38°44′34″ şm. e. 46°39′37″ ş. u.HGYO

Vərziqanda helikopter qəzası (2024)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Vəzarqanda helikopter qəzası
Qəzaya uğramış helikopterin Xudafərindən ayrılan zaman çəkilmiş son fotosu.
Qəzaya uğramış helikopterin Xudafərindən ayrılan zaman çəkilmiş son fotosu.
Ümumi məlumatlar
Tarix
Qəza növü İlkin ehtimallara görə pis hava şəraiti səbəbindən təcili edilmiş qəza enişi
Qəza səbəbi Qəza enişi, naməlum
Yer Vərziqan yaxınlığı, Şərqi Azərbaycan ostanı
Koordinatlar 38°44′34″ şm. e. 46°39′37″ ş. u.HGYO
Ölkə İran İran
Sərnişin sayı 4+
Komanda 4
Ölü sayı
Qurtulan sayı 0
Qalxma yeri Qız Qalası SES
İstiqamət Təbriz, İran
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vərziqanda helikopter qəzası — İran İslam Respublikasının Prezidenti İbrahim Rəisinin və digər dövlət rəsmilərinin içində olduğu helikopterin 2024-cü ilin 19 may tarixində yerli vaxtla günorta saat 13:30 radələrində qəzaya uğraması. Hadisə Vərziqan yaxınlığında baş verib.[3] Bell 212 markalı helikopterin Xudafərin körpüsündən Təbriz şəhərinə doğru hərəkətdə olarkən baş verib.

Qəza enişi etmiş helikopterdə İran Prezidenti İbrahim Rəisi, Xarici İşlər Naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan, Şərqi Azərbaycan ostanının qubernatoru Mələk Rəhməti, İranın Ali Rəhbərinin Şərqi Azərbaycan ostanındakı nümayəndəsi Məhəmməd Əli Əl-Haşimi, İran Prezidentinin mühafizə xidmətinin əməkdaşı Mehdi Musəvi, İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) Ənsar Əl-Mehdi batalyonunun əməkdaşı, iki pilot və Kruçev adlı naməlum bir şəxs olub.[4][5][6] İran Qızıl Aypara Cəmiyyətinin 20 may tarixində yerli vaxtla səhər saatlarında yaydığı məlumata görə helikopterdə olan 9 nəfər o cümlədən İran Prezidenti İbrahim Rəisi, Xarici İşlər Naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan, Şərqi Azərbaycan ostanının qubernatoru Mələk Rəhməti, İranın Ali Rəhbərinin Şərqi Azərbaycan ostanındakı nümayəndəsi Məhəmməd Əli Əl-Haşimi, İran Prezidentinin mühafizə xidmətinin əməkdaşı briqada generalı Mehdi Musəvi, İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) Ənsar Əl-Mehdi batalyonunun əməkdaşı, iki pilot və Kruçev adlı naməlum bir şəxs həlak olublar.[7][8]

İran televiziya kanallarının verdiyi məlumata görə xilasetmə əməliyyatları güclü yağış, duman və güclü külək kimi əlverişsiz hava şəraiti səbəbindən çətinliklə aparılır. Ərazinin sıx meşə və dağlıq relyefli olması da axtarış-xilas etmə işlərini çətinləşdirən amillərdən hesab olunur. İranlı dövlət rəsmilərini daşıyan helikopterin axtarış işlərinə pilotsuz təyyarələr, axtarış-xilasetmə qrupları, xüsusi təlim keçmiş itlər və Kopernik peyk sistemi cəlb edilib.[9][10]

Helikopterin qəza enişi etməsindən sonra axtarış-xilasetmə işlərinə dəstək məqsədilə Türkiyədən bölgəyə göndərilən[11][12] Bayraktar Akıncı pilotsuz uçuş aparatı hadisə yerini müəyyən etmişdir.[13][14]

Arxa plan

İran Prezidenti İbrahim Rəisi (solda) Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə (sağda) birlikdə Qız Qalası su elektrik kompleksinin açılışında iştirak etmək məqsədi ilə Azərbaycan-İran sərhədində görüşərkən. Foto məlum qəzadan bir necə saat əvvəl çəkilib. (19 may, 2024)

2024-cü ilin 19 may tarixində İran Prezidenti İbrahim Rəisi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə birlikdə Qız Qalası su elektrik kompleksinin açılışında iştirak etmək üçün Azərbaycana rəsmi səfər edib.[15] Araz çayı üzərində yerləşən Qız Qalası su elektrik kompleksi İran və Azərbaycanın birgə icra etdiyi sayca üçüncü layihədir.[5][16] Qəzadan bir gün əvvəl İran Milli Meteorologiya Agentliyi Şərqi Azərbaycan ostanı üçün elədə xarakterik olmayan narıncı hava xəbərdarlığı siqnalı verib və ərazidə hava şəraitinin əlverişsiz olacağını açıqlamışdı. [17]

Qəza

19 may tarixində İran Prezidenti və Azərbaycan Prezidenti Azərbaycan–İran sərhədi boyunca yerləşən Qız qalası və Xudafərin SES elektrik kompleklərinin açılışı məqsədi ilə görüşüblər.[18] Elektrik kompleklərinin açılışlarından sonra İbrahim Rəisi, Hüseyn Əmir Abdullahiyan, Məhəmməd Əli Əl-Haşimi[19] və Malik Rəhməti Təbriz yaxınlığında yerləşən neft emalı zavodunun açılışında iştirak etmək üçün Təbrizə[20] doğru yola düşüblər. İbrahim Rəisinin yanında onun mühafizə xidmətinin rəhbəri olan İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun briqada generalı Məhəmməd Mehdi Musəvidə olub.[21]

İranlı rəsmilər İran İslam İnqilabından əvvəl İran Hərbi Hava Qüvvələrinin arsenalına daxil edilmiş Bell 212 markalı ABŞ istehsalı helikopterlə hərəkət ediblər. Qəzaya uğramış helikopter İran Hərbi Hava Qüvvələrinin iki polkovnik rütbəli pilotu və bir mayor rütbəli uçuş texniki tərəfindən idarə olunub.[22] İran rəsmilər üç eyni markalı helikopter konvoyu ilə hərəkət ediblər. İran Prezidenti olan helikopterlə əlaqə kəsildikdən sonra digər iki helikopter yaxınlıqda yerləşən mis anbarının həyətinə təcili eniş edib.[23]

Helikopter yerli vaxtla saat 13:30 radələrində İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Vərziqan şəhristanı ərazisinə daxil olan Uzi[24] kəndindən təqribən 2 kilometr cənub-qərbdə, Dizmar meşə zolağının ərazisində qəzaya uğrayıb.[20][25]

Digər vertolyotlardan birində səyahət edən Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili ifadə edib ki, helikopterlər yerli vaxtla 13:00 radələrində havaya qalxıblar. Aparat rəhbərinin sözlərinə görə uçuşun əvvəlində və qəza xəbəri alıb, təcili eniş edənə qədər hava şəraiti normal olub. Uçuşun 45-ci dəqiqəsində helikopter konvoyuna rəhbərlik edən və İran Prezidentinin olduğu helikopterin pilotu yaxınlaşmaqda olan buluddan yayınmaq üçün digər helikopter pilotlarına hündürlüyü artırmaq barədə əmr verib. Müvafiq əmrdən təxminən 30 saniyə sonra digər helikopter pilotları konvoyun aparıcı pilotu ilə əlaqənin kəsildiyini görüblər.

Digər iki helikopter itkin düşmüş helikopterlə bir necə dəfə əlaqə saxlmağa cəhd göstərsələrdə heç bir cavab ala bilməyiblər. Konvoyda olan digər helikopterlər İran Prezidenti olan helikopteri axtarmaq üçün geri qayıdıb, yenidən əlaqə qurmağa cəhd göstəriblər. Ərazinin bulud qatı ilə əhatə olunması və müşahidə məsafəsinin aşağı düşməsi səbəbindən digər helikopter pilotları yaxınlıqdakı mis mədəninin ərazisinə təcili eniş etmək barədə qərar qəbul ediblər. Mis anbarının ərazisinə eniş etdikdən sonra pilotlar Rəisinin helikopterini idarə edən kapitan pilotla əlaqə saxlamağa cəhd ediblər, ancaq zənglər cavabsız qalıb.

Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili İran KİV-lərinə sonradan verdiyi müsahibəsi zamanı Məhəmməd Əli Əl-Haşimi ilə telefon əlaqəsi yarada bildiyini bildirib. Qulam-Hüseyn İsmailinin dediklərinə görə Məhəmməd Əli Əl-Haşimi yaralı olduğunu, ətrafında heç kimin olmadığını və nəyin baş verdiyini xatırlamadığını deyib. Qısa müddət sonra Qulam-Hüseyn İsmaili və Məhəmməd Əli Əl-Haşimi arasında ikinci telefon danışığı baş tutub. Həmin danışıq zamanı Məhəmməd Əli Əl-Haşimi vadi bənzəri bir ərazidə olduğunu qeyd edib və vəziyyətinin yaxşı olmadığını yenidən vurğulayıb. Ehtimal olunur ki, qəzaya uğramış helikopterdə olan şəxslərin hər biri qəza anında həlak olublar, bir tək Məhəmməd Əli Əl-Haşimi bir necə saat yaşaya bilib, ancaq aldığı yaralar səbəbindən xilasedicilər gələnə qədər vəfat edib.[26]

Digər iki helikopterdə səyahət edən energetika naziri Əli Əkbər Mehrabian və Mənzil və Nəqliyyat Naziri Mehrdad Bəzrpaş qəzaya uğramış helikopterlə əlaqə kəsildikdən sorna geri qayıdıb on beş-iyirmi dəqiqə havadan uğursuz axtarışlar aparıblar.[27] Mis anbarının həyətinə edilmiş təcili enişdən bir müddət sonra konvoyda olan digər iki helikopter Təbriz şəhərinə doğru istiqamətlənib və qısa müddətdə təyin olunmuş yerə çatıb.[28] Qəza zamanı helikopterdə 8 nəfər olub.[29]

Axtarış və xilasetmə

Fayl:News report in the wreckage of the Varzaqan helicopter crash.webm
Mehr Xəbər Agentliyinin jurnalisti qəzanın baş verdiyi ərazidən hazırladığı reportaj.

İran Prezidenti İbrahim Rəisinin içində olduğu helikopterin qəzaya uğraması ilə bağlı ilk xəbər İrandakı KİV-lər tərəfindən yerli vaxtla saat 16:00-da yayımlanıb. İran İslam Respublikasının Daxili İşlər Naziri Əhməd Vahidi tərəfindən verilmiş ilk açıqlamaya görə İbrahim Rəisinin olduğu helikopter pis hava şəraiti və qatı duman səbəbindən təcili qəza enişi etmək məcburiyyətində qalıb.[27][30]

İran İslam Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi və eyni zamanda İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun komandiri Məhəmməd Baqir İranın bütün hərbi qüvvələrini axtarış-xilasetmə əməliyyatlarına cəlb olunması barədə əmr verib. Ərazidə olan güclü duman axtarış-xilasetmə işlərini vaxtında aparılmasına ciddi təsir göstərib. İran KİV-lərinin verdiyi məlumata görə ilk xilasetmə qrupu hadisə yerinə qəzadan 7 saat sonra təqribən 20:00-da çata biliblər.[31] İran Qızıl Aypara Cəmiyyətinin 40 nəfərdən ibarət xilasedici qrupu və naməlum sayda pilotsuz uçuş aparatları[32] hadisə yerinə göndərilib.[33]

Qəza nəticəsində helikopterdə olan səkkiz nəfərdən yeddisi qəza anında həlak olublar, bir tək İranın Ali Rəhbərinin Şərqi Azərbaycan ostanındakı nümayəndəsi Məhəmməd Əli Əl-Haşimi bir necə saat sağ qalmağı bacarıb. Haşimi İran Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili ilə iki dəfə, bir dəfə isə İran Qızıl Aypara Cəmiyyətinin rəsmisi ilə telefon əlaqəsi saxladıqdan sonra qəza nəticəsində aldığı xəsarətlərdən vəfat edib.[34][35]

Böhranların İdarə Edilməsi üzrə Avropa Komissarı Yanes Lenarçiç bəyan edib ki, Avropa İttifaqı İranın xahişi əsasında Kopernik Fövqəladə İdarəetmə Xidmətini aktivləşdirib.[36] Azərbaycan, İraq, Qətər, Ermənistan, Türkiyə və Rusiya axtarışların aparılması ilə bağlı İran tərəfinə öz köməkliyini təklif ediblər.[37][38][39] Rusiya Federasiyası axtarış-xilasetmə işlərində iştirak etmək məqsədi ilə İrana iki təyyarə, axtarış-xilasetmə helikopteri və 50-yə yaxın şəxsi heyət göndərib.[40] Amerika Birləşmiş Ştatları rəsmiləri İran tərəfindən yardım göstərilməsi ilə bağlı xahiş aldıqlarını, lakin maddi-texniki səbəblərdən bu yardımın mümkün olmadığını ifadə ediblər.[41]

Türkiyənin Fövqəladə Halların İdarə Olunması Agentliyinin (AFAD) verdiyi məlumata görə İran tərəfi onlardan gecə görüşlü axtarış-xilasetmə helikopteri istəyib.[42]

Qəzadan sonra

Reaksiyalar

İstinadlar

  1. ↑ Pratap R. M. Iran President Ebrahim Raisi Among 9 Killed In Helicopter Crash. Times Now, 2024.
  2. ↑ Iran meldet Tod von Präsident Raisi. Frankfurter Allgemeine Zeitung, 2024.
  3. ↑ Fassihi, Farnaz. "Helicopter Carrying Iran's President Has Crashed, State Media Reports". The New York Times. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  4. ↑ "İran prezidentinin həlak olduğu helikopterdə 9 nəfər olub". 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  5. ↑ 1 2 "Helicopter carrying Iran's president suffers a 'hard landing,' state TV says without further details". AP News. 2024-05-19. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-19.
  6. ↑ "Helicopter carrying Iran's president Raisi makes rough landing, says state TV". Reuters. 2024-05-19.
  7. ↑ "'No signs of helicopter's occupants being alive': Red Crescent". Al Jazeera. 20 May 2024. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  8. ↑ Taylor, Jerome. "Drone footage shows wreckage of crashed helicopter". CNN. 20 May 2024. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  9. ↑ Raice, Shayndi; Eqbali, Aresu. "Iran Says Helicopter Carrying Its President Is Missing After 'Difficult Landing'". The Wall Street Journal. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  10. ↑ "EU activates mapping service to aid search effort". BBC News. 19 May 2024. 2024-05-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-19.
  11. ↑ "Türkiyə İrana xilasedici qruplar göndərib". 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  12. ↑ "Türkiyənin Milli Müdafiə Nazirliyi İrana hərbi helikopter və PUA göndərib". 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  13. ↑ ""Bayraktar AKINCI" İran Prezidentinin helikopterinin qəza enişi etdiyi ehtimal olunan bölgədədir". 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  14. ↑ ""Bayraktar AKINCI"nın İrandakı axtarış fəaliyyəti dünyada ən çox izlənən uçuş olaraq qeydə alınıb VİDEO". 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  15. ↑ "Ceremony to commission "Khudafarin" hydroelectric complex and inaugurate "Giz Galasi" hydroelectric complex was held with participation of Azerbaijani and Iranian Presidents". Azerbaijan State News Agency. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  16. ↑ "Qiz-Qalasi Dam symbol of cooperation between Tehran, Baku". Mehr News Agency. 19 May 2024.
  17. ↑ "روایت خبرنگار تسنیم از منطقه سانحه بالگرد رئیس‌جمهور + فیلم" [Tasnim reporter's narration from the area of the president's helicopter accident + video]. Tasnim News Agency (fars). 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  18. ↑ "Ceremony to commission "Khudafarin" hydroelectric complex and inaugurate "Giz Galasi" hydroelectric complex was held with participation of Azerbaijani and Iranian Presidents". Azerbaijan State News Agency. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  19. ↑ Regencia, Ted. "Who was on the missing helicopter?". Al Jazeera. 19 May 2024. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  20. ↑ 1 2 Fassihi, Farnaz. "Helicopter Carrying Iran's President Has Crashed, State Media Reports". The New York Times. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  21. ↑ "Ebrahim Raisi: What we know about deadly Iran helicopter crash". BBC. 20 May 2024. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  22. ↑ "Who died alongside Iran's President Raisi in the helicopter crash?". Al Jazeera. 20 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  23. ↑ "Sisin ardındaki sis... İran lideri Reisi, iç çekişmeye mi kurban gitti?". Türkiye Gazetesi. 21 May 2024. 21 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2024.
  24. ↑ "اخبار حادثه سقوط بالگرد/ شهادت رئیس جمهور، وزیر خارجه و همراهان" [News of the collapse incident / testimony of the President, Foreign Minister and their companions] (fars). Mehr News Agency. 20 May 2024. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  25. ↑ "President Raisi's helicopter crashes in Iran: What we know so far". Al Jazeera. 20 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  26. ↑ "Official reveals more details of president Raisi's copter crash". IRNA. 21 May 2024. 22 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2024.
  27. ↑ 1 2 Motamedi, Maziar. "Search under way after helicopter carrying Iran's president Raisi crashes". Al Jazeera. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  28. ↑ "What do we know so far about Iranian president's helicopter 'accident'". France 24. 20 May 2024. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  29. ↑ "Supreme Leader performs prayers over bodies of president Raisi, companions". IRNA. 22 May 2024. 22 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2024.
  30. ↑ "Iran's hard-line president still missing after likely helicopter crash in foggy, mountainous region". Associated Press News. 20 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
  31. ↑ "The dispatched rescue teams will reach the probable coordinates of president Raisi's helicopter within half an hour, state media is reporting". The Guardian. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  32. ↑ Radford, Antoinette; Andone, Dakin; Shen, Michelle; Almasy, Steve; Meyer, Matt. "Live updates: Iranian President Raisi involved in helicopter crash". CNN. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  33. ↑ Makoii, Akhtar; Abrahams, Jessica; Smith, Benedict; Zagon, Chanel. "Iranian president Ebrahim Raisi 'missing' after helicopter makes hard landing". The Telegraph. 19 May 2024. ISSN 0307-1235. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  34. ↑ Andrews, Hillary. "Thick fog hampers efforts to find Iran's president after reported helicopter crash". FOX Weather. 2024-05-19. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  35. ↑ "Iranian official: Contact made with passenger and crew member". The Guardian. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  36. ↑ Janez Lenarčič [JanezLenarcic]. "Upon Iranian request for assistance we are activating the EU's @CopernicusEMS rapid response mapping service in view of to the helicopter accident reportedly carrying the President of #Iran and its foreign minister. #EUSolidarity" (Tweet). İstifadə tarixi: 19 May 2024. Missing or empty |date= (help)
  37. ↑ "Turkey's Erdogan offers Iran 'all necessary support' in Raisi search". Al Arabiya. AFP. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  38. ↑ Ministry of Foreign Affairs Armenia [MFAofArmenia]. "Shocked by the news coming from #Iran. Our thoughts & prayers are w/President Raisi, Minister @Amirabdolahian & all others reported to be at the site. As rescue operations continue, #Armenia, as a close & friendly neighbor of Iran, is ready to provide all necessary support. @IRIMFA_EN" (Tweet). İstifadə tarixi: 19 May 2024. Missing or empty |date= (help)
  39. ↑ "Russia ready to help: Foreign ministry". Al Jazeera. 19 May 2024. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
  40. ↑ "اعزام دو فروند هواپیمای پیشرفته و بالگردهای ویژه روسیه به تبریز - خبرآنلاین". khabaronline.ir. 20 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 May 2024.
  41. ↑ "US says Iran sought help over president crash". France 24. 20 May 2024. İstifadə tarixi: 22 May 2024.
  42. ↑ ragipsoylu. "Iran requested a night vision search and rescue helicopter from Turkey, says Turkish disaster management agency AFAD" (Tweet). Missing or empty |date= (help)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Vərziqanda_helikopter_qəzası_(2024)&oldid=7632701"