Almaniya imperiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Almaniya İmperiyası səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
İmperiya
Almaniya imperiyası
Deutsches Reich
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
«Gott mit uns»
Himn: Heil dir im Siegerkranz
1914-cü ilə olan Alman İmperiyası sərhədləri
1914-cü ilə olan Alman İmperiyası sərhədləri
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Paytaxt Berlin
Dilləri polyak dili, alman dili
Rəsmi dilləri alman
Dövlət dini Protestant, Katolik
Valyuta Qızıl marka
Ərazisi 540,857.54 km²
Əhalisi 64,925,993
İdarəetmə forması Monarxiya
Sülalə Hohensollern sülaləsi
Kayzer (İmperator)
 • 1871 — 1888 I Vilhelm
 • 1888 III Fridrix
 • 1888 — 1918 II Vilhelm
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Versalda Almaniya İmperiyasının yaradılmasının elan edilməsi

Almaniya İmperiyası (alm. Deutsches Reich), bəzən Kayzer Almaniyası və ya İkinci Reyx18711918-ci illərdə mövcud olmuş vahid alman dövləti. Lakin Almaniya 1943-cü ilədək rəsmi şəkildə bu adı daşımışdır. 19431945-ci illərdə isə "Böyük Alman İmperiyası" (alm. Großdeutsches Reich) adlanmışdır.

Yaranması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Reformasiya dövründən FransaRusiya imperiyasının Avropa işlərində iştirak etməyə başladığı vaxtdan bəri almanlar arasındakı parçalanmadan istifadə etmək, onları bir-birilə rəqabətdə və kənar dövlətlərdən asılılıqda saxlamaq bu imperiyaların siyasəti idi. I Fransisk, Rişelye, XIV LüdovikNapoleon, II Yekaterina, I AleksandrI Nikolay bütünlüklə bu düşüncə ilə hərəkət edirdilər. Alman dünyasının səpələnməsi əslində müasir tarixin inkişafına neqativ təsir göstərirdi, çünki həmin dünyasız Avropanın iqtisadi və mədəni liderliyi ancaq Atlantik okeanının sahilində cəmlənirdi və ya Rusiyada böyük hərbi imperiya qalxıb Baltik dənizi sahilinə və Polşanın içərilərinə yayılardı. Tədricən almanlar öz mövqeləri ilə razılaşmadılar. Onlar millətçilərə çevrildilər. Bir çox alman mütəfəkkirləri bu fikri müdafiə edirdi ki, Almaniya qərbdən fərqlidir, elə bir günə gəlib çatacaqdır ki, həyatın xüsusi alman yolu və onun öz siyasi sistemi fəaliyyətə başlayacaqdır. Slavyanlara görə almanlar özlərini ölçüyə sığmaz dərəcədə yüksək irq hesab edirdilər. Hegelin əsərlərində daha aydın öz ifadəsini tapmış alman fəlsəfəsi müəyyən xarakterik yol götürdü. Bu fəlsəfə fərdiyyətçiliyin Qərbə məxsus olduğunu elan edirdi, yüngüllüklə fərdi azadlığın üzərindən sıçrayırdı, qrup loyallığını, kollektivçilik və dövlət prinsiplərini şərəflindərməyə meyl edirdi.

1848-ci il inqilabları seriyası Almaniyanın bir neçə hökümətini devirdi. Frankfurt assembleyasında konstitusional metodla birləşdmiş Almaniya təşkil etmək üçün özəl vətəndaşlar qrupu təşkil etdilər. Onların cəhdi boşa çıxdı, çünki heç bir hakimiyyətə malik deyildilər. 1848-ci ildən sonra almanlar qüvvə şərtləri haqqında düşünməyə başladılar. Frankfurt adamları da həmçinin uğursuzluğa düçar oldular, çünki onlar kifayət dərəcədə inqilabi deyildilər. Almanlar ayıq, qayda-qanun sevən və hörmətcil xalq idi. Onlar hələ də öz bəzi dövlətlərinə emosional qaydada bağlı idilər. İtaliyada baş verən, Sardiniyadan başqa bütün köhnə hökümətlərin inqilabi yolla məhv edilməsi hadisəsi Almaniyada baş verə bilməzdi.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1870-1871-ci illərdə Prussiyanın rəhbərliyi altındakı Şimali Alman İttifaqı ilə Fransa arasındakı müharibədən qalib çıxan almanlar vahid alman dövlətinin yaradılması yolundakı əsas maneə olan Fransanı kənarlaşdırmaqla ilk addımı atdılar. 18 yanvar 1871-ci ildə Versalda Prussiya kralı I Vilhelm və Baş nazir Otto fon Bismark vahid alman dövlətinin - Almaniya İmperiyasının yaradıldığını elan etdilər. Tezliklə Şimali Alman İttifaqına daxil olmayan cənubi alman dövlətləri də İmperiyanın tərkibinə qatıldılar. 1871-ci ilin aprel ayında Ümumalman Konstitusiyası qəbul edildi.

Almaniyanın Fransadan aldığı 5 milyard frank məbləğindəki təzminat (kontribusiya) yeni dövlətin iqtisadi inkişafına böyük dəstək oldu.

1888-ci il martın 9-da kayzer I Vilhelm 91 yaşında vəfat etdi. Onun yerini oğlu III Fridrix tutdu. Lakin boğaz xərçəngindən əziyyət çəkən yeni imperator da cəmi 99 gün sonra iyunun 15-də vəfat etdi. Öz liberal görüşləri ilə seçilən III Fridrix sərtlik tərəfdarı olan Bismarkla mübahisələrdən çəkinmirdi. O, Avropadaxili münasibətlərdə qarşıdurmanın əleyhinə çıxış edirdi. III Fridrixdən sonra hakimiyyətə onun böyük oğlu II Vilhelm gəldi. 29 yaşlı kayzer öz nənəsi Böyük Britaniya kraliçası Viktoriyanın sevimli nəvəsi idi və hətta Britaniya Kral donanmasının admiralı rütbəsini daşıyırdı. 1888-ci il Almaniya İmperiyasına rəhbərlik etmiş cəmi üç alman imperatorunun üçünün də eyni vaxtda hakimiyyətdə olduğu il kimi - Üç imperator ili (alm. Dreikaiserjahr) adı ilə tarixə düşüb.

II Vilhelmin hakimiyyət illəri İmperiyanın çiçəklənmə dövrü hesab edilir. Bu dövrdə Almaniya həm yüksək iqtisadi inkişafa nail olmuş, həm də öz hərbi gücünü artıraraq Afrika, Asiya və Okeaniyada bir çox koloniyalar ələ keçirmişdi.

İnzibati-ərazi bölgüsü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dövlət Paytaxt
Krallıqlar (Königreiche)
Prussiya (Preußen) Berlin
Bavariya (Bayern) Münhen
Saksoniya (Sachsen) Drezden
Vürtemberq Ştutqart
Böyük hersoqluqlar (Großherzogtümer)
Baden Karlsruhe
Hessen Darmştat
Meklenburq-Şverin Şverin
Meklenburq-Strelitz Neustrelitz
Oldenburq Oldenburq
Saksoniya-Veymar-Ayzenax (Sachsen-Weimar-Eisenach) Veymar
Hersoqluqlar (Herzogtümer)
Anhalt Dessau
Braunschweig Braunşveyq
Saksoniya-Altenburq (Sachsen-Altenburg) Altenburq
Saksoniya-Koburq və Qota (Sachsen-Coburg und Gotha) Koburq
Saksoniya-Meiningen (Sachsen-Meiningen) Meiningen
Knyazlıqlar (Fürstentümer)
Lippe Detmold
Reuss Knyazlığı Kiçik qolu Gera
Reuss Knyazlığı Böyük qolu Greiz
Şaumburq-Lippe Bükeburq
Şvarzburq-Rudolştadt Rudolştadt
Şvarzbuq-Sondershauzen Sondershauzen
Valdek Arolsen
Müstəqil Hanza şəhərləri (Freie Hansestädte)
Bremen
Hamburq
Lübek
İmperatorluq torpağı (Reichsland)
Elzas-Lotaringiya (Elsaß-Lothringen) Strasburq

Tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]

İmperiya 25 federal əyalətdən ( Bundesglieder ) - o cümlədən respublika konstitusiyasına malik üçü Hanzanın Hamburq , Bremen və Lübek şəhərləri , eləcə də Elzas-Lotaringiyadan ibarət idi .

1871–1918-ci illərdə Alman İmperiyasının tərkibi
Federal dövlət Dövlət forması Paytaxt Sahəsi km² (1910) Əhali (1910)
Prussiya Krallıq Berlin 348,780 40,165,219
Bavariya Krallıq Münhen 75,870 6,887,291
Württemberg Krallıq Ştutqart 19,507 2.437.574
Saksoniya Krallıq Drezden 14,993 4.806.661
Qayıq Böyük Hersoqluq Karlsrue 15,070 2,142,833
Meklenburq-Şverin Böyük Hersoqluq Schwerin 13,127 639,958
Hesse Böyük Hersoqluq Darmstadt 7,688 1.282.051
Oldenburq Böyük Hersoqluq Oldenburq 6,429 483,042
Saksoniya (-Weimar-Eisenach) Böyük Hersoqluq Veymar 3,610 417,149
Meklenburq-Strelitz Böyük Hersoqluq Neustrelitz 2,929 106,442
Brunsvik Hersoqluq Brunsvik 3,672 494,339
Saksoniya fikirləri Hersoqluq Rəylər 2,468 278,762
Dayan Hersoqluq Dessau 2299 331,128
Saksoniya-Koburq-Qota Hersoqluq Koburq / Qota 1,977 257,177
Saksoniya-Altenburq Hersoqluq Altenburq 1,324-cü ən çox yayılmışdır 216,128
Lippe Knyazlıq Detmold 1,215 150,937
Waldeck Knyazlıq Arolsen 1,121 61,707
Schwarzburg-Rudolstadt Knyazlıq Rudolstadt 941 100,702
Schwarzburg-Sondershausen Knyazlıq Sondershausen 862 89,917-ci ən çox yayılmışdır
Reuß gənc xətt Knyazlıq Gera 827 152,752
Şaumburq-Lippe Knyazlıq Bükeburq 340 46,652
Reuß köhnə xətt Knyazlıq Greiz 316 72,769
Hamburq Fristad Hamburq 414 1.014.664
Lübek Fristad Lübek 298 116,599
Bremen Fristad Bremen 256 299,526
Elzas-Lotaringiya Milli ərazi Strasburq 14,522 1.874.014
Alman seriyası İmperiya Berlin 540,858 64,925,993

Dil tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alman İmperiyası sakinlərinin ana dili (12 yanvar 1900)
ana dili nömrə nisbəti
1 dekabr 1900-cü ildə sakinlər 56.367.187 100
alman 51.883.131 92.05
Alman dili və xarici dil 252,918 0,45
çex 43.016 0.08
danimarka 141.061 0,25
digər xarici dillər 14,535 0.03
Fransız dili 211,679 0,38
friz dili 20,677 0.04
holland 80,361 0.14
İngilis dili 20.217 0.04
ispan dili 2,059 0.00
isveçli 8,998 0.02
italyan 65,930 0.12
kaşubyan 100,213 0.18
litva 106,305 0.19
macar 8.158 0.01
masurian 142,049 0,25
moraviyalı 64,382 0.11
polyak 3.086.489 5.48
portuqal 479 0.00
rus 9,617 0.02

Koloniyaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Afrikada:

Toqo, Kamerun, Almaniya Şərqi Afrikası, Tanzaniya, Burundi, Ruanda, Almaniya Cənub-qərbi Afrikası.

  • Asiyada:

Şandun yarımadasında yerləşən Sindao (Kaytçou) liman şəhəri.

  • Okeaniyada:

Yeni Qvineya, Mikroneziya (Nauru, Palau, Marşall, KarolinMarian adaları), Qərbi Samoa.

I Dünya müharibəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Huber E. R. Deutsche Verfassungsgeschichte seit 1789 (alm.). 1957.