Yukiçi Tsumura
| Yukiçi Tsumura | |
|---|---|
 | |
| Fəaliyyəti | zabit |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Polkovnik-leytenant Yukiçi Tsumura və ya tanınan adıyla polkovnik-leytenant Çomora (Çomura), Yaponiya imperiyasının hərbi-dəniz qüvvələridə xidmət etmiş dəniz zabiti və 1012 türk hərbi əsiri İstanbul hökumətinə təslim etmək vəzifəsi daşıyan Heymey-maru gəmisinin komandiridir.
Heymey-maru hadisəsindəki rolu[redaktə | mənbəni redaktə et]
Birinci Dünya Müharibəsi zamanı rus çarına əsir düşən və Sibirdə əsir düşərgəsində saxlanılan əsgər və ailələrindən ibarət 1012 türk əsir 1918-ci ildə Ağ ordu qüvvələrinə dəstək vermək məqsədi ilə bölgəni işğal edən Yaponiya İmperator ordusu tərəfindən əsir götürülür.
1921-ci ilin fevralında digər Antanta Dövlətlərinin belə bir tələbi olmasa da, Yaponiya imperiyası Osmanlı imperiyasının diplomatik və iqtisadi səyləri ilə bu məhbusları İstanbul hökumətinə təhvil verməyə qərar verir.
1921-ci il fevralın sonunda Vladivostokdan yola düşən Heymey-maru gəmisi aprelin 3-də Süveyş kanalını keçərək Aralıq dənizinə çatır. Aprelin 5-də Çanaqqala boğazına çatmaq üzrəykən Midilli adası yaxınlığında Yunanıstan Krallığının donanması tərəfindən dayandırılır.
Anadoluda müharibə apardıqlarını əsas gətirərək; Yunanıstan Krallığı, İstanbul hökumətinə təhvil veriləcək olsa belə, bu məhbusun ekstradisiyasına icazə verə bilməyəcəklərini bildirərək, gəmi komandiri Tsumuradan türk əsirləri Yunanıstana təhvil verməsini istəyir.
Polkovnik-leytenant Tsumura bu dəfələrlə edilən xahişləri qətiyyətlə rədd edərək, məhbusların Yaponiya İmperiyasının himayəsi altında olduğunu söyləyir[1].
Sonda gəmi Yunanıstan tərəfindən Pirey limanına (yun. Λιμάνι Πειραιά) aparıldı və 6 ay ərzində hətta ərzaq almağa icazə verilmədən limanda saxlanılır. Gəmidəki insan böhranın təsiri ilə işə qarışan Millətlər Cəmiyyətinin əsir olan qadın və uşaqların sərbəst buraxılmasının lazım olduğunu deməsindən sonra göyərtədəki 395 qadın və uşaq Yunanıstanın Olympos adlı gəmisi ilə İstanbula aparılır[1].
Bu prosesdə Yunanıstanla diplomatik əlaqələr quran Yaponiya gəminin sərbəst buraxılması tələbini Yunanıstana qəbul etdirə bilməyincə, Antanta Blokunun qurucu üzvləri olan Britaniya İmperiyasını və Fransanı razı salmağa çalışsa da, uğurlu nəticə əldə etmir.
6 ayın sonunda tərəflər vasitəçi kimi işə başlayan İtaliyanın təklifini qəbul etdi. Yunanıstan gəmini buraxdı, Yaponiya isə əvəzində məhbusları İstanbul hökumətinə deyil, İtaliyaya verir. İtaliya məhbusları Asinara adasındakı həbs düşərgəsinə yerləşdirir.
Orada 7 ay saxlanılan məhbuslar 1922-ci ilin mayında İstanbul hökumətinin müttəfiq dövlətlərə "məhbuslar orduya qatılmayacaq" zəmanətindən sonra Asinara adasına çatan "Ümit" adlı türk gəmisi ilə İstanbula gətirilir.
Xatirəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ona edilən sıx təzyiqlərə baxmayaraq türk məhbusları Yunanıstana təslim etmədiyi üçün Türkiyə ictimaiyyəti tərəfindən minnətdarlıqla xatırlanan polkovnik-leytenant Tsumuranın adı İstanbulun Beykoz səmtində bir küçəyə verilərkən[2], onun xatirəsinə sənədli film də çəkilib[3].
Bundan əlavə, 2019-cu ildə Yaponiyada rəsmi səfərdə olan Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxışında polkovnik-leytenant Tsumuranın qəhrəmanlığının heç vaxt unudulmayacağını və köklü Türk-Yapon dostluğunun simvolu olacağını bildirib[4].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1,0 1,1 "Arxivlənmiş surət" (türk). 2021-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-18.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-18.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-18.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-18.