsen ilk müstəqil ekspedisiyaya hazırlaşmağa başlayır. O, qərara alır ki, Şimali Amerika sahilləri boyunca hərəkət edərək Atlantik okeanından Sakit okeana şimal-qərbdən dəniz yolu tapsın.
Amundsenin ilk ekspedisiyasında az adam iştirak edirdi, onların xərci də bir o qədər çıxmamışdı. Buna baxmayaraq, Amundsen borc içində idi. Onun yelkənli gəmisi "Yoa" az qala müsadirə olunacaqdı. Odur ki, gənc səyyah çox təhlükəli bir qərar qəbul edir: o, altı dostu ilə birlikdə yağışlı qaranlıq bir gecədə öz gəmisinə minir və açıq dənizə çıxır. Onlar Qrenlandiyaya tərəf üzürlər. 1903-cü ildə başlayan bu ekspedisiya üç il çəkir. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, səyahətçilər 1906-cı ildə sağ-salamat Kaliforniya sahillərinə yan aldılar. Onlar külli miqdarda məlumat toplamış, hətta maqnit qütbünün dəqiq yerini müəyyən etmişdilər. 400 il müddətində heç bir tədqiqatcı buna nail olmamışdı.
1911-ci il dekabrın 14-ü Amundsen dünyada ilk dəfə olaraq Cənub qütbünə çatdı.
12 may 1926-cı ildə "Norveç" dirijablında ilk dəfə Şimal qütbü üzərindən uçaraq Arktikanın hava yollarını tədqiq etdi.
Ölümü
18 iyun 1928-ci ildə Rual Amundsen, italyan səyyahı Umberto Nobileni xilas etmək üçün təşkil edilmiş xilasetmə əməliyyatı üçün təyyarə ilə Arktikaya yollanır. 23 may 1928-ci ildə Nobile "İtaliya" dirijablı ilə Şpitsbergen adasından yola çıxaraq Şimal qütbünə çatsa da, qayıdış yolunda ağır hava şəraiti səbəbindən güclü buzlanmaya məruz qalan dirijabl aşağı enərək buzun üzərinə düşmüşdü.[6][7] Ekspedisiyanın köməyinə Sovet buzqıran gəmisi "Krasin", İsveç, İtaliya və Norveç təyyarələri göndərilmişdi.
Amundsendən başqa daha 5 nəfəri daşıyan "Latham 47" hidroplanı pis hava şəraitində Barens dənizi üzərində qəzaya uğrayır. Çoxsaylı axtarışlara baxmayaraq təyyarənin düşdüyü yeri müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Bu hadisədən 5 gün sonra Umberto Nobile xilas edilir.
İstinadlar
- ↑ Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 83. ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ 1 2 Roald Engelbregt Gravning Amundsen // Norsk biografisk leksikon (бук.). Kunnskapsforlaget. ISSN 2464-1502
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 https://snl.no/Roald_Amundsen.
- ↑ Amundsen, Roald. My Life as an Explorer. Garden City, NY: Doubleday, Page & company. 1927.
- ↑ Tierney, John. "Who Was First at the North Pole?". The New York Times. 7 September 2009. İstifadə tarixi: 20 March 2019.
- ↑ Holland, Eva. "Flying to the North Pole in an Airship Was Easy. Returning Wouldn't Be So Easy". Smithsonian Institution. 18 August 2017. İstifadə tarixi: 20 March 2019.
Xarici keçidlər
