Yoxsul insanlar
| Yoxsul İnsanlar | |
|---|---|
| rus. Бедные люди | |
 "Yoxsul insanlar" əsərinin ilk nəşrinin üz qabığı | |
| Janr | epistolyar roman |
| Müəllif | Fyodr Dostoyevski |
| Orijinal dili | Rus dili |
| Yazılma ili | 1844-1845 |
| Nəşr ili | 1846 |
| Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yoxsul insanlar (rus. Бе́дные лю́ди) — Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin ilk romanı. Dostoyevski əsəri 1844-1845 -ci illər ərzində doqquz aya yazmışdır. Yazıçı həmin dövrdə maddi cəhətdən sıxıntı çəkirdi. Buna səbəb isə onun israfçı həyat tərzi və qumar asılılığı idi. Buna baxmayaraq, Dostoyevski bəzi xarici, kiçik əsərləri tərcümə etməklə pul qazanırdı. Daha sonra Dostoyevski qərara gəlir ki, öz əsərini yazsın. Əsər Dostoyevskinin gözlədiyindən də çox şöhrət qazanır. Müasir tənqidçilər əsərdə humanizm mövzusunun olduğunu qeyd edirlər. Tənqidçi Belinski əsəri ilk rus "ictimai romanı" adlandırır. Aleksandr Qertsen isə əsəri "sosialist əsəri" adlandırır. "Yoxsul insanlar" ilk dəfə "Sankt-Peterburq jurnalı"nda yanvarın 15-i 1846-cı ildə çap olunur.
Yaradılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Fyodor Dostoyevki Bədbəxt insanlar romanı 1844-cü ilin yanvarında, Onore de Balzakın Yucin Qrande romanı tərcümə edəndən sonra az sonra yazmağa başladı. Bunu ilk dəfə bunu qardaşı Mixaila yazdığı məktubunda qeyd edir: "Mən Yucin Qrande boyda romanı qurtarıram. Bu xeyli orijinal bir işdir."[1]. Həmçinin o bu məktubunda qeyd edir ki, romanı təndiqçiyə verməyə planlaşdırır, 14 oktyabrda təndiqçidən cavab aldıqdan sonra isə, onu Отечественныя записки jurnalında çap etmək istəyir.[2] Lakin, qardaşına 1845-ci ilin martın 23-də yazdığı məktubda, o romanı təzədən yazdığını deyir: "Noyabrda mən romanı qurtardım, sonra isə dekabrda onu yenidən yazmışam, və yenə də fevral-mart aylarında. Mən romanım ilə ciddən razıyam."[3]
1844-cü ilin sentyabrdan Dostoyevski ilə bir mənzildə yaşayan Dmitri Qriqoroviç, Dostoyevskinin Bədbəxt insanlar üstündə işini belə xatırlayırdı:
Dostoyevski <…> gecə gündüz yazı masasında otururdu. Yazdığından bir söz də demirdi; suallarıma həvəssiz və lakonik cavab verirdi; onun qapalığını bilərək, soruşmaqdan vaz keçdim.
Orijinal mətn (rus.)Достоевский <…> просиживал целые дни и часть ночи за письменным столом. Он слова не говорил о том, что пишет; на мои вопросы он отвечал неохотно и лаконически; зная его замкнутость, я перестал спрашивать.[4]
Məzmunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nikolay Qoqoldan, Aleksandr Puşkindən, Nikolay Karamzindən və eyni ilə başqa fransız və rus ədiblərindən bəhrələnərək yazdığı ilk roman olan "Bədbəxt insanlar" iki əsas obraz arasındakı məktublardan ibarətdir. Bunlar hər ikisi kasıb, bir-biri ilə qohum olan Makar Devuşkin və Varvara Dobroselovadır. Əsərdə kasıb insanların həyatı, onların çətinlikləri, varlı təbəqə ilə qarşılıqlı əlaqələri ümumi şəkildə göstərilmişdir. Həmçinin əsərdə ədəbi naturalizmin ümumi mövzuları da öz əksini tapır.
Əsas obrazlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Makar Alekseyeviç Devuşkin (Макар Алексеевич Девушкин)— Əsərin əsas qəhrəmanıdır. Qırx yeddi yaşlı utancaq, kasıb, tənha kargüzardır. Varvaraya qarşı qəlbində sevgi hissi vardır. Tənqidçi Belinski incə bir dillə bu obrazı belə təsvir edir, "Faciəli element oxuyucuya təkcə sözlərlə deyil, eyni zamanda Makar Alekseyeviç Devuşkinin anlayışlarıyla da çatdılır".
- Varvara Alekseyevna Dobroselova (Варвара Алексеевна Добросёлова) — Devuşkinə oxşar həyat keçirir. O əclaf biri olan Bıkovla birgə yaşamaq qərarına gəlir. Ədəbiyyata marağı azalır və materialist yolunu seçir.
- Bıkov(Быков)— qoca, varlı, dul və əclaf biri. Sonda Varvaraya sahib olur.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Lantz, Kenneth A. The Dostoevsky Encyclopedia. Greenwood Publishing Group. 2004. səh. 333. ISBN 978-0-313-30384-5. 2016-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-29.
- ↑ Ф. М. Достоевский. Собрание сочинений в пятнадцати томах. 15. Письма 1834—1881. Питербург: Наука. 1996. səh. 44—46. ISBN 5-02-028-255-3. 2018-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-29.
- ↑ Sekirin, Peter. The Dostoevsky Archive: Firsthand Accounts of the Novelist from Contemporaries' Memoirs and Rare Periodicals, Most Translated Into English for the First Time, with a Detailed Lifetime Chronology and Annotated Bibliography. McFarland. 1997. səh. 59. ISBN 978-0-7864-0264-9.
- ↑ Григорович Д. В. Литературные воспоминания. Москва. 1987.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et] | |
|---|---|
| Roman: | Bədbəxt insanlar (1846) • Netoçka Nezvanova (1849) • Alçaldılmış və təhqir olunmuşlar (1861) • Ölü evdən qeydlər (1862) • Yeraltından Qeydlər (1864) • Cinayət və cəza (1866) • Qumarbaz (1867) • İdiot (1869) • Cinlər (1872) • Yeniyetmə (1875) • Karamazov qardaşları (1881) |
| Povest və hekayə: | Oxşar (1846) • Ev sahibəsi (1847) • Başqasının arvadı (1848) • Bəyaz gecələr (1848) • Bir kövrək ürəkli (1848) • Balaca qəhrəman (1857) • Əminin yuxusu (1859) • Stepançikovo kəndi (1859) • Nalayiq lətifə (1862) • Timsah (1865) • Əbədi ər (1870) • Milad ağacındakı dilənçi oğlan (1876) • İtaətkar bir ruh (1876) • Nəcib məxluq (1876) • Kəndli Marey (1876) • Gülməli insanın yuxusu (1877) |
| Qeyri-bədii yaradıcılıq: | Yay təəsüratları üzərində qış xatirələri (1863) • Bir yazarın gündəliyi (1881) |