Müstəqillik Günü (Pakistan): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 44: Sətir 44:
Britaniya Hindistanın iki yeni müstəqil [[dominion]]a bölünməsini bildirən 1947-ci ilin [[Hindistan müstəqillik aktı]] [[Böyük Britaniya parlamenti|Birləşmiş Krallığın parlamenti]] tərəfindən qəbul edilib: Hindistan dominionu (sonralar [[Hindistan|Hindistan Respublikası]] adlandırıldı) və Pakistan dominionu (sonralar [[Pakistan|Pakistan İslam Respublikası]] adlandırıldı). Aktda general-qubernator ofisinin yaradılması, müvafiq təsis yığıncaqlarında tam qanunvericilik səlahiyyətinin verilməsi və yeni yaranmış iki ölkə arasında birgə mülkiyyətin bölünməsi, iki xalq arasında Benqaliya və Pəncab əyalətlərinin bölgüsü üçün mexanizm nəzərdə tutulub.<ref name="the act">{{cite web|url=http://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo6/10-11/30|title=Indian Independence Act 1947|publisher=[[The National Archives (United Kingdom)|The National Archives]], [[Her Majesty's Government (term)|Her Majesty's Government]]|accessdate=17 July 2012}}</ref><ref>{{cite thesis|type=PhD|url=https://books.google.com/books?id=JmzSotsxnmsC|title=Whose Islam? Pakistani women's political action groups speak out|first=Kathleen Fenner|last=Laird |publisher=[[Washington University]]|year=2007|accessdate=7 February 2012}}</ref> 14 avqust 1947-ci ildə yeni Pakistan Dominionu müstəqil oldu və [[Məhəmməd Əli Cinnah]] [[Kəraçi]]də ilk general-qubernator kimi and içdi.<ref>{{cite web|url=http://www.pakistan.gov.pk/Quaid/speech09.htm|title=A call to duty|publisher={{Tərcüməsiz 5|Pakistan hökuməti||en|Government of Pakistan}}|accessdate=7 January 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061028171436/http://www.pakistan.gov.pk/Quaid/speech09.htm |archivedate = 28 October 2006}}</ref> Müstəqillik geniş şəkildə qeyd edilməsi ilə əlamətdar olub, ancaq mühit 1947-ci ildə Pakistanın müstəqilliyinin qeyd edilməsində kommunal iğtişaşlar kimi coşqun qalıb.<ref name="metcalf conc"/> Aktı sonradan 18 İyul 1947-ci ildə [[kral sanksiyası]] qəbul edib.<ref name="Romein1962"/>
Britaniya Hindistanın iki yeni müstəqil [[dominion]]a bölünməsini bildirən 1947-ci ilin [[Hindistan müstəqillik aktı]] [[Böyük Britaniya parlamenti|Birləşmiş Krallığın parlamenti]] tərəfindən qəbul edilib: Hindistan dominionu (sonralar [[Hindistan|Hindistan Respublikası]] adlandırıldı) və Pakistan dominionu (sonralar [[Pakistan|Pakistan İslam Respublikası]] adlandırıldı). Aktda general-qubernator ofisinin yaradılması, müvafiq təsis yığıncaqlarında tam qanunvericilik səlahiyyətinin verilməsi və yeni yaranmış iki ölkə arasında birgə mülkiyyətin bölünməsi, iki xalq arasında Benqaliya və Pəncab əyalətlərinin bölgüsü üçün mexanizm nəzərdə tutulub.<ref name="the act">{{cite web|url=http://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo6/10-11/30|title=Indian Independence Act 1947|publisher=[[The National Archives (United Kingdom)|The National Archives]], [[Her Majesty's Government (term)|Her Majesty's Government]]|accessdate=17 July 2012}}</ref><ref>{{cite thesis|type=PhD|url=https://books.google.com/books?id=JmzSotsxnmsC|title=Whose Islam? Pakistani women's political action groups speak out|first=Kathleen Fenner|last=Laird |publisher=[[Washington University]]|year=2007|accessdate=7 February 2012}}</ref> 14 avqust 1947-ci ildə yeni Pakistan Dominionu müstəqil oldu və [[Məhəmməd Əli Cinnah]] [[Kəraçi]]də ilk general-qubernator kimi and içdi.<ref>{{cite web|url=http://www.pakistan.gov.pk/Quaid/speech09.htm|title=A call to duty|publisher={{Tərcüməsiz 5|Pakistan hökuməti||en|Government of Pakistan}}|accessdate=7 January 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061028171436/http://www.pakistan.gov.pk/Quaid/speech09.htm |archivedate = 28 October 2006}}</ref> Müstəqillik geniş şəkildə qeyd edilməsi ilə əlamətdar olub, ancaq mühit 1947-ci ildə Pakistanın müstəqilliyinin qeyd edilməsində kommunal iğtişaşlar kimi coşqun qalıb.<ref name="metcalf conc"/> Aktı sonradan 18 İyul 1947-ci ildə [[kral sanksiyası]] qəbul edib.<ref name="Romein1962"/>


=== Müstəqillik günü ===
=== Müstəqillik günü ===
Hakimiyyətin təhvil verilməsi avqustun 14-dən 15-nə keçən gecə olmuşdur. 1947-ci ilin Hindistan müstəqillik aktı Pakistan və Hindistanın müstəqillik günü kimi 15 avqustu tanıdı. Aktda deyilir:<ref>{{cite web|title=Chapter 30|url=http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1947/30/pdfs/ukpga_19470030_en.pdf|work=Indian Independence Act, 1947|accessdate=14 August 2012|page=3}}</ref>
{{sitat|Avqustun on beşi 1947-ci ildə müvafiq olaraq Hindistan və Pakistan kimi adlandırılan Hindistanda iki müstəqil dominion yaradılacaq.}}

Cinnah xalqa ilk dəfə xəbər verən zaman aşağıdakıları bəyan edib:<ref name=coin>{{cite web|title=Pakistan coinage: 1947 - 1948|url=http://www.chiefacoins.com/Database/Countries/Muhammad_Ali_Jinnah.htm|publisher=Chiefa Coins|accessdate=14 August 2012}}</ref>
{{sitat| 15 avqust müstəqil və suverən dövlət olan Pakistanın müstəqillik günüdür. Bu öz vətəni uğrunda son bir neçə ildə böyük qurbanlar verən müsəlman xalqının müqəddəratının həll edilməsini göstərir.}}

Ölkənin ilk xatirə poçt markaları 1948-ci ilin iyulunda buraxıldı və müstəqillik günü kimi 15 avqust 1947-ci il göstərildi,<ref name=stamps>{{cite book|title=Fifty years of Pakistan stamps|year=1997|publisher=Sanna Publications|last=Zahedi|first=Mahbub Jamal|page=17}}</ref> lakin sonrakı illərdə 14 avqust müstəqillik günü kimi qəbul edilib.<ref>{{cite book|title=The Most Comprehensive Colour Catalogue Pakistan Postage Stamps|year=2006–2007|location=Lahore, Pakistan|author=M,I, Choudhary|edition=11|page=26}}</ref> 1947-ci ilin 14-15 avqust gecəsi [[İslam təqvimi]]nə görə müsəlmanların müqəddəs gecə kimi qiymətləndirdikləri 1366-cı ilin Ramazan ayının 27-nə təsadüf edir.<ref name="ramadan">{{cite news|url=http://jang.com.pk/thenews/aug2012-weekly/nos-12-08-2012/kol.htm#1|title=Independence Day: muted affair?|work=[[The News International]]|accessdate=13 August 2012|first=M. Waqar|last=Bhatti}}</ref><ref>{{cite book|title=THE DIVINE IMPRINT ON THE BIRTH OF PAKISTAN|url=http://www.nazariapak.info/publications/booklets/TDIOTBOP/chapter7.asp|author=Tariq Majeed|chapter=7|quote=The State of Pakistan came into being on Friday the 15th of August 1947, and, according to the Islamic calendar, on the 27th of Ramadan XE "27th of Ramadan" 1366. This is the factual, formal and legal date of the birth of Pakistan.}}</ref>


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==

10:59, 7 may 2016 tarixinə olan versiya

Müstəqillik günü
urdu یوم آزادی
İslamabadda Pakistan abidəsinin qarşısında ucaldılmış Pakistan bayrağı
İslamabadda Pakistan abidəsinin qarşısında ucaldılmış Pakistan bayrağı
Rəsmi adı Pakistanın müstəqillik günü
Ölkə
Növ Milli bayram
Həsr olunub Pakistan hərəkatı
Tarix 14 avqust
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Müstəqillik günü (urdu یوم آزادی; Yum-e Azadi)— Pakistanda hər il avqustun 14-də keçirilən milli bayram. 1947-ci ildə Britaniya Hindistanın süqutunun ardından suveren dövlət elan olundu və Pakistanın müstəqillik əldə etdiyi bu gün bayram kimi qeyd edilməyə başladı. Pakistan Cənubi Asiyanın şimal-qərb regionların bölgüsü üzrə müstəqil müsəlman dövlətinin yaradılmasına yönələn Pakistan hərəkatının nəticəsində yaranıb. Hərəkat Məhəmməd Əli Cinnahın liderliyi altında Bütün Hindistan Müsəlman Liqası tərəfindən başladılıb. Hadisə Qərbi Pakistan (hal-hazırkı dövrdə Pakistan) və Şərqi Pakistandan (hal-hazırkı dövrdə Banqladeş) ibarət olan Pakistanın Dominionluğuna (sonralar Pakistan İslam Respublikası) Britaniya Hindistanı altında müstəqilliyin verilməsinə — 1947-ci il Hindistan Müstəqillik Aktına gətirib çıxarıb. İslam təqvimində müstəqillik günü müsəlmanlar tərəfindən müqəddəs dəyərləndirilən Qədr gecəsi ərəfəsinə Ramazanın 27-ci gününə təsadüf etmişdi.

Müstəqillik günü münasibətilə əsas mərasim Prezident və Parlament binalarında dalğalanan dövlət bayrağının yerləşdiyi İslamabadda keçirilir. Bunun ardınca dövlət himni səsləndirilir və rəhbərlərin televiziya ilə canlı çıxışları olur. Gün ərzində adi bayram tədbirləri və şənliklərə bayrağın qaldırılması mərasimi, paradlar, mədəni tədbirlər və vətənpərvərlik mahnılarının oxunması daxildir. Mükafatlandırma mərasimlərinin çoxu bu gündə baş tutur və vətəndaşlar öz evlərinin yuxarısında milli bayrağı qaldırırlar və ya nəqliyyat vasitələri və geyimlərində nəzərə çarpacaq dərəcədə bu bayramı nümayiş etdirirlər.

Tarix

Arxa plan

Pakistanı təşkil edən ərazi tarixi baxımdan XIX əsrin böyük hissəsi boyu Britaniya Hind İmperiyasının bir hissəsi idi. Britaniya Ost-Hind şirkəti[ru] XVII əsrdə Cənubi Asiyada ticarətə başlayıb və şirkətin qaydaları Plessi yaxınlığındakı döyüşdə qələbə qazandıqdan sonra 1757-ci ildən başlayıb. 1857-ci ildə Sipahilər üsyanının ardından 1858-ci ilin Hindistan hökuməti aktı Hindistan yarımqitəsinin böyük hissəsi üzərində birbaşa nəzarətin Britaniya Tacının əlinə keçməsinə gətirib çıxardı. 1905-ci il Benqal bölgüsü və və ayrı-ayrı müsəlman dövlətinin yaradılması istiqamətində partiyanın səbəb olduğu hadisələrin kontekstində 1906-cı ildə Dəkkədə Bütün Hindistan Müsəlman Təhsil Konfransı tərəfindən Bütün Hindistan Müsəlman Liqasının əsası qoyuldu.[1]

Birinci dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə Monteqyu-Çelmsford islahatları[en] kimi İngilislər tərəfindən islahatlar keçirildi, ancaq bu da repressiv Rovlatt Aktının qəbulu və Hindistan fəalları tərəfindən idarəetmə üçün sərt çağırışların sübutu idi. Bu dövrün geniş yayılmış narazılığı əməkdaşlıqdan imtina edilməsi, vətəndaş itaətsizliyi və bütün ölkə daxilində qeyri-zorakı hərəkatlara təkan verdi.[2] Müstəqil dini zəmində dövlət ideyası 1930-cu ilin dekabrında Müsəlman Liqasının Prezidenti kimi nitq söyləyən Məhəmməd İqbal tərəfindən gətirilib.[3] Üç il sonra, ayrıca dövlət adı kimi "Pakistan" adı Çaudhuri Rəhmət Əli tərəfindən hazırlanmış bəyannamədə irəli sürülüb.[4]

1940-ci illərdə Məhəmməd Əli Cinnahın ən görkəmli lideri olduğu Bütün-Hindistan Müsəlman Liqası tərəfindən idarə edilən müsəlman millətçiliyinin yüksəlişi və Hindistanın müstəqillik hərəkatı gücləndi.[2]:195–203 Britaniya Hindistanında Müsəlman diasporunun maraqlarını təmin etmək üçün siyasi partiyanın olması, Hindistanın müstəqillik hərəkatı və Cənubi Asiyada müsəlman dövləti kimi Pakistanın yaradılmasının arxasında hərəkətverici qüvvənin inkişaf etdirilməsində 1940-ci illər ərzində həlledici rol oynadı.[1] 1940-cı ilin 22-24 martında Bütün-Hindistan Müsəlman Liqasının üçgünlük ümumi sessiyası zamanı müsəlmanlar üçün müstəqil dövlətin yaradılmasına çağıran Lahor qətnaməsi kimi tanınan formal siyasi bəyanat təqdim olunub.[5]

İstiqlaliyyət

border=none Əsas məqalə: Pakistan hərəkatı

1946-cı ildə Britaniyada Leyboristlər Partiyası çoxsaylı qiyamlar və ikinci dünya müharibəsi kimi hadisələrlə zəifləmişdi. Bundan sonra Britaniya başa düşdü ki, artıq o nə həyəcanların artdığı Britaniya Hindistanına nəzarəti davam etdirmək üçün Britaniya Hindistan ordusunun etibarlılığına, nə də öz ölkəsində beynəlxalq səviyyədə dəstəklə səlahiyyətlərini həyəta keçirməyə malik idi. Hindistanda getdikcə artan üsyanlar üzərində öz nəzarətini davam etdirmək üçün yerli qüvvələrə etibar azalmışdı və buna görə də hökumət Hindistan yarımqitəsinin Britaniya idarəsini bitirmək qərarına gəlib.[2]:167, 203[6][7][8] 1946-cı ildə Hindistan Milli Konqresi, dünyəvi partiyası olan vahid dövlət tələb edib.[9] Vahid dövlət ideyası ilə razı olmayan müsəlman əhalisinin əksəriyyəti alternativ kimi ayrıca Pakistan ideyasını vurğulayıb.[10]:203 Hindistan Nazirlər Kabineti Missiyası yerli hökumətlərə mərkəzləşdirilməmiş dövlət təklifi ilə Konqres və Müsəlman Liqası arasında kompromis əldə etməyə çalışmaq üçün göndərilib, ancaq bu tərəflərin hər ikisi tərəfindən rədd edilib və Cənubi Asiyada kütləvi iğtişaşların baş verməsi ilə nəticələnib.[11]

Nəhayət 1947-ci ilin fevralında Baş Nazir Klement Ettli elan etdi ki, Britaniya hökuməti ən geci 1948-ci ilin iyununadək Britaniya Hindistanına tam özünüidarəetmə verəcək.[12] 3 iyun 1947-ci ildə Britaniya hökuməti Britaniya Hindistanının iki müstəqil dövlətə bölünməsi prinsipinin qəbul edildiyini elan etdi.[12] Hökumətlərin davamçısına hakimiyyət statusu veriləcək və şərtşiz olaraq Britaniya Birliyindən çıxmaq hüququ olacaq. Vitse kral Luis Mountbetten səlahiyyətlərin ötürülməsi tarixi kimi ikinci dünya müharibəsində Yaponiyanın təslim olmasının ikinci il dönümünü seçdi.[13] O, Pakistana hakimiyyətin verilməsi mərasiminin tarixi kimi 14 avqustu seçdi, çünki o, həm Hindistan, həm də Pakistanda tədbirlərində iştirak etmək istəyirdi.[13][14]

Britaniya Hindistanın iki yeni müstəqil dominiona bölünməsini bildirən 1947-ci ilin Hindistan müstəqillik aktı Birləşmiş Krallığın parlamenti tərəfindən qəbul edilib: Hindistan dominionu (sonralar Hindistan Respublikası adlandırıldı) və Pakistan dominionu (sonralar Pakistan İslam Respublikası adlandırıldı). Aktda general-qubernator ofisinin yaradılması, müvafiq təsis yığıncaqlarında tam qanunvericilik səlahiyyətinin verilməsi və yeni yaranmış iki ölkə arasında birgə mülkiyyətin bölünməsi, iki xalq arasında Benqaliya və Pəncab əyalətlərinin bölgüsü üçün mexanizm nəzərdə tutulub.[15][16] 14 avqust 1947-ci ildə yeni Pakistan Dominionu müstəqil oldu və Məhəmməd Əli Cinnah Kəraçidə ilk general-qubernator kimi and içdi.[17] Müstəqillik geniş şəkildə qeyd edilməsi ilə əlamətdar olub, ancaq mühit 1947-ci ildə Pakistanın müstəqilliyinin qeyd edilməsində kommunal iğtişaşlar kimi coşqun qalıb.[2] Aktı sonradan 18 İyul 1947-ci ildə kral sanksiyası qəbul edib.[12]

Müstəqillik günü

Hakimiyyətin təhvil verilməsi avqustun 14-dən 15-nə keçən gecə olmuşdur. 1947-ci ilin Hindistan müstəqillik aktı Pakistan və Hindistanın müstəqillik günü kimi 15 avqustu tanıdı. Aktda deyilir:[18]

" Avqustun on beşi 1947-ci ildə müvafiq olaraq Hindistan və Pakistan kimi adlandırılan Hindistanda iki müstəqil dominion yaradılacaq. "

Cinnah xalqa ilk dəfə xəbər verən zaman aşağıdakıları bəyan edib:[19]

" 15 avqust müstəqil və suverən dövlət olan Pakistanın müstəqillik günüdür. Bu öz vətəni uğrunda son bir neçə ildə böyük qurbanlar verən müsəlman xalqının müqəddəratının həll edilməsini göstərir. "

Ölkənin ilk xatirə poçt markaları 1948-ci ilin iyulunda buraxıldı və müstəqillik günü kimi 15 avqust 1947-ci il göstərildi,[20] lakin sonrakı illərdə 14 avqust müstəqillik günü kimi qəbul edilib.[21] 1947-ci ilin 14-15 avqust gecəsi İslam təqviminə görə müsəlmanların müqəddəs gecə kimi qiymətləndirdikləri 1366-cı ilin Ramazan ayının 27-nə təsadüf edir.[22][23]

İstinadlar

  1. 1 2 Jalal, Ayesha (1994) The Sole Spokesman: Jinnah, the Muslim League and the Demand for Pakistan. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45850-4
  2. 1 2 3 4 Metcalf, B.; Metcalf, T. R. A Concise History of Modern India (2nd). Cambridge University Press. 9 Oktyabr 2006. ISBN 978-0-521-68225-1.
  3. Shafique Ali Khan (1987), Iqbal's Concept of Separate North-west Muslim State: A Critique of His Allahabad Address of 1930, Markaz-e-Shaoor-o-Adab, Kəraçi, OCLC 18970794
  4. "NOW OR NEVER
    Are we to live or perish for ever"
    . www.columbia.edu (ingilis). İstifadə tarixi: 7 may 2016.
  5. "Lahore resolution". Story of Pakistan: A Multimedia Journey. 1 İyun 2003. İstifadə tarixi: 7 may 2016.
  6. Hyam, Ronald. Britain's declining empire: the road to decolonisation, 1918–1968. Cambridge University Press. 2006. səh. 106. ISBN 978-0-521-68555-9. By the end of 1945, he and the Commander-in-chief, General Auckinleck were advising that there was a real threat in 1946 of large scale anti-British disorder amounting to even a well-organised rising aiming to expel the British by paralysing the administration.
    ...it was clear to Attlee that everything depended on the spirit and reliability of the Indian Army:"Provided that they do their duty, armed insurrection in India would not be an insoluble problem. If, however, the Indian Army was to go the other way, the picture would be very different.
    ...Thus, Wavell concluded, if the army and the police "failed" Britain would be forced to go. In theory, it might be possible to revive and reinvigorate the services, and rule for another fifteen to twenty years, but:It is a fallacy to suppose that the solution lies in trying to maintain the status quo. We have no longer the resources, nor the necessary prestige or confidence in ourselves.
  7. Brown, Judith Margaret. Modern India: the origins of an Asian democracy. Oxford University Press. 1994. səh. 330. ISBN 978-0-19-873112-2. India had always been a minority interest in British public life; no great body of public opinion now emerged to argue that war-weary and impoverished Britain should send troops and money to hold it against its will in an empire of doubtful value. By late 1946 both Prime Minister and Secretary of State for India recognised that neither international opinion nor their own voters would stand for any reassertion of the raj, even if there had been the men, money, and administrative machinery with which to do so
  8. Sarkar, Sumit. Modern India, 1885–1947. Macmillan. 1983. səh. 418. ISBN 978-0-333-90425-1. With a war weary army and people and a ravaged economy, Britain would have had to retreat; the Labour victory only quickened the process somewhat.
  9. Hanson, Eric O. Religion and politics in the international system today. Cambridge University Press,. 2006-01-16. səh. 200. ISBN 0-521-61781-2. İstifadə tarixi: 9 December 2011.
  10. "South Asia | India state bans book on Jinnah". BBC News. 20 August 2009. İstifadə tarixi: 31 January 2012.
  11. *Wolpert, Stanley. 2006. Shameful Flight: The Last Years of the British Empire in India. Oxford and New York: Oxford University Press. 272 pages. ISBN 0-19-515198-4.
  12. 1 2 3 Romein, Jan. The Asian Century: a History of Modern Nationalism in Asia. University of California Press. 1962. səh. 357. ASIN B000PVLKY4. İstifadə tarixi: 24 July 2012.
  13. 1 2 Read, Anthony; Fisher, David. The Proudest Day: India's Long Road to Independence. W. W. Norton & Company. 1 July 1999. səh. 459. ISBN 978-0-393-31898-2. İstifadə tarixi: 4 August 2012.
  14. "India and Pakistan celebrate Independence Day". The Telegraph (UK). İstifadə tarixi: 13 August 2012.
  15. "Indian Independence Act 1947". The National Archives, Her Majesty's Government. İstifadə tarixi: 17 July 2012.
  16. Laird, Kathleen Fenner. Whose Islam? Pakistani women's political action groups speak out (PhD). Washington University. 2007. İstifadə tarixi: 7 February 2012.
  17. "A call to duty". Pakistan hökuməti[en]. 28 October 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 January 2007.
  18. "Chapter 30" (PDF). Indian Independence Act, 1947. səh. 3. İstifadə tarixi: 14 August 2012.
  19. "Pakistan coinage: 1947 - 1948". Chiefa Coins. İstifadə tarixi: 14 August 2012.
  20. Zahedi, Mahbub Jamal. Fifty years of Pakistan stamps. Sanna Publications. 1997. səh. 17.
  21. M,I, Choudhary. The Most Comprehensive Colour Catalogue Pakistan Postage Stamps (11). Lahore, Pakistan. 2006–2007. səh. 26.
  22. Bhatti, M. Waqar. "Independence Day: muted affair?". The News International. İstifadə tarixi: 13 August 2012.
  23. Tariq Majeed. 7 // THE DIVINE IMPRINT ON THE BIRTH OF PAKISTAN. The State of Pakistan came into being on Friday the 15th of August 1947, and, according to the Islamic calendar, on the 27th of Ramadan XE "27th of Ramadan" 1366. This is the factual, formal and legal date of the birth of Pakistan.