Xudu Məmmədov

Vikipediya, azad ensiklopediya
Araz Yaquboglu (müzakirə | töhfələr) (Kateqoriya:Ağdamda doğulanlar silindi HotCat ilə) tərəfindən edilmiş 10:27, 23 oktyabr 2021 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Xudu Məmmədov
Xudu Surxay oğlu Məmmədov
Doğum tarixi
Doğum yeri Mərzili, Ağdam, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat tarixi (60 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Elmi dərəcəsi Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru (1970)
Elmi adı Professor (1973)
Təhsili
Tanınmış yetirməsi Məmməd Çıraqov
Mükafatları "Şərəf nişanı" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xudu Məmmədov (14 dekabr 1927, Mərzili – 15 oktyabr 1988, Bakı) — Azərbaycanlı elm adamı və ictimai-siyasi xadim, professor, AMEA-nın müxbir üzvü, Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, Milli Azadlıq Qərargahı təşkilatının qurucularından (1969), Böyük Britaniya Kral Akademiyasının fəxri üzvü (1957)

Həyatı

Xudu Surxay oğlu Məmmədov 1927-ci il dekabrın 14-də Ağdam rayonunun (Azərbaycan) Mərzili kəndində anadan olmuşdur.Ağdamda orta məktəbi bitirən Xudu Məmmədov Azərbaycan Dövlət Universitetinin Geologiya-Coğrafiya fakültəsinin Geologiya şöbəsinə daxil olur, 1951-ci ildə təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurur və müəllimi Heydər Əfəndiyevin təkidi ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Kimya İnstitutuna təyinat alır[1].

Xudu Məmmədov daha sonra SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun aspiranturasına daxil olur. Namizədlik dissertasiyasının ilkin mövzusu "Borosilikat-aksinit mineralının quruluşunun təyini" olmuşdur. Amma quruluşu açmaq üçün eksperimental materiallar alınması ərəfəsində (1952-ci il) yapon tədqiqatçıları bu mineralın quruluşunu təyin edirlər. 1955-ci ildə X.Məmmədov SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun elmi şurasında "Kristalloqrafiya və Kristallofizika" ixtisası üzrə "Ksonolit və vollastonit minerallarının kristal quruluşu" mövzusunda müvəffəqiyyətlə namizədlik dissertasiyası müdafiə edir.

Xudu Məmmədov bir neçə dəfə Con Bernalın qonağı olmuş, 1966-cı ildə isə təqribən bir il onun laboratoriyasında çalışmışdır.

Azərbaycanlı kristalloqraf-alim 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülmüşdür.

O, 1957-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun struktur kimya laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. Əsas elmi işləri kristallokimya sahəsindədir.

1969-cu ildə Xudu Məmmədov doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülmüşdür.

Xudu Məmmədov 1976-cı ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvüdür.

1957-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyası Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun struktur kimya laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. Əsas elmi işləri kristallokimya sahəsindədir.

Xudu Məmmədov bir neçə illik tədqiqatların yekunu olaraq, 1960-cı ildə "Kalsium-silikatları və hidrosilikatları və hidrosilikatların kristallokimyası" monoqrafiyasını yazır.

Silikat birləşmələrindən bir çoxunun quruluşunu müəyyənləşdirmiş, həmin birləşmələr sinfi ilə boratlar, karbonatlar, yarımkeçiricilər və s. arasında kristallokimyəvi qohumluq olmasını aşkara çıxarmış, 50-dən çox üzvi liqandlı kompleks birləşmənin molekul və kristall quruluşunu öyrənmiş, tədqiqatlarında elektronoqrafiya, rentgen-spektral analiz və hidrotermal sintez üsullarından geniş istifadə etmişdir. O, 250 elmi əsərin, 10 müəlliflik şəhadətnaməsi və 3 monoqrafiyanın müəllifidir. Xudu Məmmədovun rəhbərliyi ilə 10 elmlər doktoru və 35 fəlsəfə doktoru yetişdirilib.

Xudu Məmmədov

Yüksəkixtisaslı elmi kadrlar hazırlanmasında müstəsna xidmətləri var. Xudu Məmmədov "Şərəf nişanı" (1967), "Qırmızı Əmək Bayrağı" (1986) ordenləri, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin "Fəxri fərmanı" və bir sıra medallarla təltif olunub.

Xudu Məmmədov 15 oktyabr 1988-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.

1990-cı ildə Xudu Məmmədovu (ölümündən sonra) Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin İdarə heyəti milli-azadlıq hərəkatındakı xidmətlərinə görə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mükafatına layiq görmüşdür.


Xatirəsi

2017-ci ilin noyabrında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında Xudu Məmmədovun 90 illik yubileyi qeyd olunmuşdur.[2]

Elmi əsərləri

1. Məmmədov X.S. "Kalsium silikatları və hidrosilikatlarının kristallokimyası". Bakı. Azərb.EA-nın nəşriyyatı. 1960.128 s.
2. Məmmədov X.S., Əmirəslanov İ.R., Nəcəfov H.N., Mürsəliyev A.A. "Naxışların yaddaşı". Azərb.Dövlət nəşriyyatı. Bakı, 1981. 102 s.
3. Xudu Məmmədov "Elim köməyim olsun" Bakı, 2002, 121 s.
4. Xudu Məmmədov "Qurdum ki, izim qala" Bakı, 2007. 360 s.
5. Мамедов Х.С., Бахтияров И.Х. "Структурные аспекты перитектических реакций" Баку, ИФАН. 1988. 57 с.
6. Доклады Академии Наук СССР: "О кристаллической структуре ринкита [Na (Ca, Ce)2 (Ti, Ce) O- (Si2O7)F] ", 1963 Том 150. №12, стр.167–170.
7.Доклады Академии Наук СССР: "О кристаллической структуре минералов группы мурманита — ломоносовита", 1965, Том 162. №3, стр.1409–1411.
8. Журнал структурной химии: "Кристаллическая и молекулярная структура бис-(-O-бензол-бензоата) медь (II) п-1-анилина", 1979, Том 20, №1, стр.89–93
9. Доклады Академии Наук Азерб.ССР: "Кристаллическая и молекулярная структура п-нитробензоата диспрозия (III)", 1981, Том 37, №2,стр.42–45
10. Журнал "Координационная химия": "Исследование термического разложения п-оксибензоатов металлов", 1986, Том 12, Выпуск 1. стр.37–46
11. Журнал структурной химии "Структура дегидрата био(фермиато) био(никотинамит) диаквомеди (II)", 1986, Том 27, №2, стр.123–132
12. Журнал "Координационная химия" "Кристаллическая и молекулярная структура комплекса [Pb(o-HOC6H4COO)2H2o]", 1987, Том 13, Выпуск 10, стр.1412–1417

Bayatıları

Elmi fəaliyyəti ilə yanaşı bayatıları ilə də tanınır.

Çiy yumurta soyulmaz,
Göydə ulduz sayılmaz,
Bütün xalqlar oyandı,
Mənim xalqım ayılmaz.
                                           
Elm köməyim olsun,
Əlim köməyim olsun,
Kimsəyə yük olarsam,
Ölüm köməyim olsun

El arxadır, güvən, gəz,
Dağda bitər güvəngəz.
Nə dövlətə bel bağla,
Nə fələyə güvən gəz[3]

Filmoqrafiya

  1. Naxışların yaddaşı (film, 1973)

Xarici keçidlər

  • "Qarabağın görkəmli şəxsiyyətləri:Xudu Məmmədov (1927-1988)". "Virtual Qarabağ" İKT Mərkəzinin rəsmi portalı (az.). virtualkarabakh.az. 2013. 2017-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-14.

İstinadlar

  1. ↑ Canlı və cansız təbiətin vurğunu olan Sirri-Xuda
  2. ↑ APA TV. "AMEA-da Xudu Məmmədovun 90 illiyi qeyd olunub" (az.). Youtube.com. 21.11.2017. İstifadə tarixi: 2017-11-22.
  3. ↑ "Musavat.com - İki şagirdlə bir akademikin söhbəti. Rafiq Əliyev: "Bizim nəzəriyyə Çinə ildə yüz milyardlarla dollar gəlir gətirir"". 2011-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-22.

Mənbə

  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Ağdamın adlı-sanlı pedaqoqları, alimləri. Bakı, Sabah, 2001
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Ağdam şəhər 1 nömrəli orta məktəbin tarixi (1883–1993). I kitab. Bakı, 2016

Həmçinin bax

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Xudu_Məmmədov&oldid=6184570"