Əşrəf Səncər Quşçubaşı
| Əşrəf Səncər Quşçubaşı | |
|---|---|
| türk. Eşref Sencer Kuşçubaşı | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Ləqəbi | Quşçubaşı Əşrəf |
| Doğum tarixi | 1873 |
| Vəfat tarixi | 1964 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Atası | Mustafa Nuru bəy |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Vəzifəsi | Kəşfiyyatçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əşrəf Səncər Quşçubaşı (1883 İstanbul - 15 Aprel 1964 İzmir ) — Çərkəz Ubıx əsilli türk kəşfiyyatçısı və partizan döyüşçüsü.[1]
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]1873-cü ildə İstanbulda doğulmuşdur. Ailəsi ata tərəfindən Çərkəzlərin Ubıx qoluna, ana tərəfindən isə Sultan Səncərə bağlıdır. İlk təhsilini hərbi məktəbdə almışdır. Təhsilinin son ilində olarkən, Sultan II Əbdülhəmidə qarşı Yeni Osmanlılarla əməkdaşlıq edən atası ilə Hicaza sürgün edildi. Sürgündə təxminən bir il qaldıqdan sonra buradan qaçıb qardaşı Səlim bəy ilə birlikdə Əbdülhəmidə qarşı mübarizəyə başladı. Ətrafına topladığı gənc zabitlərlə birlikdə üsyan edərək çox sayda silah, pul və material alarkən özünə göndərilən qüvvələri məğlub etdi. Bundan sonra isə üsyan əsnasında ətraflna topladığı yoldaşlarıyla birlikdə qurulan Təşkilat-i Məxsusa adlı kəşfiyyat agentliyinə qatıldı.[2]
1964-cü ildə vəfat etmişdir. Məzarı Aydın şəhəri Qranta qəbiristanlığının yanındadır.
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]1911-ci ildə Tripolidə Ənvər bəylə müqavimət hərəkatları təşkil etdi. 1912-ci ildə İkinci Balkan müharibəsi zamanı Ənvər bəy, qardaşı Sami Quşçubaşı, İbrahim Cahangiroğlu və Süleyman Əsgəri ilə birlikdə Çorlu, Təkirdağ, Malqara, Xeyrəbolu və Ədirnənin xilas edilməsində iştirak etdi. Elə həmin il Süleyman Əsgəri və bölgənin görkəmli şəxsləri ilə Qərbi Frakiyada Qərbi Frakiya Müstəqil Hökuməti adı altında ilk Türk Cümhuriyyətinin qurulmasında önəmli rol oynadı.
Birinci Dünya müharibəsinin başlaması ilə 1914-1915-ci illər arasında Ərəb Yarımadasında Təşkilat-i Məxsusanın rəhbəri vəzifəsini icra etdi və Süleyman Əsgəri bəyin ölümündən sonra təşkilatın prezidenti oldu.
Birinci Dünya müharibəsi dövründə İngilislərə qarşı başladılan İkinci Kanal Əməliyyatı əsnasında qabaqcıl qoşunlara komandirlik edirdi. 1917-ci ildə Xeybər şəhərində Feysəl ibn Hüseyn əl-Haşiminin qoşunları ilə baş vermiş döyüşlərin birində ağır yaralanaraq əsir düşmüşdür. Bir döyüş gəmisi və sualtı qayığı ilə Maltaya sürgün edildi. Sürgündə yaşadığı müddətdə Ərəbistandakı sərgüzəştləri, tutulması və sürgün həyatı haqqında bir neçə yazı yazdı.
Lourens, sən qazandığını düşünürsən. Ancaq hələ heç nə bitməyib. Hökumətinə o qədər əziyyət verəcəm ki, 2 əsr boyu başa çatdıra bilməyəcəksən bu sözləri həbs olunduqdan sonra Lourensə dediyi iddia edilmişdir.
İngilislərlə imzalanan məhbus mübadiləsi müqaviləsinə uyğun olaraq sərbəst buraxıldı. Dəniz yolu ilə Anadoluya qayıdan Əşrəf Quşçubaşı dərhal Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinə qoşuldu. 1920-ci ildə özünün təlim keçdiyi Çərkəz Ethəm ilə Yunan işğalına qarşı mübarizə apardı.
Lozanna müqaviləsindən sonra Yunan və İngilislər ilə ortaq olduğu iddia edilərək Türkiyə vətəndaşlığından çıxarıldı. 1936-cı ilə qədər Türkiyəyə girişi qadağan edildi. 1936-cı il əfvi ilə ölkəyə girişinə icazə verilsə də, "Heç vaxt bağışlanma istəməmişəm, xain deyiləm ki, əfv olunum" deyərək ölkəyə qayıtmadı.[3]
Ancaq 1950-ci ildə, Demokrat Partiya iqtidara gəldikdən sonra Türkiyəyə qaytarıldı. Vətənə qayıdana qədər Misirin İsgəndəriyyə şəhərində yaşayıb və bu müddət ərzində heç bir kəşfiyyat fəaliyyətində iştirak etmədiyi təxmin edilir.
Əsərləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- “Xeybərdə Türk Cəngi”, ISBN 9753910355
Əlaqəli mənbələr və kitablar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahı arxivi, “Birinci Dünya müharibəsində Cənub cəbhələrinin döyüşləri”.
- İngilis döyüş tarixi arxivi, “Birinci Dünya müharibəsində Ərəbsitan cəbhələrinin döyüşləri”.
- Camal Qutay, “Tripolidə bir ovuc qəhrəman”.
- Camal Qutay, “Frakiyada ilk Türk Cümhuriyyəti”.
- Camal Qutay, “Təşkilat-i Məxsusa”
- Camal Qutay, “Tomas Edvard Lourens`ə qarşı Quşçubaşı”.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Necmeddin Şahiner. "KUŞÇUBAŞI, Eşref Sencer". islamansiklopedisi.org.tr. 4 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Eşref Sencer Kuşçubaşı kimdir?". 4 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 aprel 2017.
- ↑ Kuşçubaşı Eşref Bey hakkındaki gizli yazışmalar: Mustafa Kemal Paşa, Lozan’da bulunan İsmet Paşa’yı “Dikkat et, sana suikast yapabilirler!” diye uyarıyor. "Murat Bardakçı". haberturk.com. 2020-06-04 tarixində arxivləşdirilib.